مکزیک؛ روزنامه‌نگاری با جلیقه ضد گلوله
۱۳۹۱ خرداد ۱۳, شنبه
ز حدود دو دهه پیش سوم ماه مه به عنوان روز آزادی رسانه‌ها نامگذاری شده تا بر اهمیت کار روزنامه‌نگاران مستقل در شکل‌گیری و استمرار دموکراسی تاکید شود. این نامگذاری خطرهای این حرفه را آنچنان که باید کاهش نداده است.
در کنار حکومت‌های استبدادی، گروه‌های مافیایی از دشمنان اصلی فعالیت آزاد رسانه‌ای به‌شمار می‌روند. شماری از کشورهای آمریکای لاتین، به‌ویژه مکزیک شاهد غم‌انگیز این مدعا خوانده می‌شوند.
قتل پنج روزنامه‌نگار در دو هفته
ابتدای ماه مه جسد متلاشی شده سه عکاس مکزیکی که در کیسه‌های پلاستیکی به رودخانه انداخته شده بود به وسیله پلیس این کشور کشف شد. یکی از این روزنامه‌نگاران، گابریل هوگه، از سال گذشته که دوست دخترش به قتل رسید دیگر عکاسی خبری نکرده بود. دیگری روزنامه‌نگاری است که با هشدار پلیس از مدتها پیش زادگاهش را ترک کرده بود. نفر سوم عکاس یکی از روزنامه‌های محلی بوده است.
حدود ده روز پیش از این واقعه (۳۱ اردیبهشت/ ۲۰ مه) جسد ماركو آنتونيو آويلا، روزنامه‌نگار ساکن ایالت سونورا در حالی کشف شد که آثار شکنجه بر بدنش و پیامی از سوی قاچاقچیان مواد مخدر در کنارش به چشم می‌خورد. در این فاصله رگینا مارتینز، گزارشگر مشهور نشریه‌ی "پروسسو"ی مکزیک نیز در ایالت ورا کروز به قتل رسید. به گزارش پلیس محلی بر جسد او که در خانه‌اش پیدا شد آثار شکنجه و خفگی دیده شده است.
اعتراض به بی‌عملی دولت
آخرین گزارش مارتینز که یک روز پیش از قتل او منتشر شد، مانند اغلب گزارش‌های سال‌های اخیر این روزنامه‌نگار به فساد و رشوه‌خواری ماموران دولت و همکاری آنها با گروه‌های سازمان یافته‌ی تبهکاران اختصاص داشت. رافائل رودریگز کاستانه‌دا، سردبیر هفته‌نامه‌ی پروسسو می‌گوید، ما دقیقا نمی‌دانیم دستور قتل مارتینز را چه کسی داده اما اگر روزی حقیقت روشن شود، احتمالا رد پای سیاستمداران محلی ایالت ورا کروز را در این ماجرا خواهیم دید.
مارتینز چهارمین زن روزنامه‌نگاری است که از ابتدای سال جاری میلادی در ایالت محل سکونت‌اش به قتل رسیده است. شمار روزنامه‌نگاران قربانی در پنج ماه گذشته به ده نفر می‌رسد. منتقدان می‌گویند گروه‌های مافیایی در دولت، پلیس و دستگاه قضایی رخنه کرده‌اند و در بسیاری از موارد تصمیم‌گیرنده‌ی اصلی در مکزیک هستند.
از سال ۲۰۰۰ تا کنون ۹۱ روزنامه‌نگار مکزیکی قربانی خشونت شده‌اند، اما پرونده هیچ یک از آنها به شناسایی آمران و عاملان جنایت منجر نشده است. روزنامه‌نگاران مکزیکی ماه گذشته در شهر مکزیکوسیتی دست به تظاهرات زدند تا نسبت به بی‌عملی مسئولان دولتی در برخورد با گروه‌های سازمان‌یافته اعتراض کنند.
جلیقه‌ی ضد گلوله برای روزنامه‌نگاران
در پی افزایش اعتراض‌های داخلی و بین‌المللی دولت مکزیک اخیرا قانون جدیدی برای تامین امنیت روزنامه‌نگاران به تصویب رساند که هنوز در عمل به اجرا گذاشته نشده است. مطابق این قانون قرار است جلیقه‌ی ضد گلوله و آژیر خطر در اختیار روزنامه‌نگاران قرار گیرد.
منتقدان خوش‌بینی چندانی به وعده‌های دولت ندارند. یک نهاد حقوق بشری مکزیک می‌گوید دولت پنج سال پیش بازرسان ویژه‌ای را مامور پیگیری خشونت علیه روزنامه‌نگاران کرد که تاکنون هیچ فعالیت مشخصی نداشته‌اند. در این فاصله انجام کار رسانه‌ای خطرناک‌تر از پیش شده است.
موسسه بین‌المللی رسانه، مستقر در وین پایتخت اتریش در سال ۲۰۱۰ مکزیک را یکی از خطرناک‌ترین کشورهای جهان برای صاحبان این حرفه معرفی کرده بود. شمار قربانیان اهل رسانه در سه ماهه‌ی نخست سال جاری بیشتر از تعداد کل خبرنگاران جان باخته در سال ۲۰۱۰ بوده است. هفته‌نامه‌ی پروسسو می‌نویسد، خشونت در مکزیک به امری روزمره تبدیل شده و این کشور را به آستانه‌ی فروپاشی کشانده است.
مکزیک خطرناک‌تر از جبهه‌های جنگ
موسسه بین‌المللی رسانه در گزارش سالانه‌ی خود که سوم ماه مه منتشر شد هشدار داد سال جاری میلادی می‌تواند به خطرناک‌ترین دوره‌ی کاری خبرنگاران در ۱۵ سال گذشته تبدیل شود. مطابق آمار این موسسه در چهار ماه منتهی به ۳۰ آوریل ۲۰۱۲ (۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۱) ۴۳ روزنامه‌نگار در کشورهای مختلف جان خود از دست داده‌اند.
شرایط کاری اهل رسانه در مکزیک تنها با فعالیت گزارشگران در مناطق جنگ‌زده قابل قیاس است. به گزارش موسسه بین‌المللی رسانه، در کنار مکزیک سوریه نیز در سال ۲۰۱۲ پرمخاطره‌ترین کشور جهان برای خبرنگاران بوده است. در سه ماهه ابتدای امسال ۱۱ گزارشگر سوری و خارجی در جریان درگیری‌های خشونت‌بار سوریه کشته شده‌اند.
به نظر می‌رسد با افزایش چشمگیر خشونت علیه روزنامه‌نگاران مکزیکی در سال جاری وضعیت این کشور پرمخاطره‌تر از سوریه شده که تقریبا هر روز شاهد درگیری‌های مسلحانه است.
افزایش نفوذ قاچاقچیان مواد مخدر
به اعتقاد ناظران گروه‌های مافیایی چنان در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی رخنه کرده‌اند که در برخی از مناطق به قدرتی غیرمتمرکز اما فراتر از دولت تبدیل شده‌اند. این در حالی است که دولت مکزیک پنج‌سال پیش علیه قاچاقچیان مواد مخدر اعلام جنگ کرد.
برابر تازه‌ترین گزارش‌ها در پنج سال گذشته بیش از ۴۰ هزار شهروند مکزیک جان خود به شکل‌های گوناگون از دست داده‌اند، اما ضربه مهمی به تبهکاران وارد نشده است. بخش‌های بزرگی از شمال مکزیک تقریبا از کنترل نیروهای دولتی خارج شده و مطابق میل گروه‌های سازمان یافته‌ی قاچاقچیان مواد مخدر اداره می‌شود.
ایالات متحده آمریکا با حدود ۳ هزار کیلومتر مرز مشترک با مکزیک تحولات این کشور را با حساسیت فراوان دنبال می‌کند. این کشور نگران است با قدرت گرفتن گروه‌های مافیایی در مناطق مرزی برخوردهای خشونت‌آمیز به آمریکا نیز کشیده شود.
به اعتقاد کارشناسان در گواتمالا، همسایه‌ی جنوبی مکزیک، گروه‌های مافیایی رفته رفته بر دولت مرکزی مسلط می‌شوند، ولی وضعیت مکزیک هنوز به این وخامت نرسیده است. با این همه رویدادهای یک ماه گذشته‌ی مکزیک زنگ خطری جدی محسوب می‌شود.