میخائیل سرگی‌یویچ گورباچف در روز دوم مارس سال ۱۹۳۱ میلادی بعنوان فرزند یک دهقان کلخوزی در روستائی در شمال قفقاز بدنیا آمد. او در جوانی بعنوان مکانیک کمباین آغاز بکار کرد و در سال ۱۹۵۰ برای تحصیلات در رشته حقوق عازم دانشگاه مسکو شد. گورباچف در همانجا با همسرش، رایسا که در سال ۱۹۹۹ بر اثر ابتلا به بیماری سرطان درگذشت، آشنا شد.

گورباچف در سال ۱۹۵۲ عضو حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی شد و سال ۱۹۷۱ به عضویت کمیته مرکزی و ۹ سال بعد به عضویت هیات سیاسی حزب درآمد. او در سال ۱۹۸۵ به عنوان یکی از جوان‌ترین اعضای رهبری اتحاد شوروی، به سمت دبیر کل حزب انتخاب شد.

گورکن اتحاد شوروی

گنادی زوگانوف، رهبر کمونیست‌های روسیه، امروز، از گورباچف بعنوان خائن و کسی که سیستم اتحاد شوروی را نابود کرد، یاد می‌کند. سیستمی که در آن زمان از یک سو درگیر هزینه‌های میلیاردی جنگ سرد شده بود و در باتلاق افغانستان گرفتار آمده بود. سیستمی که در آن جای دمکراسی خالی بود و پرولتاریا محروم از حقوق بشر. این سیستم به لحاظ اقتصادی تا ورشکستگی کامل چند گام بیشتر فاصله نداشت.

گورباچف با دو برنامه گلاسنوست و پرسترویکا سعی کرد در اتحاد شوروی سابق فضای باز ایجاد و در راه رشد سوسیالیستی اصلاحاتی را وارد کند، اما جمله معروف وی به هنگام بازدید از آلمان شرقی در مورد خود اتحاد شوروی نیز صدق کرد. "آن‌که دیر از راه برسد، زندگی مجازاتش می‌کند".

چهره جهان پس از گورباچف

گورباچف سال ۱۹۸۸ در سازمان ملل اعلام کرد که اتحاد شوروی بطور یکجانبه زرادخانه هسته‌ای‌ خود را کاهش خواهد داد و مهم‌تر اینکه نیروهای نظامی‌اش پس از ده سال از افغانستان خارج می‌شوند.

درحالی که روند فضای باز و دمکراسی به دیگر کشورهای عضو بلوک شرق نیز کشیده شد و از پیمان ورشو نیز چیزی باقی نمانده بود، در روز نهم نوامبر سال ۱۹۸۹ دیوار برلین که نماد جدائی شرق و غرب اروپا بود، فرو ریخت و گورباچف در روز ۱۶ ژوئن سال ۱۹۹۰ با هلموت کهل صدراعظم اسبق آلمان بر سر وحدت دو آلمان به توافق رسید. جهان در همان سال به پاس خدمات صلح‌دوستانه گورباچف، به او جایزه نوبل صلح اعطا کرد.

هرچند گورباچف از کودتای سال ۱۹۹۱ سالم بدر برد، اما در جنگ قدرت با بوریس یلتسین مجبور به کناره‌گیری شد و همزمان جمهوری‌های اتحاد شوروی نیز یک به یک اعلام استقلال کردند.

گورباچف روز سه‌شنبه (۲ مارس/ ۱۱ اسفند) در حالی ۸۰ سالگی‌ خود را جشن می‌گیرد که دفتر تاریخ جنگ سرد بسته شده و جهان با چالش‌های دیگری روبروست.