دو سال از به دست آمدن "یکی از بزرگترین پیروزی‌های دیپلماتیک سیاست بین‌الملل" می‌گذرد. مناقشه هسته‌ای ایران یکی از جدی‌ترین چالش‌های سیاسی تاریخ معاصر به شمار می‌رفت. روز ۱۴ ژوئیه سال ۲۰۱۵ چهره‌های خسته ولی خندان وزیران امور خارجه کشورهای پنج به اضافه یک و ایران نشانه ‌آشکار یک دستاورد بزرگ سیاسی بود.

مذاکرات هسته‌ای ایران، از زمان تروییکا تا امضای برجام، در دستور کار سیاستمداران بسیاری قرار داشت. بسیاری آمدند و رفتند، اما چالش برخاسته از برنامه هسته‌ای ایران همچنان باقی بود.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

توافق ۱۴ ژوئیه، پس از یک دوره مذاکرات فشرده حاصل شد. این دوره جدید از مذاکرات ۱۸ ماه ادامه داشت. مذاکراتی طولانی و زمان‌بر. سرانجام با کنفرانس مطبوعاتی مشترک فدریکا موگرینی، هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، توافق اتمی با ایران به طور رسمی اعلام شد.

بیشتر بخوانید: پایبندی به برجام، خواست ژنرال‌های بازنشسته آمریکا از ترامپ

شش روز پس از کنفرانس مطبوعاتی مشترک موگرینی و ظریف، شورای امنیت سازمان ملل نیز بر این توافق هسته‌ای مهر تایید زد. توافقی که در عمل از روز ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ اجرایی و برای همه کشورهای ذی‌ربط الزام‌آور شد.

ایران و آژانس

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از زمان توافق هسته‌ای تا کنون چندین گزارش پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتشر کرده است. آخرین گزارش آن مربوط به روز ۲ ژوئن سال جاری (۲۰۱۷) می‌شود. در این گزارش، همچون گزارش‌های پیشین، پایبندی ایران به الزامات و تعهدات پیش‌بینی‌شده در برجام تایید شده است.

بر اساس توافق هسته‌ای، ایران موظف شده گام‌های متعدد و متفاوتی را در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای خود بردارد. خبرگزاری فرانسه به مناسبت دومین سالگرد توافق هسته‌ای نگاهی داشته است به برخی از موارد مورد توافق طرفین و از آن جمله:

• ایجاد زمینه‌های کامل نظارت و بازرسی بر فعالیت‌های اتمی و از جمله امکان بازرسی از پایگاه‌های نظامی.

• کاهش تعداد سانتریفوژها از ۱۹۰۰۰ به ۵۰۶۰ عدد. در عین حال جمهوری اسلامی متعهد شده است که تعداد سانتریفوژهای خود را ظرف بازه زمانی ده ساله پیش‌بینی‌شده در توافقنامه در همین حد ثابت نگه دارد.

• منع یا کاهش فعالیت‌های هسته‌ای در نطنز و فوردو.

• کاهش ذخیره اورانیوم تغلیظ شده از ۱۲ تن به ۳۰۰ کیلوگرم و حفظ این میزان به مدت ۱۵ سال.

• تغییر کارکرد نیروگاه اراک و عدم تولید پلوتونیوم.

آمریکا و گزارش به کنگره

ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی و حتی پس از آن بارها از توافق هسته‌ای کشورهای پنج به اضافه یک با ایران انتقاد کرده بود. رئیس جمهور آمریکا و رکس ‌تیلرسون، وزیر امور خارجه او، توافق هسته‌ای با ایران را برای منطقه و به‌ویژه اسرائیل فاجعه‌بار ارزیابی کرده‌اند.

به‌رغم این سخنان تند، دولت ترامپ تا کنون اقدام مشخصی در رابطه با برجام انجام نداده است. طبق تصمیم کنگره آمریکا، دولت این کشور موظف است هر سه ماه گزارشی درباره پایبندی ایران به الزام‌ها و تعهدات پیش‌بینی‌شده در برجام به نمایندگان کنگره نهاد ارائه دهد.

بیشتر بخوانید: دفاع اروپا و انتقاد آمریکا از توافق اتمی با ایران

به این ترتیب، دولت ترامپ باید حداکثر تا روز دوشنبه ۱۷ ژوئیه (۲۶ تیرماه) گزارش خود را به کنگره تحویل دهد.

در همین رابطه آسوشیتدپرس گزارش داده است که گرچه سیاست دولت ترامپ در قبال برنامه هسته‌ای ایران روشن نیست، اما به احتمال قوی دولت ترامپ گزارش ۲ ژوئن آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر رعایت الزامات توسط ایران را تایید خواهد کرد.

از جانب دیگر، مضمون گزارش سه‌ماهه دولت آمریکا به کنگره این کشور به معنی آن نیست که ترامپ و دولت او به توافقنامه اتمی با ایران پایبند هستند.

سیاست دولت آمریکا نسبت به برنامه هسته‌ای ایران در شرایط کنونی در دست بررسی و تحقیق کارگروهی است که توسط ترامپ مامور شده ‌است.

این در حالی است که بسیاری از موافقان و مخالفان برجام در آمریکا ظرف هفته‌های اخیر فعال شده‌اند. به عنوان مثال در هفته جاری ۳۸ ژنرال بازنشسته ارتش آمریکا در نامه‌ای سرگشاده از دولت ترامپ خواسته‌اند به برجام پایبند بماند و از سیاست "تغییر رژیم" در ایران فاصله بگیرد.

تحریم‌ها

در سایه توافق هسته‌ای با ایران، بسیاری از تحریم‌های تعیین شده از سوی سازمان ملل و اتحادیه اروپا تعلیق شدند. اما مشکلات ناشی از تحریم‌ها و از جمله موضوع رفع محدودیت‌های ایجاد شده برای نقل و انتقال ارز کماکان فعالیت‌اقتصادی مشترک با ایران را دشوار می‌کنند.

از آن گذشته، تحریم‌های غیراتمی، و از جمله تحریم‌هایی که در ارتباط با نقض حقوق بشر در ایران وضع شده‌اند، یا تحریم‌هایی که به برنامه موشکی و تسلیحاتی ایران مربوط هستند، کماکان ادامه دارند.

تحریم‌های وضع شده از سوی ایالات متحده آمریکا بار دیگر تمدید شده‌اند و حتی طرحی برای تشدید تحریم‌‌های ایران به‌ویژه در باره برنامه موشکی این کشور به کنگره آمریکا عرضه شده است.

بیشتر بخوانید: جان کری: «وضع تحریم جدید علیه ایران خطرناک است»

در تقابل با چنین اقداماتی، جمهوری اسلامی ایران بر آن است تا با افزایش دامنه همکاری‌های اقتصادی با شرکت‌های غربی، از محدودیت‌های ایجاد شده بکاهد. قرارداد شرکت پتروپارس با شرکت توتال را باید در این رابطه دید؛ چنین قراردادهایی نه تنها می‌توانند به نیازهای ایران به سرمایه‌های خارجی و فن‌آوری مدرن پاسخ دهند، بلکه بنا بر اعتراف بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، می‌توانند برای این کشور "امنیت‌زا" باشند.