وزیر خارجه جمهوری اسلامی روز یکشنبه (۵ مارس/ ۱۵ اسفند) در نشستی به میزبانی سازمان حفاظت از محیط زیست به نامه‌ای اشاره کرد که به دبیرکل سازمان ملل ارسال می‌شود؛ نامه‌ای با امضای محمد جواد ظریف و معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست، با موضوع "ضرورت‌های اجماع جهانی در خصوص مقابله با گرد و غبار" و "اقناع کشورهای همسایه برای همکاری در این زمینه".

در سال‌های اخیر مسئولان دولتی بارها تأکید کرده‌اند که بخشی از معضل آلودگی هوا در این استان منشا خارجی دارد. به عنوان مثال بخش بزرگ تالاب هورالعظیم که از منابع اصلی گرد و غبار در جنوب غرب ایران خوانده می‌شود، در کشور عراق واقع شده است.

در نشست روز یکشنبه ویرانی‌های جنگ در عراق و سوریه، پروژه‌های سدسازی ترکیه روی رودخانه‌های دجله و فرات، تغییرات اقلیمی، ذخیره‌سازی آب در دریاچه‌های میانی عراق، مداخلات انسانی، تغییرات اقلیمی و مدیریت نادرست آب از عوامل خارجی افزایش گردوغبار در اعلام شده‌اند.

معصومه ابتکار در عین حال "۱۰۰ نوع مداخله انسانی در سرچشمه‌های کارون و ایجاد اختلال در روند اکوسیستمی هور، کشاورزی و آب و همچنین توسعه ناپایدار کشت نیشکر در بالادست کارون در سال‌های پیشین" را از عوامل گسترش منشا داخلی ریزگردها برشمرد.

بحرانی که به سرعت گسترش می‌یابد، به کندی مهار می‌شود

به گفته‌ی ضیاء الدین شعاعی، مدیر "کمیته ملی مقابله با گرد و غبار" و از حاضران در نشست روز یکشنبه، تعداد و شدت حوادث گرد و غبار در ایران رو به افزایش است. بر این اساس، کانون‌های داخلی و خارجی گرد و غبار از جمله در استان سیستان و بلوچستان مشکل‌ساز شده‌اند؛ خشک‌شدن عمدی دریاچه آرال برای کشت پنبه هم باعث ایجاد گرد و غبار در استان‌های گلستان، گیلان و مازندران شده است؛ هر چند شدت آلودگی و شمار وقوع آن هنوز زیاد نیست.

در مورد خوزستان، بنا بر آمار رسمی، از مجموع ده‌ها هزار هکتار کانون گرد و غبار که موجب آلودگی هوای این استان می‌شوند، ۴۰ هزار هکتار فوق بحرانی تشخیص داده شده‌اند. ۳۵۰ هزار هکتار کانون جدید گرد و غبار هم در حال شکل‌گرفتن در این استان است. در این میان مشکل تالاب‌ها و هورهای خشک‌شده تنها با تامین آب حل می‌شود.

به گفته‌ی خداکرم جلالی، رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ایران، تنها برای کنترل کانون‌های کنونی بدون در نظر گرفتن کانون‌های جدید که سالانه اضافه می‌شوند، یک دهه زمان نیاز است. اقدامات بین‌المللی برای مهار بحران هم، به گفته‌ی وزیر خارجه‌ی جمهوری اسلامی، برای به ثمر نشستن به سال‌ها زمان نیاز دارند. محمد جواد ظریف در نشست روز یکشنبه تصریح کرد که «تقویت همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و ایجاد اجماع جهانی در این زمینه و سپس تبدیل این اجماع به عمل، موضوعی زمانبر است و در کوتاه مدت نتایج خاصی به همراه ندارد».

آلودگی هوا در خوزستان بار دیگر در هفته‌های اخیر خبرساز شد. گرد و غبار شدید، قطع برق و در پی آن از کار افتادن تأسیسات انتقال آب اعتراض شهروندان و بازتاب اعتراض‌ها در شبکه‌های مجازی را به دنبال داشتند.