جمعی از فعالان محیط زیست ایران برای جلوگیری از ساخت سد ایالو به وزیر نیرو نامه نوشته‌اند. در این نامه در مورد پیامدهای ساخت بدون مجوز این سد در استان زنجان هشدارهای جدی داده شده است.
خشکی بستر رودخانه‌ها و افزایش ریزگردها از پیامدهای سدسازی‌های بی‌رویهعکس: Mehr
تبلیغات
روزنامه شهروند روز شنبه ۱۴ مرداد (۵ اوت) در گزارشی به تشریح نامه اعتراضی جمعی از فعالان محیط زیست به حمید چیت‌چیان، وزیر نیروی ایران پرداخته است.
در این نامه به ساخت سد ایالو بر روی رودخانه قزل اوزن در شهرستان ماه‌نشان، واقع در استان زنجان اعتراض شده است.
معترضان می‌گویند، رودخانه قزل اوزن که قرار است سد ایالو در بخشی از حوضه آن ساخته شود تاب هیچ سدی را ندارد، چون در سال‌های پیش اسیر کم‌آبی شده و بستر شورش هر آبی را نمک‌آلود خواهد کرد.
بنا بر این گزارش، شرکت آب منطقه‌ای زنجان، کارفرمای سد ایالو، در ابتدا مدعی شده بود که ایالو ادامه پروژه ساخت سد مراش است؛ در حالی که حتی به ساخت سد مراش نیز از نظر ارزیابی محیط‌زیستی اشکال وارد است.
"ساختی بدون مجوز"
شهروند می‌نویسد، ساخت سد ایالو در سال ۱۳۹۱ آغاز شد و با وجود این که در سال ۱۳۹۴ روشن شد که این پروژه فاقد مجوز است مراحل ساخت همچنان به پیش می‌رود.
رضا رمضانی، فعال محیط زیست استان زنجان در گفت‌وگو با شهروند با اشاره به برملا شدن نبود مجوز در سال ۹۴ گفت:«همان زمان شرکت آب منطقه‌ای زنجان در پاسخ به اعتراضات و هشدارها مدعی شد که سد ایالو بعدها به پروژه سد مراش اضافه شده و مجوز آن سد را دارد. این در حالی است که مجوز خود سد مراش هم هنوز قطعی نشده و حتی اگر بنا باشد پروژه دیگری به سد مراش اضافه شود، خودش باید مجوز جداگانه‌ای داشته باشد.»
به علاوه به گفته این فعال محیط زیست، در بررسی‌های بعدی مشخص شد که با وجود ادعاهای مطرح‌شده، سد ایالو نمی‌تواند با پروژه مراش توجیه شود؛ چراکه هر دوی این سدها سرشاخه‌هایی جدا دارند.
به گفته رمضانی، در صورتی که ساخت سد ایالو ادامه پیدا کند یکی دو سال دیگر کار آن به اتمام خواهد رسید. در حالی که پیگیری اداره محیط زیست استان زنجان در مورد بی‌مجوز بودن این ساخت هنوز به جایی نرسیده و "به مطالبات مردم هم پاسخ درخوری داده نشده است."
پیامدهای زیست‌محیطی
کم‌آبی، مرگ ماهی‌ها و برخاستن ریزگرد از جمله پیامدهای این سدسازی بی‌رویه است.
رضا رمضانی، فعال محیط زیست استان زنجان با اشاره به مرگ هزاران ماهی در قزل اوزن در هفته گذشته می‌گوید: «مرگ ماهی‌ها در حوالی روستای مشمپا اتفاق افتاد و سد ایالو در سرشاخه‌ای بالاتر درحال ساخته شدن است.»
او می‌افزاید: «در محل بروز این تلفات، افت کمی شدید آب به همراه شوری بالا، مرگ آبزیان را به دنبال داشت.»
این فعال محیط زیست در ادامه با اشاره به بستر خشکیده رودخانه قزل اوزن می‌گوید، خشکی تا بدان جا پیش رفته که این رودخانه در حال تبدیل شدن به یک کانون جدید ریزگرد است.
رمضانی توضیح می‌دهد، در منطقه‌ای که سد ایالو درحال ساخت است زمین‌ها دارای محدودیت شوری و فرسایش‌اند. تبخیر در این منطقه بالاست و در عوض آورد رود پایین است. به‌طور میانگین میزان نزولات جوی در بخش‌های مختلف این منطقه سالانه ۳۵۰ میلی‌متر بوده و درعین حال تبخیر بالای ۱۳۰۰ میلی‌متر است و حتی تا ۱۶۰۰ هم گزارش شده است.
این فعال محیط زیست سدسازی در این محدوده را "به دلیل ساختار زمین‌شناسی و شرایط هیدرولوژیکی" فاقد توجیه منطقی می‌داند.
رمضانی همچنین یادآور می‌شود: «مشکل آب در قزلاوزن در حالی است که تعداد چاه‌های بستر قزلاوزن سر به‌فلک می‌زند. به‌طوری که برای پرورش مجاز و غیرمجاز ماهی در شهرستان "ماه نشان" ۸۰۰ چاه حفر شده که چند صدتایی از آنها غیرمجاز است. تمامی این موارد در سال‌های اخیر افت قزلاوزن را به دنبال داشته است.»
فعالان محیط زیست در نامه خود به وزیر نیرو خواستار جلوگیری از ادامه ساخت غیرمجاز سد ایالو شده‌اند. رونوشت این نامه برای رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و خیلی از مسئولان استانی، از نماینده ولی فقیه در استان زنجان گرفته تا شرکت آب منطقه‌ای ارسال شده است.
امضاکنندگان این نامه جمعی از مردم زنجان، کوهنوردان و دوستداران طبیعت‌اند که در این نامه خطر پدید آمدن مشکلات تازه زیست‌محیطی در استان زنجان و تشدید بحران آب را گوشزد کرده‌اند.
سد گتوند "موزه عبرت محیط زیست"
سد گتوند در خوزستان که خشت اول آن کج گذارده شد، یک فاجعه زیست محیطی برای جنوب ایران رقم زده است. سدی را که تنها دستاوردش امروز شور کردن کارون است، باید به "موزه عبرت محیط زیست" تبدیل کرد.
عکس: Tasnim
از همان ابتدای ساخت سد گتوند بسیاری از اساتید حوزه آب و زمین‌شناسی به‌ویژه اساتید دانشگاه اهواز خواستار توقف روند اجرا و ساخت این سد شدند. آنها علت مخالفت خود را وجود تپه نمکی به نام گچساران اعلام کردند که در امتداد مخزن این سد وجود داشت.
عکس: Tasnim
اصرار بر ساختن سد گتوند که به عنوان "پرهزینه‌ترین" سد ایران شناخته شده، هنگامی قابل فهم می‌شود که بدانیم چه نهادهایی در آن دخیل هستند. کارفرما: شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران. مشاور: شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس (وابسته به آستان قدس رضوی) و پیمانکار: گروه سپاسد (وابسته به قرارگاه خاتم الانبیا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)
عکس: Fars
در ابتدا مسئوولان متولی ساخت سد گتوند، تمامی ادعاهای مطرح شده را رد کردند و اعلام شد که سازند نمکی گچساران در محدوده این سد وجود ندارد. آنها پس از رسانه‌ای شدن مشکل نمک در محدوده سد، هنگامی به وجود نمک اعتراف کردند که عملا میلیاردها تومان بودجه صرف شده بود و تخریب یا عدم آبگیری سد با سئوالات بیشتر و "آبروریزی" همراه می‌شد.
عکس: Mehr
مسئولان سد گتوند در صدد برآمدند تا با ساخت دیواری حائل از خاک رس که اصلاحا "پتوی رسی" نامیده می‌شود از برخود آب با نمک‌های سازند گچساران جلوگیری کنند و بار دیگر بدون توجه به صحبت‌های کارشناسان که ساخت این "پتوی رسی" را بی‌فایده می‌دانستند، این پروژه نیز آغاز و با صرف هزینه‌های کلان انجام شد .
عکس: Mehr
کار ساخت سد گتوند و "پتوی رسی" در میان تمامی اعتراضات به اتمام رسید و با حضور محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری وقت این پروژه آبگیری شد. با آبگیری سد، فاجعه زیست‌محیطی وارد فاز جدیدی شد که می‌تواند سرنوشت خوزستان را تغییر دهد.
عکس: Isna
تنها ۱۰ روز از زمان آبگیری سد نگذشته بود که خبر رسید شکاف‌هایی در "پتوی رسی" ایجاد شده و نمک‌های سازند گچساران وارد دریاچه سد گتوند شده است و این آغازی بر مصائب استان خوزستان و رودخانه کارون بود.
عکس: Peikshushtar.ir
با نشست بیش از ۵ متری "پتوی رسی" ، در صورت وارد شدن تنها بخشی از صدها میلیون تن نمک موجود در معدن به رودخانه کارون، شوری این رودخانه می‌تواند به چند برابر شوری خلیج فارس برسد.
عکس: Mehr
میزان نمک حل شده در عمق پایین دریاچه پشت سد گتوند اکنون بیش از ۱۰برابر شوری آب اقیانوس برآورد می‌شود.(نمک اقیانوس ۲۸ تا ۳۰ گرم در لیتر است، ولی در لایه های تحتانی سد گتوند به ۳۰۰ گرم در هر لیتر می‌رسد).
عکس: Mehr
رودخانه کارون که در طول سالیان گذشته آب شیرین با شوری (EC) حداکثر ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلی موس در آن جریان داشت، اکنون از زمان آبگیری سد گتوند تقریبا ۱۷میلیون تن نمک از این سد خارج شده و وارد کارون می‌شود.
عکس: Mehr
زمین‌هایی که تحت آبیاری سد گتوند هستند بیش از ۴۲۰ هزار هکتار است که محصولات متنوع از قبیل گندم، ذرت و نیشکر در این زمین‌ها کشت می‌شوند. تداوم شور شدن آب سد گتوند و آبیاری با آب شور تولید و عملکرد کشاورزی منطقه را نابود می‌کند و در کمتر از چند سال زمین‌های زراعی پایین دست سد گتوند شور و غیرقابل کشت می‌شوند.
عکس: Mehr
یکی از اهداف تعریف شده برای سد گتوند "تولید انرژی برق آبی به میزان ۴ هزار و ۵۰۰ گیگا وات در سال (ظرفیت نیروگاه دو هزار مگاوات) است. افزایش میزان خوردگی در توربین‌ها مهم‌ترین آسیبی است که ورود آب‌شور به آن ایجاد می‌کند و دیری نخواهد گذشت که کار توربین‌ها تعطیل می‌شود.
عکس: Tasnim
اخبار "غیررسمی" منتشر شده در رسانه‌های ایران حکایت از آن دارد که شرکت خارجی گارانتی کننده تأسیسات نیروگاه سد گتوند، با استناد به اینکه قرار بود میزان شوری آب ورودی به نیروگاه ۴۰۰ باشد و اکنون میزان شوری در بهترین حالت ۱۶۰۰ است، از گارانتی کردن تأسیسات سر باز زد. با این حال با پافشاری طرف ایرانی مقرر شد تا نهایتاً تأسیسات به مدت دو سال (تا پایان دولت دهم) گارانتی شوند.
عکس: Tasnim
حالا طرح دیگری برای مقابله با شوری آب پشت سد ارائه شده و قرار است این آب از طریق احداث خط لوله حدود ۲۰۰ کیلومتر به درون خلیج فارس انتقال داده شود. تاکنون ۱۰ کیلومتر لوله خریداری شده و عملیات حفاری و لوله‌گذاری به طول سه کیلومتر اجرایی شده است. اگر سرعت اجرای پروژه به همین شکل باقی بماند، کشیدن این لوله سال‌ها به طول می‌انجامد.
عکس: Irna
انتقال آب شور سد گتوند به خلیج فارس، اکوسیستم محدوده ورودی لوله و نهایتا مناطق کم‌عمق اطراف را بشدت تحت تاثیر قرار داده و حیات آبزیان را با خطر روبرو خواهد کرد.
عکس: Farzad
دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست با اشاره به اعتراض کارشناسان می‌گوید:« اما این سد ساخته شد و زمین‌های کشاورزی، دامداری و چاه‌ها و باغ‌های تمام مردم منطقه نابود شد، گورستان هزار ساله بختیاری از بین رفت و امروز تنها دستاوردش حل شدن تپه‌های نمکی در این سد و شور شدن کارون است.»
عکس: MEHR
به قول دکتر اسماعیل کهرم، ایران درس عبرت کشورهای همسایه شده است. وی می‌گوید:«این‌جاست که دل هر ایرانی می‌شکند و اشکش جاری می‌شود». دکتر کهرم می‌گوید:«در آینده‌ای نزدیک آیندگان ما بسیاری از این سدها را تخریب خواهند کرد». شاید هم آن نسل، این سد را همچون نسل کنونی که زندان قصر را به "باغ موزه عبرت" تبدیل کرد به "موزه عبرت محیط زیست" تبدیل کند.
