بنیامین نتانیاهو، روز یکشنبه، ۱۳ سپتامبر، در شرم‌الشیخ مصر با حسنی مبارک، رئیس جمهور این کشور، دیدار و گفت‌وگو کرد.

احیای دوباره‌ی روند صلح خاورمیانه، چند و چون تلاش‌ها برای برقراری آتش‌بس پایدار میان اسرائیل و سازمان تندرو حماس و نیز تبادل زندانیان میان اسرائیل و فلسطینیان، از محورهای مذاکرات طرفین بودند.

نتانیاهو در روزهای آینده با عبدالله دوم، پادشاه اردن نیز دیدار و مذاکره خواهد کرد.

گرچه ناظران سیاسی در منطقه یکی از اهداف سفرهای تازه نتانیاهو را جلب موافقت رهبران محافظه‌کار عرب برای ایجاد جبهه‌ای واحد علیه ایران و سیاست‌های هسته‌ای و منطقه‌ای آن تلقی می‌کنند، اما مقام‌های مصری پیشاپیش اعلام کردند که موضوع ایران در دستور کار مذاکرات نتانیاهو و حسنی مبارک نیست.

سابقه تلاش‌ها

تلاش‌های اسرائیل برای متقاعد کردن اعراب به هماهنگی در جبهه‌گیری علیه ایران، از زمان دولت قبلی اسرائیل به ریاست اهود المرت شروع شد. آن تلاش‌ها به دلیل اختلاف میان اعراب و اسرائیل بر سر مسائل مربوط به فلسطین، نتایج چندانی به بار نیاورد. به باور محافل سیاسی در منطقه، موضع سرسختانه‌تر دولت کنونی اسرائیل در قبال صلح خاورمیانه و عدم آمادگی آن برای برداشتن گام‌های جدی در این راستا، سبب خواهد شد که این دولت در تلاش‌های یادشده موفقیت باز هم کمتری کسب کند. این در حالی است که هم آمریکا و هم رهبران شماری از کشورهای عرب منطقه در ماه‌های اخیر در تلاش بوده‌اند ، به رغم سکون در حل مسئله فلسطینی‌ها، سوریه را از همکاری تنگاتنگش با ایران دور کنند و دوری جدید از مذاکرات صلح میان این کشور و اسرائیل را به جریان بیاندازند.

واکنش‌ها در دمشق و در ساحل غزه

رسانه‌های سوریه واکنشی سرد و انتقادآمیز به دیدار مبارک و نتانیاهو داشتند. به باور محافل سیاسی و رسانه‌ای سوریه، مادام که دولت اسرائیل به فرمول ایجاد یک کشور فلسطینی در کنار اسرائیل پایبندی نشان ندهد و با طرح صلح اعراب مخالفت کند، مذاکره با این کشور تنها هدر دادن وقت است. طرح صلح اعراب، برقراری روابط عادی میان کشورهای عربی و اسرائیل را به موافقت این کشور با خروج از اراضی اشغالی فلسطینی‌ها و ارتفاعات جولان در سوریه مشروط کرده است.

در خود مصر نیز دیدار مبارک با نتانیاهو با انتقادهای تند اپوزیسیون اسلام‌گرای این کشور روبرو شد. آنها با استناد به مواضع نتانیاهو در رد پیشنهاد باراک اوباما مبنی بر لزوم ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی، دیدار مبارک را "حراج" منافع عربی خواندند. معاون گروه تندرو اخوان المسلین، اقدام مبارک را گامی در راستای تقویت نیروهای راستگرای اسرائیل دانست.

سازمان حماس هم این دیدار را "خیانت" به آرمان فلسطینی‌ها توصیف کرد. در عوض، تشکیلات خودمختار فلسطینی در ساحل غربی رود اردن، مبارک را فردی دانست که "باور تزلزل‌ناپذیری به صلح" دارد. به باور مسئولان تشکیلات یادشده، رئیس جمهور مصر بار دیگر هدایت ابتکار صلح را در یکی از بهترین مقاطع زمانی به دست گرفته است.

سفری تدارکاتی

انتقادهای یادشده اما شاید نافی اهمیت دیدار شرم‌الشیخ نباشد، زیرا این دیدار در آستانه‌ی سفر مشترک مبارک، نتانیاهو و محمود عباس به آمریکا انجام شد. قرار است در جریان این سفر که به دعوت باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا انجام می‌شود، طرح جدیدی برای صلح خاورمیانه به بحث و بررسی گذاشته شود. پیش‌بینی می‌شود که حاصل این رایزنی‌ها، در سفر اوباما به مصر شکل نهایی به خود بگیرد. این سفر قرار است تا آخر تابستان امسال انجام شود.

امیدها و تردیدها به کنفرانس واشنگتن

با توجه به موضع دولت اسرائیل در رد فرمول ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی در کنار اسرائیل، معلوم نیست که مذاکرات واشنگتن چه چشم‌انداز و دستاوردی خواهد داشت. با این همه، رهبران عرب این روزها در تماس‌هایی تنگاتنگ با یکدیگر بوده‌اند تا مبارک و محمود عباس با یک موضع مشترک عربی در مذاکرات یادشده حضور یابند. این در حالی است که سوریه نیز با این احتمال که شاید مذاکرات واشنگتن بی‌نتیجه نماند، از ترکیه خواسته است که تلاش‌های میانجی‌گرانه‌ی خود میان دمشق و تل‌آویو را از سر گیرد. هدف از این اقدام ظاهراَ ایجاد تهمیدات و مقدماتی برای مذاکرات بعدی در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات واشنگتن است.

هنوز امکان موفقیت مذاکرات واشنگتن با ابهام‌ها و تردیدهای زیادی همراه است. با این همه، عبدالله دوم، پادشاه اردن، می‌گوید که این فرصت یکی از آخرین فرصت‌ها برای برقراری صلح است، زیرا در غیر این صورت «دوباره منطقه حداکثر تا یک سال دیگرشاهد جنگ خواهد بود».

FW/BB