حکومت‌های ایران و عراق یک هفته پس از برگزاری رفراندوم مناقشه‌برانگیز استقلال در اقلیم کردستان، با رزمایشی مشترک و بی‌سابقه فشار بر این اقلیم را بیشتر می‌کنند. نیروهای نظامی دو کشور این رزمایش نظامی دو روزه را از بامداد دوشنبه (۱۰ مهر/ ۲ اکتبر) آغاز کرده‌اند.

رزمایش مشترک نیروهای مسلح ایران و عراق قرار است نشانگر اراده دو کشور همسایه علیه "تجزیه منطقه" باشد. هم دولت مرکزی عراق و هم ایران همه‌پرسی استقلال در اقلیم کردستان را به عنوان اقدامی "غیرقانونی" و ناقض قانون اساسی محکوم کرده‌اند و نتیجه آن را به رسمیت نشناخته‌اند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

با توجه به گزارش‌های منابع ایرانی و کردی، به نظر می‌رسد این مانور نظامی در نزدیکی سه گذرگاه مرزی ایران با اقلیم کردستان عراق در جریان باشد. کنترل گذرگاه‌های "حاج عمران" (تمرچین)، "پرویز خان" و "باشماخ" (باشماق) در اختیار نیروهای اقلیم کردستان عراق است.

در "۲۵۰ متری" مرز با اقلیم

شوان ابوبکر، رئیس گمرک گذرگاه مرزی "باشماخ" اقلیم کردستان عراق، به خبرگزاری فرانسه گفته است که نیروهای مسلح ایرانی و عراقی رزمایش خود را ساعت ۱۱ بامداد روز دوشنبه با تانک و توپخانه در "۲۵۰ متری" مرز اقلیم آغاز کرده‌اند.

به گزارش رسانه‌های داخلی ایران، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی و جمهوری عراق در مرزهای غربی و شمال غربی ایران (مرز مشترک ایران و اقلیم کردستان عراق) این رزمایش را برگزار کرده و سپاه پاسداران ایران با "یگان‌های زرهی، توپخانه، پیاده و نیز پهپادها و بالگردهای نیروی زمینی" خود در آن حضور داشته است.

یگان‌های مختلف نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی نیز مانند "واکنش سریع، متحرک هجومی" و انبوهی از یگان‌های زرهی در این رزمایش شرکت داشته‌اند. همچنین اعلام شده که ارتش ایران می‌خواهد در این رزمایش "قدرت زرهی‌ها، توپخانه‌ها، موشک‌ها، پهپادها، بالگردها و نیروهای متحرک و هجومی" خود را بسنجد.

رزمایشی بی‌سابقه

این نخستین رزمایش مشترک ایران و عراق از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ تاکنون محسوب می‌شود. به گفته برخی کارشناسان، از آنجا که ایران همواره از سوی مرزهای غربی خود با تهدید مواجه بوده، نبایستی در برابر خواست استقلال کردهای عراق واکنش تندی از خود نشان دهد. طولانی‌ترین جنگ متعارف قرن بیستم نیز دقیقا از همین مرزها علیه ایران آغاز شد. جنگ عراق و ایران شهریور ماه ۱۳۵۹ در دوران صدام حسین آغاز شد و تا تیر ماه ۱۳۶۷ به مدت هشت سال ادامه داشت. مانور نظامی ایران و عراق با توجه به چنین پیش‌زمینه‌ای اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

افزون بر رزمایش کنونی، ایران و ترکیه در روزهای گذشته مانورهای نظامی جداگانه‌ای را نیز در مرزهای مشترک خود با اقلیم کردستان عراق برگزار کرده بودند. این رزمایش‌ها در حالی برگزار شده‌اند که دولت مرکزی عراق از اقلیم کردستان خواسته است که از اقدامات "تحریک‌آمیز" در مناطق تحت کنترل خود پرهیز کند.

سعد حدیثی، سخنگوی دولت مرکزی عراق، گفته است که اقلیم به‌ویژه بایستی به انتقال نیروهای پیشمرگه به استان نینوا خاتمه داده و کنترل استان نفت‌خیز کرکوک را به بغداد بسپارد. کرکوک از مناطق مورد مناقشه میان اقلیم و دولت مرکزی است که در حال حاضر در کنترل نیروهای پیشمرگه است. آینده کرکوک یکی از موارد اصلی مناقشه میان اربیل و بغداد است.

حدیثی شروط اصلی بغداد برای پذیرش گفت‌وگو با رهبران اقلیم را پایبندی اربیل به قانون اساسی، تن دادن به تصمیمات دادگاه فدرال عراق و لغو نتایج همه‌پرسی عنوان کرده است. رهبران اقلیم کردستان در مقابل، رفراندوم را "قانونی" و مشروع و نتیجه آن را معتبر می‌دانند. آنان همچنین حاضر به سپردن کنترل مناطقی همچون کرکوک به بغداد نیستند.

در آستانه سفر اردوغان به تهران

در چنین شرایطی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، می‌خواهد روز چهارشنبه (۱۲ مهر) به تهران برود تا با مقام‌های ایرانی درباره خواست استقلال کردهای عراق گفت‌وگو کند. اردوغان گفته است که در پی دیدارش با رهبر و رئیس جمهوری ایران، "نقشه راه" تهران و آنکارا در برابر همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق مشخص خواهد شد. هم ترکیه و هم ایران به شدت با حرکت کردهای عراق به سوی تشکیل کشوری مستقل مخالف‌اند. آنها از جمله نگران سرایت مطالبه استقلال به مناطق کردنشین خود هستند.

اردوغان روز هشتم مهرماه موساد را در برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان عراق مسئول دانسته و بر نقش این نهاد امنیتی در رفراندوم تأکید کرده بود. موضعی مشابه نیز در ایران دیده می‌شود. علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به‌شدت با همه‌پرسی استقلال کردستان عراق مخالفت کرده و محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر و یحیی صفوی، مشاور عالی او در امور نیروهای مسلح نیز این رفراندوم را "توطئه" آمریکا و اسرائیل دانسته‌اند.

ایران همچنین شنبه گذشته معاملات نفتی خود با اقلیم کردستان عراق را متوقف کرد. ترکیه نیز اقلیم را به تحریم نفتی تهدید کرده است. دولت مرکزی عراق از همسایگان خود خواسته است که معاملات نفتی خود را تنها با بغداد انجام دهند. خواست دیگر بغداد از اربیل، سپردن کنترل فرودگاه‌ها و تمامی گذرگاه‌های مرزی منطقه کردستان به دولت مرکزی است؛ خواستی که با مقاومت کردها مواجه شده و توقف تمام پروازهای بین‌المللی به اقلیم کردستان عراق را در پی داشته است.

همه‌پرسی استقلال کردستان عراق روز سوم مهرماه برگزار شد. حدود ۷۲ درصد از واجدان شرایط ، در این همه‌پرسی شرکت کردند و نزدیک به ۹۳ درصد آنها به جدا شدن این منطقه از خاک عراق رأی مثبت دادند.