نخستین عرضه‌ی نفت ایران در بورس، ناکام ماند
۱۳۹۰ تیر ۲۲, چهارشنبه
صبح روز (چهارشنبه ۲۲ تیر) سومین و آخرین فاز بورس نفت ایران در تالار معاملات بین‌المللی جزیره‌ی کیش رسما افتتاح شد. محمدرضا رحیمی معاون اول محمود احمدی‌نژاد، شمس‌الدین حسینی وزیر امور اقتصادی و دارایی و محمد علی‌آبادی سرپرست وزارت نفت و شماری از مدیران نفتی و روسای بورس تهران از طریق ویدئو کنفرانس یا به شکل حضوری در این مراسم شرکت داشتند. فاز نخست بورس فرآوردهای نفتی ایران بهمن ماه ۱۳۸۶ افتتاح شد.
"ملی شدن دوباره صنعت نفت"
در مورد انگیزه‌ی واقعی جمهوری اسلامی در راه‌اندازی بورس نفت نظرات گوناگون و بعضا متناقضی وجود دارد. سرپرست وزارت نفت مدعی است: «بورس نفت ایران می‌تواند مبنای قیمت منطقه باشد و به جای دوبی و عمان به یک مرجع قیمت‌گذاری در منطقه تبدیل شود.»
خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ایرنا، از قول شمس‌الدین حسینی نوشت: «امروز با ورود نفت خام به بورس، عصر جدیدی در صنعت نفت ایران شروع شده است و من به عنوان رئیس شورای عالی بورس، این عرضه را گامی بلند در عرصه توسعه صنعت نفت ایران می‌دانم.»
به گزارش خبرگزاری نفت و انرژی (شانا)، معاون اول احمدی‌نژاد در حاشیه مراسم امروز گفت: «افتتاح بورس نفت سبب شد تا شاهد تحولی بزرگ در تاریخ صنعت نفت ایران باشیم.» محمد علی‌آبادی از این فراتر رفته و ورود نفت به بورس را "ملی شدن دوباره صنعت نفت" خوانده است.
خبرهای ضد و نقیض در مورد قیمت نفت
سرپرست وزارت نفت می‌گوید با عرضه‌ی نفت در بورس، پس از صد سال انحصار دولت در فروش این کالا شکسته می‌شود. این در حالی است که عرضه‌کننده‌ی نخستین محموله، یکی از شرکت‌های زیر مجموعه‌ی وزارت نفت است. بنابر گزارش‌ها شرکت ملی نفت ایران برای افتتاح بورس کیش یک محموله‌ی ۶۰۰ هزار بشکه‌ای نفت سنگین را به حراج گذاشت.
خبرگزاری ایرنا در گزارشی که ظهر چهارشنبه (۲۲ تیر) منتشر کرد، قیمت پیشنهادی شرکت نفت برای هر بشکه نفت سنگین را ۱۱۵ دلار و ۱۸ سنت عنوان کرد. این قیمت در روزهای گذشته نیز از سوی برخی دیگر از منابع خبری داخلی و به نقل از مسئولان بورس منتشر و توسط مدیر امور بین‌الملل شركت ملی نفت تکذیب شده بود. خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی سه ساعت پس از انتشار خبر یاد شده در گزارش دیگری، بهای پایه‌ی هر بشکه نفت را ۱۱۲ دلار و ۶۵ سنت اعلام کرد.
اعتراف به کمبود سرمایه‌گذاری در صنعت نفت
به گزارش خبرگزاری شانا پس از اعلام رسمی افتتاح مزایده شش تقاضا در تابلوی معاملات بورس ثبت شد که نخستین قیمت پیشنهادی خریداران در آن ۱۰۰ دلار بیشتر نبود. در ادامه با موافقت سرپرست وزارت نفت یک دلار دیگر نیز از بهای هر بشکه تخفیف داده شد، اما آخرین پیشنهاد خریداران چهار دلار پایین‌تر بود و معامله انجام نشد.
بسیاری از ناظران معتقدند یکی از دلایل دولت برای راه‌اندازی بورس نفت کاستن از فشار تحریم‌های غرب است که صنایع نفت و گاز ایران را با کمبود سرمایه‌گذاری و خریدار روبرو کرده است. مسئولان وزارت نفت به کمبود سرمایه‌گذاری اعتراف می‌کنند اما کمبود مشتری را نادرست می‌خوانند.
خبرگزاری مهر، ۲۲ تیر از قول محمد علی‌آبادی نوشت: «در شرایط فعلی در برخی از طرح‌های صنعت نفت مشکلات مالی وجود دارد و راه‌اندازی بورس نفت می‌تواند بخشی از مشکلات مالی صنعت نفت را مرتفع کند.» او همچنین تاکید می‌کند این اقدام «به دلیل عدم خرید نفت ایران توسط شرکت‌های خارجی نیست.»
تصاحب بازار نفت ایران در چین و هند
از سال گذشته گزارش‌های متعددی در مورد تلاش کشورهایی چون عربستان و آنگولا برای تصاحب بازار نفت ایران، به ویژه در چین و هند که بزرگترین مشتریان ایران هستند، منتشر شده است. ماه مه سال ۲۰۱۰ در حالی که چین واردات نفت خود را از ایران به شدت کاهش داد صادرات نفت از عربستان و آنگولا به این کشور به ترتیب ۳۶ درصد و ۵۶ درصد افزایش داشت.
ظاهرا عربستان قصد دارد با عرضه‌ی یک میلیون بشکه نفت مازاد خود به بازارهای جهانی، افزودن بیش از نیم میلیون به تولید روزانه، و ارائه تخفیف، برخی از سهم ایران در این بازار را تصاحب کند. مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در گفتگو با خبرگزاری مهر عربستان را یک رقیب نفتی برای ایران خوانده اما تاکید کرده که جمهوری اسلامی برای فروش نفت خود تخفیف نخواهد داد. این ادعا در همان روزی مطرح شده که شرکت نفت حاضر شد برای فروش محموله‌ی خود در بورس کیش تخفیف قابل توجهی به خریداران بدهد.
"بازی نفتی" عربستان با ایران
روزنامه شرق در شماره روز چهارشنبه ۲۲ تیر ماه خود برنامه‌ی عربستان برای تصاحب بخشی از بازار نفت ایران را "بازی نفتی" این کشور خوانده که مشابه آن در دهه‌ی شصت خورشیدی نیز تکرار شده است. بنا بر این گزارش عربستان برای حمایت از صدام حسین در جنگ با ایران موفق شد در آمدهای نفتی جمهوری اسلامی را در برخی از آن سال‌ها تا نصف کاهش دهد.
به نوشته روزنامه "شرق" حدود ۲۵ سال پیش رئیس جمهور وقت اکبر هاشمی رفسنجانی و مقام‌های ارشد دولت بارها علنا عربستان را متهم کردند که در حمایت از صدام "سلاح نفت" را علیه ایران به کار گرفته است. این روزنامه اقدام اخیر عربستان را "بازی جدید" این کشور خوانده است. شرق از قول سرپرست وزارت نفت می‌نویسد: «خارج از نیاز بازار جهانی حركت كردن و نفت اضافی در بازار ریختن باعث تغییر فاحش در قیمت و آسیب‌رسانی به كشورهای اسلامی خواهد شد. بنابراین كار عربستان از هیچ جهت پسندیده و ارزشمند نیست.»
مسئولان وزارت نفت پس از فروش نرفتن محموله‌ای که امروز به بورس عرضه شد، بدون مشخص کردن تاریخی دقیق اعلام کردند، این حراج احتمالا هفته‌ی آینده تکرار می‌شود.
BK/AA