مرکز آمار ایران در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده که ۲ میلیون و ۹۴۴ هزار و ۱۵۶ نفر از میان ۲۴ میلیون و ۱۰۵ هزار نفر جمعیت فعال ایران، کار ندارند. این مرکز، نرخ بیکاری در نقاط شهری را ۸/ ۱۳ درصد و در نقاط روستایی ۲/ ۸ درصد عنوان کرده است.

نرخ بیکاری سال گذشته ۲/ ۱۲ درصد اعلام شده که سهم زنان در آن به نسبت مردان بیشتر است. نرخ بیکاری زنان در شهرها نیز نسبت به مناطق روستایی بیشتر بوده است.

مرکز آمار ایران، سن کار را از ده سال به بالا لحاظ کرده و می‌گوید که ۷/ ۳۷ درصد جمعیت در سن کار کشور از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند.

"شاغل" در طرح آمارگیری نیروی کار به کلیه افراد ۱۰ ساله و بیشتر اطلاق می‌شود که در طول هفته مرجع، حداقل یک ساعت کار کرده باشند. کارآموزان، کسانی که بدون مزد نزد خویشاوند خود کار می‌کنند و هم‌چنین سربازان وظیفه نیروهای نظامی و انتظامی نیز جزو شاغلان به شمار می‌روند.

بخش خدمات در بررسی حوزه‌های اشتغال با ۵/ ۴۷ درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده و پس از آن بخش‌‌های صنعت با ۶/ ۳۳ درصد و کشاورزی با ۹/ ۱۸ درصد قرار دارند.

استان‌های لرستان، ایلام، کرمانشاه و کردستان با نرخ بیکاری بالای ۱۸ درصد، بیشترین نرخ بیکاری را در زمستان سال ۱۳۹۱ داشته‌اند. نرخ بیکاری استان گیلان ۶/ ۱۵ درصد اعلام شده که ۴/ ۳ درصد از میانگین نرخ بیکاری کشور بالاتر است.

نرخ بیکاری در لرستان ۴/ ۲۰، در ایلام ۲/ ۱۹، در کرمانشاه ۹/ ۱۸ و در کردستان ۸/ ۱۸ درصد است.

بررسی مرکز آمار نشان می‌دهد که ۳۹ درصد شاغلان به طور معمول بیش از ۴۹ ساعت در هفته کار می‌کنند. طبق ماده ۵۱ قانون کار ایران، مجموع ساعات کار هفتگی نباید از ۴۴ ساعت تجاوز کند.

در بررسی سهم اشتغال ناقص نیز روشن شده که ۹/ ۸ درصد جمعیت شاغل، به اشتغال ناقص مشغول بوده‌اند. این شاخص در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است.

طبق تعریف طرح آمارگیری نیروی کار، افراد دارای اشتغال ناقص کسانی هستند که به دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار یا ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و ... کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.

کارگران ساختمانی و کارگران کشاورزی بیشتر تعداد شاغلان نافص را تشکیل می‌دهند. این گروه در فصول معینی از سال برای بنایی و کشت و درو به کار گرفته می‌شوند و باقی سال در انتظار می‌مانند.

نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۱ در حالی۲/ ۱۲ درصد اعلام شده که افرادی با یک ساعت کار در هفته نیز شاغل به شمار رفته‌اند. تا سال ۱۳۸۳، شاخص اشتغال، هفته‌ای دو روز کار در نظر گرفته می‌شد. به گفته ناظران اجتماعی، دولت ایران با تغییرات عدیده در تعریف اشتغال، در صدد دستکاری نرخ واقعی بیکاری است.

احمد توکلی، نماینده مجلس در ۱۳ اسفند ۱۳۹۱ از جمله گفت: « با وجود تغییر تعریف بیکاری، ما با افزایش نرخ بیکاری روبرو هستیم.» او به آمار تامین اجتماعی در بیمه افراد اشاره کرد و افزود که کاهش افراد بیمه‌شده در سال‌های ۸۷ تا ۹۰ نشانگر افزایش نرخ بیکاری است و این دقیقا در همان سال‌هایی است که قرار بود ۵/ ۲ میلیون شغل جدید ایجاد شود.

ایجاد دو میلیون و نیم شغل جدید، وعده‌ای بود که محمود احمدی‌نژاد در پیام نوروزی سال ۱۳۹۰ اعلام کرد. نمایندگان مجلس با انتقاد از این وعده، آن را شعاری توخالی خواندند.