وزیران ۲۷ کشور عضو اتحادیه‌ی اروپا، روز جمعه (۵ سپتامبر) در آوینون فرانسه گرد هم آمدند تا درباره‌ی پیامدهای بحران قفقاز بایکدیگر به بحث و تبادل نظر بپردازند. مذاکره بر سر این موضوع اما بدون ارائه هیچ دلیلی، به روز شنبه موکول شد. برنارد کوشنر، وزیر امور خارجه‌ی فرانسه، تنها به بیان این توضیح اکتفا کرد که «این تصمیم از نظر او درست‌تر است.»

سران اتحادیه‌ی اروپا در این نشست به بررسی موضوع‌هایی از قبیل روابط آینده با آمریکا و به‌روز کردن استراتژی‌های امنیتی در اروپا پرداختند. خاویر سولانا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه‌ی اروپا، قصد دارد در ماه دسامبر پیشنهاد خود برای تجدیدنظر در استراتژی امنیتی اروپا را ارائه دهد. مسئله‌ی امنیت انرژی، تأثیرات تغییرات اقلیمی بر ثبات و امنیت اروپا و تأکید بیشتر بر مناطق بالقوه بحران‌زا مانند قفقاز، از جمله مواردی هستند که به گفته‌ی سولانا در پیشنهاد جدید مطرح شده‌اند.

تلاش اروپا برای نزدیکی به آمریکا

تعمیق روابط با آمریکا یکی دیگر از موضوع‌های مورد بحث در نشست آوینون بود. وزیران خارجه‌ی اتحادیه‌ی اروپا، پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر، به قصد خود مبنی بر تعمق روابط با آمریکا، بدون تأثیرپذیری از نتیجه‌ی آن، تأکید کردند. به اعتقاد سولانا اختلاف نظر در مسایلی چون استقرار سپر دفاع موشکی و بحران قفقاز نشان می‌دهند که باید اروپا و آمریکا هماهنگ‌تر عمل کنند.

در ابتدا قرار بود که در نشست آنیون، چگونگی برخورد و سیاست آتی این اتحادیه در برابر روسیه، از جنبه‌های عملی بررسی شود. در گردهمایی نخست که روز دوشنبه (۱ سپتامبر) در بروکسل برگزار شد، سران اتحادیه اروپا توافق کردند، تا زمانی که روسیه نیروهای خود را از خاک گرجستان بیرون نکشد و طرح پیشنهادی این اتحادیه در مورد آتش‌بس را به اجرا نگذارد، مذاکراه با این کشور بر سر امضای توافقنامه‌ی همکاری در حال تعلیق خواهد ماند.

پیش از آغاز دیدار سران اتحادیه‌ی اروپا در آوینون، فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر امور خارجه‌ی آلمان پیشنهاد کرد که تحقیقی بی‌طرفانه از بحران قفقاز صورت گیرد. اشتاین مایر در گفت‌وگویی که روز جمعه با روزنامه‌ی آلمانی (Hanoversche allgemeine Zeitung) انجام داده است، می‌گوید این وظیفه را می‌تواند سازمان ملل متحد یا سازمان‌ امنیت و همکاری اروپا برعهده گیرد. به اعتقاد اشتاین مایر دانستن این مطلب که کدام کشور، روسیه یا گرجستان، تا چه اندازه در وخامت بحران قفقاز سهیم بوده‌است، مهم است. وزیر امور خارجه‌ی آلمان در عین حال تأکید می‌کند که چه روسیه و چه گرجستان، هیچ‌کدام آمادگی خود را برای چنین تحقیقی اعلام نکرده‌اند.

در حالی‌که وزیران خارجه بریتانیا، لهستان و کشورهای بالتیک خواهان اقداماتی تند علیه روسیه هستند، آلمان، فرانسه و ایتالیا به این نکته اشاره می‌کنند که تنها از راه همکاری با روسیه است که می‌توان به منطقه قفقاز ثبات بخشید. وزیر خارجه‌ی آلمان هر چند که بر ادامه‌ی گفت‌وگو با روسیه تأکید می‌کند، ولی خواستار خروج نیروهای پاسدار صلح روسیه از آبخاز و اوستیای جنوبی نیز شده است. به اعتقاد او این نیروها باید جای خود را در درازمدت به نیروهای بین‌المللی پاسدار صلح بدهند که در تشکیل آن، اتحادیه اروپا نیز سهیم خواهد داشت.

"آمریکا روسیه را تنبیه می‌کند"

درست پیش از نشست سران اتحادیه‌ی اروپا، خبرگزاری فرانسه نوشت، جرج بوش، رئیس جمهور آمریکا قصد دارد روسیه را برای حمله به گرجستان تنبیه کند. بنا به این گزارش ایالات متحده می‌خواهد قرارداد همکاری خود با روسیه، بر سر استفاده‌ی غیر نظامی از انرژی اتمی را فسخ کند. این قرارداد در ماه مه سال جاری به امضای روسیه و آمریکا رسیده اما هنوز تصویب نشده است. خبرگزاری فرانسه می‌افزاید که بنا بر گزارش‌های رسیده از واشنگتن، این اتفاق می‌تواند در روزهای آینده بیفتد. این اقدم یک گام سمبلیک است و اثر ویژه‌ای به همراه ندارد. کنگره‌ی آمریکا حتی پیش از آغاز بحران قفقاز هم به این قرارداد با دیده‌ی بدگمانی می‌نگریست. علت این بدگمانی همکاری تگاتنگ ایران و روسیه در زمینه‌ی انرژی هسته‌ای است. بوش در هنگام عقد این قرارداد اما به تحولی در استفاده‌ی غیرنظامی از انرژی هسته‌ای، به عنوان راه گریزی در برابر افزایش بهای انرژی در جهان امید بسته بود.

مقابله‌ی روسیه با سیستم دفاع موشکی آمریکا

اما روسیه هم در برابر فشار بین‌المللی که به این کشور وارد می‌شود، بیکار ننشسته است. روسیه قصد دارد به عنوان واکنش به استقرار سیستم دفاع ضد موشکی آمریکا در اروپای شرقی، سلاح‌های با نشانه‌روی دقیق خود را در مرز لهستان مستقر کند. ویکتور زاوارسین (Viktor Sawarsin) قائم مقام وزارت دفاع روسیه، روز پنجشنبه (۴ سپتامبر) در مجلس این کشور به سیستم‌های نظامی جدید روسیه اشاره کرد و گفت که این سلاح‌ها در نزدیکی محل استقرار پدافندهای آمریکایی مستقر خواهند شد.

اواسط ماه اوت لهستان و آمریکا قراردادی امضا کردند که بر پایه‌ی آن ۱۰ راکت ضد موشک در لهستان مستقر خواهد شد. روسیه به سیستم دفاع ضد موشکی آمریکا در اروپای شرقی به چشم تهدید می‌نگرد. آمریکا ولی همچنان تأکید می‌کند که این سیستم ضد موشکی برای مهار موشک‌های دوربرد احتمالی از ایران و کره‌ی شمالی است.

باید منتظر ماند و دید که آیا اعضای اتحادیه‌ی اروپا در مذاکره‌های روز شنبه‌ی خود به موضع یکپارچه‌ای در قبال مسئله‌ی قفقاز می‌رسند یا خیر. سفر نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهور فرانسه در روز دوشنبه آینده (۸ سپتامبر)، به روسیه و دیدار با دیمیتری مدودف، ادامه‌ی تلاش اتحادیه‌ی اروپا در فرونشاندن بحران قفقاز خواهد بود.

الف/ خبرگزاری فرانسه، خبرگزاری آلمان