"نصب دوباره" دوربین‌های آژانس در برخی سایت‌های هسته‌ای ایران
۱۴۰۲ اردیبهشت ۱۲, سه‌شنبه
انجمن کنترل تسلیحات اعلام کرده که نصب دوربین‌های نظارتی در برخی تاسیسات هسته‌ای ایران از سر گرفته شده است. به تاکید رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، این روند به راستی‌آزمایی‌ها و تنش‌زدایی از برنامه اتمی ایران کمک می‌کند.
تاسیسات اتمی ایران در نظنز - عکس از آرشیوعکس: Getty Images
تبلیغات
به گزارش خبرگزاری اتریش (apa) و به نقل از انجمن کنترل تسلیحات، نصب دوربین‌های نظارتی در شماری از سایت‌های اتمی ایران آغاز شده است. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اوایل آوریل در مصاحبه‌ای با PBS NewsHour نسبت به اتصال مجدد برخی سیستم‌های نظارت آنلاین و نصب دوربین‌ها در برخی سایت‌های اتمی ایران ابراز امیدواری کرده و گفته بود که این روند چند هفته طول می‌کشد.
در این گفت‌وگو رافائل گروسی یادآور شد که این گام به رفع تنش و راستی‌آزمایی طرح‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی کمک می‌کند اما مشخص نکرد که آیا سایت فردو در حوالی قم نیز جزو تاسیسات تحت نظارت خواهد بود یا خیر.
لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال نیز در توییتر نوشته که شنیده‌هایش تایید شده‌اند و آژانس توانسته نصب مجدد دوربین‌های نظارتی جمع‌آوری شده و سایر تجهیزات مرتبط در سایت‌های اتمی ایران را شروع کند. او گفته که این روند در چند روز آتی کامل می‌شود.
نورمن در پیام‌های تکمیلی دیگر عنوان کرده که ایران دسترسی به فایل‌‌های ذخیره شده دوربین‌ها از فوریه ۲۰۲۱ را فراهم نکرده و بنابراین نصب مجدد تجهیزات نظارتی ارزش محدودی دارد.
انجمن کنترل تسلیحات که در واشنگتن قرار دارد، می‌گوید با وجود پیشرفت‌ها در اجرای تفاهم دو جانبه آژانس و تهران، مشخص نیست که توان نظارتی این نهاد بر فعالیت‌های اتمی ایران چقدر زیاد شده است.
گروسی همچنین در مورد اینکه آیا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به فیلم‌های ضبط‌شده از دوربین‌ها دسترسی خواهد داشت یا خیر، یا تهران تنها در صورت احیای برجام یا مذاکره برای توافق جدید، اطلاعات را تحویل خواهد داد، اظهار نظری نکرده است.
مقامات مسئول جمهری اسلامی به گزارش انجمن کنترل تسلیحات واکنشی نشان نداده‌اند اما خبرگزاری ایسنا، خبر را تحت عنوان "ادعاهای خبرنگار وال استریت ژورنال" منتشر کرده است.
پس از آن که تهران در تابستان ۲۰۲۲ دوربین‌های نظارتی برخی از تاسیسات و مانیتوری را که غنی‌سازی اورانیوم در نیروگاه نطنز را ردیابی می‌کرد، از کار انداخت، نگرانی‌های گسترده‌ای نسبت به شفافیت برنامه هسته‌ای ایران ایجاد شد و گروسی نسبت به چالش‌ها و شکاف‌های تازه هشدار داد.
رافائل گروسی و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران - دیدار اسفند ماه در تهرانعکس: Atomic Energy Organization Of Ir/ZUMA Wire/IMAGO
چهارم مارس ۲۰۲۳ و در آخرین سفر گروسی به تهران، ایران موافقت کرد تجهیزات نظارتی خاصی را دوباره نصب کند. در این توافق سازمان انرژی اتمی ایران "داوطلبانه" متعهد شد که به آژانس امکان راستی‌آزمایی و نظارت‌های مناسب را بدهد. روایت مقامات ایرانی از این توافق اما با آنچه گروسی در بازگشت به وین اعلام کرد، تفاوت داشت.
اقدامات تلافی‌جویانه ایران
ایران در فوریه ۲۰۲۱ در واکنش به تحریم‌های آمریکا، دسترسی آژانس به برخی تاسیسات اتمی خود را معلق کرد اما اجازه داد که نظارت بر این مکان‌ها از طریق دوربین‌ها ادامه یابد.
وقتی رافائل گروسی بیانیه‌ای داد که اورانیوم غنی‌شده ایران به ۱۸ برابر حد مجاز در برجام رسیده و شورای حکام آژانس قطعنامه‌ای درباره ابهامات مربوط به ذرات اورانیوم یافت شده در سه مکان هسته‌ای اعلام نشده صادر کرد، تهران ۲۷ دوربین نظارتی، از جمله در سایت نطنز را خاموش کرد. سازمان انرژی اتمی ایران گفت این امکان از روی "حسن نیت" به آژانس داده شده بود و جزو تعهدات تهران نبود.
اکنون نیز با وجود تایید گروسی مبنی بر اجرا شدن توافق و پیشرفت‌های حاصله، معلوم نیست آژانس چقدر از تقویت نظارت‌ها سود خواهد برد. آژانس در ماه ژانویه در سایت فردو شواهدی از اورانیوم ۸۴درصد غنی شده یافته بود که بسیار بالاتر از سطح مجاز ۶۰درصد است.
گروسی یک ماه و نیم قبل در اندیشکده "شورای روابط خارجی" آمریکا با احتیاط گفته بود که پس از سفر به ایران و توافق حاصله پیشرفت‌هایی به دست آمده اما باید منتظر ماند و دید.
بر اساس برجام، ایران به مدت ۱۵ سال از غنی‌سازی اورانیوم در تاسیسات فردو منع شده و بر همین اساس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این سایت به خلاف تاسیسات نطنز، دستگاه‌های نظارتی آنلاین نصب نکرد.
چشم انداز هرگونه توافق دیپلماتیک بین ایالات متحده و ایران تاریک به نظر می‌رسد. مقامات ایران و کشورهای اروپایی شریک برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) در ماه مارس در نروژ دیدار کردند، اما به نظر نمی‌رسد که بحث‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران و برجام به پیشرفتی منجر شده باشد.
در عین حال گروه هفت کشور صنعتی در اجلاس اخیر خواهان حل دیپلماتیک بحران هسته‌ای ایران شد و از برجام به عنوان «مرجع مفید» یاد کرد.
برنامه هسته‌ای ایران به روایت تصویر
نمایندگان ایران و ۱+۵ دوم آوریل ۲۰۱۵ بر سر چارچوب برنامه‌ای به توفق رسیدند که در صورت نهایی شدن به مناقشه اتمی ۱۲ ساله ایران و غرب پایان می‌بخشد. ابعاد برنامه هسته‌ای ایران چیست و چه مراکزی برای پیشبرد آن احداث شده‌اند؟
عکس: Keyhan
توافق اتمی لوزان
دوم آوریل ۲۰۱۵ و دو روز پس از ضرب‌الاجل تعیین‌شده، سرانجام بیانیه مشترک مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران و نمایندگان گروه موسوم به ۱+۵ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) در لوزان سوئیس منتشر شد. این بیانیه چارچوب توافق نهایی است که قرار است تا پایان ژوئن ۲۰۱۵ تنظیم شود و در صورت تحقق به ۱۲ سال مناقشه هسته‌ای ایران با غرب پایان می‌دهد. ابعاد برنامه هسته‌ای ایران چیست؟
عکس: Getty Images/AFP/F. Coffrini
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی همزمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافت‌وِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی همزمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافت‌وِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران
دانشمندان اتمی زن ایران. بریده‌ای از جراید ایران در دهه ۵۰ خورشیدی. از راست به چپ خانم‌ها دکتر مرآت، رقیه باقرزاده اکبری، دکتر مهین‌دخت رحمانی، ثریه سمیعی، ماهرو اکبرنیا، فرزانه محمدی، دکتر افسر سیار و دکتر زهره عابدین‌زاده
عکس: Creative Commons
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران تا زمان انقلاب ۵۷
دکتر اکبر اعتماد، متولد ۱۳۱۰ در شیراز و فارغ‌التحصیل دانشگاه لوزان سوئیس. وی در سال ۱۳۴۷ به سمت اولین رئیس موسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی منصوب شد و در سال ۱۳۵۳ ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست گرفت. اعتماد به خواست شاه حکم معاونت نخست‌وزیری را برای "تأمین انرژی" دریافت کرد و در این زمینه شخصا به شاه گزارش می‌داد.
عکس: PressTV
نیروگاه اتمی بوشهر
عکس قدیمی از نیروگاه نیم‌ساخته‌ی بوشهر (متعلق به حدود سال ۱۹۷۷). قرارداد ایران با شرکت آلمانی کرافت‌ورک اونیون برای احداث دو واحد نیروگاه اتمی بود. در سال ۱۳۵۷ در حالی که حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بودند، با تغییر نظام سیاسی ایران ساخت هر دو واحد متوقف ماند.
عکس: Creative Commons
نیروگاه اتمی بوشهر
نمایی از نیروگاه اتمی بوشهر
عکس: Fars
نیروگاه اتمی بوشهر
مدل نیروگاه اتمی بوشهر در غرفه ایران در اکسپوی شانگهای
عکس: Creative Commons/Bernd.Brincken
برنامه پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم در ایران
بسیاری از کشورهایی که به لحاظ فنی قادر به تولید سوخت نیروگاه‌های اتمی هستند به دلیل با صرفه‌تر بودن ترجیح می‌دهند آن را از خارج تهیه کنند. این کشورها نیازی مشخص و برنامه‌هایی شفاف مبتنی بر محاسبات اقتصادی دقیق و مرسوم دارند که هدف آن در نظر گرفتن منافع ملی است. صرف ده‌ها میلیارد دلار برای تولید داخلی سوخت یک نیروگاه که با ۵۰ میلیون دلار قابل خریداری است نمی‌تواند گامی در جهت رشد و شکوفایی باشد.
تأسیسات نظامی پارچین
یکی از مراکز مهمی که با فعالیت‌های هسته‌ای ایران مرتبط است پایگاه نظامی پارچین واقع در جنوب شرقی تهران است. این مرکز یک پادگان نظامی و در اختیار سپاه پاسداران جمهوری اسلامی است، اما آژانس احتمال می‌دهد که ایران در این مکان دست به آزمایش انفجار هسته‌ای زده باشد.
عکس: DigitalGlobe/ISIS via dapd
تأسیسات نظامی پارچین
در نیمه نخست سال ۲۰۱۲ آژانس بین‌المللی از انجام عملیات گسترده خاکبرداری و پاکسازی احتمالی در پارچین خبر داد که مستند به تحلیل عکس‌های هوایی بود. اما ایران دیگر اجازه بازدید از پارچین را به بازرسان آژانس نداد.
تأسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم
تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز. ایران در بهمن ۱۳۸۵ رسما خبر راه‌اندازی دو آبشار ۱۶۴ تایی در تاسیسات زیرزمینی نطنز را اعلام کرد. در سال‌های بعد تعداد سانتریفوژهای این مرکز به چند هزار افزایش داده شد. راه‌اندازی و نگهداری تاسیسات این بخش، به دلیل ویژگی دستگاه‌ها و پیچیدگی ساخت آنها یکی از پرهزینه‌ترین قسمت‌های چرخه‌ی سوخت هسته‌ای است. ده‌ها میلیارد دلار هزینه برنامه غنی‌سازی شده است.
عکس: Fars
تأسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم
در فروردین سال ۱۳۸۶ محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور ایران برای نخستین‌بار از نصب و راه‌اندازی سه هزار دستگاه سانتریفوژ در نطنز خبر داد. رسانه‌های ایران نوشتند که این دستگاه‌ها از نوع نسل جدید سانتریفوژهاست که توسط خود ایران ساخته شده‌اند. در آخرین گزارش‌های رسانه‌ها، تعداد سانتریفوژ نصب شده در نظنز تا ۶ هزار نیز قید شده است.
عکس: AP
تأسیسات هسته‌ای
تاسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم نطنز در نزدیکی شهر نطنز در شمال اصفهان قرار دارد. زمان آغاز ساخت تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم نطنز روشن نیست. اما بخش اصلی این تاسیسات که محل استقرار سانتریفوژهاست، در زیرزمینی به عمق ۳۰ متر قرار دارد.
عکس: picture-alliance/ dpa
تأسیسات هسته‌ای
مرکز کنترل تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز
عکس: REUTERS
تأسیسات اتمی
میله‌های سوختی
عکس: picture-alliance/dpa
تأسیسات اتمی
در سال ۲۰۱۱ و پس از گذشت ۱۵ سال پیمانکار روسی اعلام کرد که واحد اول نیروگاه بوشهر به مرحله راه‌اندازی آزمایشی رسیده است. مدت زمان ساخت یک نیروگاه مشابه بوشهر در کشورهای پیشرفته صنعتی حداکثر ۷ سال و در کشورهای مشابه ایران حداکثر ۸ سال طول می‌کشد.
عکس: AP
تأسیسات فردو
خبر احداث تأسیسات زیرزمینی غنی‌سازی فردو در اطراف قم در بحبوحه مناقشه هسته‌ای ایران و غرب (۲۰۰۹) منتشر شد. غرب خواستار برچیدن این تأسیسات و جمهوری اسلامی خواستار ادامه فعالیت آن بود. بر اساس بیانیه مشترک لوزان، فردو به مرکز تحقیقات هسته‌ای و فیزیک پیشرفته تبدیل می‌شود و هزار سانتریفوژ در آن فعال خواهند بود؛ اما غنی‌سازی اورانیوم در این تأسیسات متوقف شده و ماده شکاف‌پذیری نیز در آن تولید نمی‌شود.
عکس: picture-alliance/dpa
مذاکرات اتمی میان ایران و غرب
مذاکرات اتمی میان نمایندگان ایران و کشورهای شش‌گانه‌ی آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین به انضمام آلمان به سرپرستی کاترین اشتون، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا در استانبول، آوریل ۲۰۱۲. پیش از روی کار آمدن دولت حسن روحانی، سعید جلیلی (تصویر) سرپرستی تیم مذاکره‌کننده ایران را بر عهده داشت.
عکس: Reuters
تأسیسات هسته‌ای آب سنگین اراک
پروژه‌های آب سنگین در چارچوب قرارداد منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای قرار می‌گیرد و باید زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشند.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات هسته‌ای آب سنگین اراک
آنچه سبب حساسیت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به رآکتورهای آب سنگین شده، تولید پلوتونیوم به عنوان محصول فرعی است. از این پلوتونیوم می‌توان مستقیم و بدون نیاز به غنی‌سازی اورانیوم، سلاح‌های اتمی ساخت. بر اساس توافق اتمی لوزان، رآکتور تحقیقاتی اراک آب سنگین باقی می‌ماند اما با بازطراحی روزآمد می‌شود و از میزان پلوتونیوم تولیدی آن نیز کاسته می‌شود.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان
"تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان" (Uranium Conversion Facility – UCF) مرکزی برای تبدیل کیک زرد به گاز هگزا فلوراید است. این گاز سپس در سانتریفوژها تزریق می‌شود تا اورانیوم قابل استفاده آن افزایش یابد. فکر ایجاد تاسیسات اصفهان به پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران باز میگردد که به عنوان گزینهای برای تکمیل چرخه سوخت نیروگاه اتمی بوشهر پیشنهاد شد.
عکس: aeoi.org.ir
"کیک زرد"
یکی از وظایف مهم تاسیسات UCF اصفهان تولید "گاز هگزا فلوراید اورانیوم" (UF6) است. برای تولید این گاز ابتدا كیك زرد (سنگ اورانیوم پودر شده با درجه خلوص بیشتر) را در اسید نیتریك حل می‌كنند. بر اثر این عمل، ماده‌ای به نام نیترات اورانیوم تولید می‌شود. پس از یک رشته فعل و انفعالات گاز هگزا فلوراید اورانیوم تولید می‌شود. این همان گازی است كه برای غنی‌سازی در دستگاه‌های سانتریفوژ تزریق می‌شود.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور تحقیقاتی تهران
رآکتور تـحقیقاتی آب سبک تهران یکی از انـواع راکـتورهای چند منظوره و در نوع خود از کارآترین انواع راکتورهای دنیا در زمینه علمی و صنعتی است. این رآکتور با ظرفیت ۵ مگاوات در سال ۱۹۶۷ توسط آمریکا در مرکز تحقیقات اتمی تهران وابسته به دانشگاه تهران ساخته شد. آمریکا برای مدت ۲۰ سال سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران را تامین کرد.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور اتمی تهران
در سال ۲۰۱۰ ایران اعلام کرد سوخت رآکتور تهران در حال اتمام است و از طریق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستار تامین سوخت ۲۰ درصد برای این رآکتور شد. اما این درخواست با دیگر مسائل مناقشه‌ی اتمی ایران پیوند خورد و موضوع آن‌طور که ایران مایل بود، حل‌وفصل نشد.
