نطق روحانی در تریبون بین‌المللی؛ "آب سردی" بر آتش تندروی؟
۱۳۹۶ شهریور ۳۰, پنجشنبه
سخنرانی حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد بیش از دیگر موضوع‌ها مورد توجه رسانه‌ها، تحلیلگران و چهره‌ها و فعالان سیاسی ایرانی قرار گرفت. روزنامه‌های ایران در این میان، تیتر اول خود را به نطق روحانی اختصاص دادند.
تیترهایی چون "سعدی روحانی در برابر بمب ترامپ" (آفتاب یزد)، "ندای ایرانی صلح" (ابتکار)، "نوای صلح در برابر فریاد جنگ" (شهروند)، "پاسخ به مدعی" (شرق)، "پاسخ محکم و متین روحانی به نااهلان عرصه سیاست در دنیا" (اعتماد) و "نطق انقلابی" (قانون) آذین‌بخش روزنامه‌های صبح ایران بودند.
این روزنامه‌ها جملگی چه مخالف چه موافق دولت و چه اصولگرا و چه اصلاح‌طلب، موضعی کمابیش مشابه در مخالفت با سخنرانی تهدیدآمیز ترامپ و موافقت یا دست‌کم همدلی با نطق روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل داشتند.
در این میان روزنامه‌های اصول‌گرایی مانند کیهان، رسالت، جوان و خراسان بخش‌هایی از سخنرانی روحانی را به تیتر تبدیل کرده‌اند، اما روزنامه‌های اصلاح‌طلبی چون شرق، آفتاب یزد و ابتکار تیترهایی مبتکرانه برگزیده‌اند که بیشتر بر تأکید روحانی بر صلح‌طلبی جمهوری اسلامی استوار است.
تحلیلگران و کارشناسان این روزنامه‌ها نیز عمدتا نطق روحانی را موفق ارزیابی کرده‌اند و در مواردی نیز به نطق ترامپ پرداخته و آن را ارزیابی کرده‌اند.
انتظار "دشنام‌هایی گزنده‌تر"
صادق زیباکلام، تحلیلگر و استاد دانشگاه، در روزنامه دولتی "ایران" نوشته است که لحن تند ترامپ علیه ایران غافلگیرکننده نبوده و نه او و نه نتانیاهو چیزی تازه‌ای علیه ایران نگفته‌اند.
به گفته زیباکلام، برخی تندروها انتظار داشته‌اند که روحانی پاسخ ترامپ را "با ناسزاهای تندتر" بدهد، اما روحانی این راه را نرفته و "فضایی" دیگر آفریده است.
به نظر این تحلیلگر، روحانی از یک‌سو "آب سردی" به روی نیروهای داخلی‌ای ریخت که انتظار "دشنام‌هایی گزنده‌تر" از ترامپ داشتند و از سوی دیگر نشان داد «که کشورش نه به دنبال صدور انقلاب است، نه مذهبش و نه ایدئولوژی‌اش را می‌خواهد به دیگران تحمیل کند».
"موفقيت بزرگ ديپلماتيک"
غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران، در روزنامه اصلاح‌طلب "اعتماد"، ضمن اشاره به بی‌سابقه بودن نطقی شبیه به سخنرانی ترامپ در سازمان ملل در تاریخ رؤسای جمهوری ایالات متحده، نوشته است، موقعیت کنونی ایران در مقایسه با سه سال پیش که ایران یک‌سو و اتحادی از قدرت‌های جهانی در سوی دیگر ایستاده بودند، "یک موفقیت شگفت‌انگیز" است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
کرباسچی با اشاره به اینکه دولت چنین صحنه‌ای را "پس از فقط سه سال فعالیت دیپلماتیک" آفریده، نوشته است: «امروز در يك حركت معكوس می‌بينيم آمريكا یک طرف ايستاده و ايران در مقابل همراه با قدرت‌های بزرگ جهانی اروپا و آسيای حامی منطق و ادعای ايران یک طرف. اينكه بالاترين مسئولان سياسی اروپا و روسای جمهور کشورها بلافاصله پس از استماع اين سخنان در مقابل آن به نفع ايران موضع بگيرند و رسما در برابر آمريکا آن را اعلام كنند، نشان از موفقيت بزرگ ديپلماتيک ايران دارد [...]».
"در حد و اندازه ایران"
روزنامه اقتصادی "جهان صنعت" نیز در تحلیلی به قلم نادر کریمی جونی، با اشاره به "متعادل" بودن نطق روحانی برخلاف ترامپ و نتانیاهو، نوشته است که سخنرانی رئیس جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل «احتمالا برای کسانی که منتظر سخنان آتشین و خلق تصاویری رقت‌بار از اقدامات آمریکا و اسرائیل بودند قانع‌کننده نیست و از این جهت احتمالا امروز بسیاری از محافظه‌کاران تندرو و دلواپسان، زبان به سرزنش و انتقاد از روحانی خواهند گشود».
علاوه بر این، تحلیلگر "جهان صنعت" معتقد است که روحانی تلاش کرده که نه تنها دولت خود، بلکه مجموعه حکومت جمهوری اسلامی را نیز "دنباله‌رو میانه‌روی" و موافق مشی اعتدال نشان دهد. کریمی جونی در نهایت نطق روحانی از این تریبون جهانی را "در حد و اندازه" ایران و "قابل قبول" ارزیابی کرده است.
"انشقاق" بر سر برجام
نطق حسن روحانی از تریبون بین‌المللی تیتر یک روزنامه اصلاح‌طلب "شرق" هم بود. این روزنامه همزمان در تحلیلی به قلم امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا، به وضعیت برجام پرداخته است. ابوالفتح نیز بر آن است که در سخنان تند ترامپ علیه ایران حرف جدیدی وجود ندارد.
به گفت این تحلیلگر، هیأت حاکمه آمریکا در رابطه با برجام دچار "انشقاق" شده است. برخلاف جریان هدایت‌کننده‌ی دولت اوباما، جریان "محافظه‌کار ملی‌گرا" خواهان خروج فوری از برجام است و در این راستا «دولت ترامپ در پی تدارک برای عمل به راه‌حل بینابین میان مدافعان و مخالفان است؛ به این معنی که در نیمه ماه اکتبر عدم پایبندی ایران به برجام را اعلام کند، اما از اعلام مغایرت این پیمان با منافع ایالات متحده سر باز زند تا تصمیم‌گیری درخصوص این موضوع بغرنج درنهایت به کنگره ارجاع داده شود. دولت آمریکا امیدوار است با این اقدام، یا طرف‌های مذاکراتی در گروه ۵+۱ با گفت‌وگو برای تصویب متمم‌های برجام و تمدید محدودیت‌های زمانی ایران موافقت كنند یا ایران سرانجام به خواست آمریکا برای تغییر در رویکرد منطقه‌ای خود و تقویت توان موشکی خویش تجدیدنظر كند».
"مأموریت جاسوسان دوطرفه" در کیهان
روزنامه‌های اصولگرا مستقیما به تحلیل و ارزیابی نطق روحانی نپرداخته و عمدتا به درج متن سخنرانی رئیس جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل بسنده کرده بودند. از جمله روزنامه حکومتی کیهان، در کنار انتشار متن سخنرانی روحانی، فهرستی طولانی از موارد "نقض حقوق بشر در آمریکا" را منتشر کرد.
کیهان ضمن "سخیف" خواندن اظهارات ترامپ علیه ایران، او را "تاجر فاسد" نامیده و به حمایت آمریکا از اسرائیل و عربستان سعودی به شدت حمله کرده و از جمله نوشته است: «اینکه ایران از محور مقاومت حمایت می‌کند چیز پوشیده‌ای نیست و بعد از این نیز در مقابل حمایت آمریکا از گروه‌های تروریست و رژیم‌های تروریستی مثل اسرائیل و آل‌سعود حمایت خود را ادامه خواهد داد. اما ترامپ چگونه ایران را به حمایت از تروریسم متهم می‌کند و همزمان چشم خود را بر جنایت‌های رژیم‌های مرتجعی مثل آل‌سعود نه تنها می‌بندد بلکه در کشاکش کشتار زنان و کودکان یمنی به ریاض سفر می‌کند و میلیاردها دلار سلاح در اختیار پدرخوانده تکفیری‌های منطقه قرارداد می‌دهد.»
کیهان همزمان گزارشی را نیز از سخنرانی حسین شریعتمداری در همایش "دفاع همچنان باقی است" در اراک منتشر کرده است. مدیر مسئول و نماینده ولی فقیه در مؤسسه کیهان در این همایش از جمله گفته است که فعالیت هسته‌ای، حتی اگر جمهوری اسلامی به دنبال تولید سلاح هسته‌ای هم باشد، "نقطه تقابل" ایران و آمریکا محسوب نمی‌شود، بلکه ایالات متحده تنها به "بهانه‌های مختلف" به دنبال اجرای این"هدف استراتژیک" است. به ادعای شریعتمداری، «امروزه برنامه هسته‌ای کشورمان بهانه این تقابل است».
شریعتمداری در مخالفت با توافق هسته‌ای ایران و جامعه جهانی، موسوم به برجام، گفته است: «برخی از مسئولان محترم می‌گویند برجام الگوی خوبی برای تعامل با غرب است که باید گفت بله، برجام الگوی خوبی است اما برای آمریکا و متحدانش.»
این اصول‌گرای تندرو تلویحا عناصر میانه‌رویی را که با مواضع رهبر جمهوری اسلامی فاصله دارند، "نفوذی" و "جاسوس" خوانده و می‌گوید: «امروزه جریان نفوذ و مأموریت جاسوسان دو طرفه شده است و نفوذی‌ها مانند گذشته فقط اطلاعات کشورشان را در اختیار دشمن قرار نمی‌دهند، بلکه اصلی‌ترین مأموریت نفوذی‌ها این است که پیشنهادهای خسارت‌بار و فاجعه‌آفرین دشمن را در قالب طرح و برنامه اصلاح‌گرانه به مراکز تصمیم‌ساز و سیاست‌پرداز نظام ارائه کنند.»
شریعتمداری "شناخت نفوذی‌ها" را دشوار نمی‌داند و معتقد است که آنها را می‌توان "به آسانی" از طریق مقایسه مواضع‌شان با "نقشه راه" ترسیم‌شده از طرف رهبر شناخت.
مواضع "جدی و قاطع" رهبر و دولت
ابراهیم رئیسی، چهره شاخص اصولگرا و رقیب شکست‌خورده روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ نیز به سخنرانی رئیس جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل واکنش نشان داد و با کنار هم قرار دادن مواضع رهبر جمهوری اسلامی و دولت، این مواضع را "جدی و قاطع" نامید.
رئیسی درباره نطق روحانی گفت: «باید در مقام اجرا و عمل شورای نظارت بر اجرای برجام کاملا مواضع را رصد کرده و متناسب با آن عمل شود. به نظر من مواضع رهبری معظم انقلاب اسلامی و دولت نسبت به این موضوع جدی و قاطع است که حتما در این موضوع می‌طلبد آمریکایی‌ها در مقام عمل احساس کنند که ایران کشوری نیست که با کشورهای دیگر مقایسه شود و یک قدم از حقوق ملتش عقب‌نشینی نخواهد کرد».
حمیدرضا حاجی بابایی، نماینده اصول‌گرای مجلس و وزیر آموزش و پرورش دولت دوم احمدی‌نژاد نیز به استقبال نطق روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل رفت و آن را پاسخی "محترمانه و کوبنده" به ترامپ عنوان کرد. حاجی بابایی گفت: «ما از بیان قدرتمند رئیس‌جمهور در سازمان ملل که با نشان دادن فرهنگ، تمدن و پیشینه ملت بزرگ ایران بود، تشکر می‌کنیم».
از نظر این نماینده اصولگرا، روحانی در نطق خود توانسته در برابر "بی‌تمدنی، بی‌فرهنگی و رفتار شرارت‌آمیز" ترامپ، " تمدن بزرگ و جایگاه ویژه جمهوری اسلامی را به رخ جهانیان" بکشد. رئیس فراکسیون ولایی مجلس ایران همچنین از نوع استدلال روحانی در دفاع از فعالیت‌های موشکی جمهوری اسلامی استقبال کرده است. رئیس جمهوری ایران در نطق خود گفته بود که هدف برنامه موشکی جمهوری اسلامی "جلوگیری از ماجراجویی بیخردان" است.
محور نطق روحانی؛ خواستی عمومی؟
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران "ایسپا" پیش از سخنرانی روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل، در رابطه با موضوع نطق او دست به یک نظرسنجی زده بود. طبق نتایج این نظرسنجی که چهارشنبه ۲۹ شهریور منتشر شد، اکثریت یعنی بیش از ۴۰ درصد از پاسخ‌دهندگان به این پرسش که بهتر است موضوع سخنرانی او چه باشد، "مسائل مربوط به برجام و مسائل هسته‌ای" را عنوان کرده بودند. پس از این گزینه، بیشترین افراد با نزدیک به ۲۰ درصد گفته‌اند "نمی‌دانم".
شکل انجام این نظرسنجی و میزان اعتبار آن روشن نیست؛ اما به نظر می‌رسد، با توجه به محوریت توافق هسته‌ای در سخنرانی رئیس جمهوری ایران و موافقت عمومی جناح‌های مختلف حکومتی با نطق او، برجام و آینده آن، همچون نگرانی بخش بزرگی از مردم ایران، در همخوانی با خواستی عمومی به موضوع محوری نطق روحانی در تریبونی بین‌المللی تبدیل شده است.