اشتفان زایبرت، سخنگوی دولت آلمان دوشنبه (۲۳ فروردین/ ۱۱ آوریل) به خبرنگاران گفت که تقاضای شفاهی وزارت خارجه ترکیه برای پی‌گرد قانونی و مجازات یان بومرمان، طنزپرداز و مجری برنامه‌های تلویزیونی بررسی می‌شود.

او در عین حال تاکید کرد که برای آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان آزادی بیان و رسانه‌ها قابل معامله نیست و همکاری اتحادیه اروپا و ترکیه برای حل بحران پناه‌جویان تاثیری بر موضع مرکل در این زمینه نخواهد گذاشت.

بومرمن در شعر طنزی که در یکی از کانال‌های شبکه دو تلویزیون آلمان خوانده شد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را مردی ریاکار خواند که پنهانی کارهای خلاف انجام می‌دهد.

بیشتر بخوانید: آلمان خواست ترکیه مبنی بر مجازات یک طنزپرداز را بررسی می‌کند

سنجش حدود آزادی بیان

بومرمن یکی از علت‌های پخش شعر طنزآمیز درباره اردوغان را سنجش میزان و اهمیت آزادی بیان در آلمان عنوان می‌کند. او با این اقدام به بحث و جدل در مورد حدود آزادی بیان دامن زده است.

تحریریه حقوقی شبکه یک تلویزیون آلمان در مطلبی که دوشنبه منتشر شد به طرح این پرسش پرداخت که به لحاظ قضائی طنز و "هجو" از کجا به عنوان عملی مجرمانه قابل پی‌گرد خواهد بود.

دادگاه قانون اساسی آلمان معتقد است زمانی که هدف اصلی اقدامی افترا زدن به یک شخص باشد، موضوع به لحاظ حقوقی قابل پی‌گیری خواهد بود و می‌تواند به دادگاه ارجاع داده شود.

پی‌گرد قانونی افراد در آلمان به اتهام توهین به یکی از سران کشورهای خارجی زمانی امکان‌پذیر است که دولت این کشور اجازه این کار را بدهد.

با این همه دولت آلمان تصمیم‌گیرنده نهایی نیست، زیرا اتهام توهین، همچنان که در اختلاف میان دو شهروند آلمانی نیز قابل رسیدگی حقوقی است در مورد یک فرد خارجی، بدون توجه به موقعیت سیاسی او نیز می‌تواند به دادگاه ارجاع داده شود.

بیشتر بخوانید: آیا مرکل در مناقشه طنز با اردوغان مماشات کرده است؟

آزادی نقد و طنز در جامعه آزاد

بنابر این گزارش چه دولت آلمان پس از بررسی این موضوع با پی‌گرد قانونی یان بومرمن موافقت بکند چه نکند، محکومیت احتمالی او تنها زمانی قابل تصور است که ثابت شود شعر طنز او کاملا مصداق "هجو" یا حاوی ناسزا بوده است.

مطابق قوانین آلمان مجازات توهین به رهبر یا دولتمردان یک کشور خارجی می‌تواند از سه ماه تا سه سال و در مواردی که عمد و آگاهی در آن محرز شود تا پنج سال زندان باشد.

دادگاه قانون اساسی آلمان تا کنون به موارد بسیاری از نقد تند به سیاست‌مداران رسیدگی کرده و در مجموع بر این نظر است که حتا اگر در مورد فردی اغراق شود و عبارت‌های پرخاشگرانه‌ای علیه او به کار برده شود، الزاما به معنای هجو و توهین به آن شخص نیست.

بر این اساس موضوع زمانی مجرمانه و قابل پی‌گرد تلقی می‌شود که مشخص شود هدف اصلی افترا زدن بوده و مسئله، چالش بر سر یک موضوع مشخص نیست.

دادگاه یادشده پیش از این مواردی مانند "دموکرات اجباری" خطاب کردن یک سیاستمدار یا "دیوانه و قاطی" خواندن یک دادستان را مصداق هجو و توهین و قابل پی‌گرد ندانسته است.

این داوری از این جا می‌آید که دستگاه قضایی آلمان و اغلب کشورهای اروپایی معتقدند در یک جامعه آزاد باید میدان آزادی بیان و نقد سیاستمداران گسترده باشد.

بییشتر بخوانید: اردوغان خطاب به غرب: نمی‌خواهد به من درس دموکراسی بدهید

تناسب لحن و موضوع

یان بومرمن بارها با اشاره به برخورد خشن دولت ترکیه با روزنامه‌نگاران منتقد و دگراندیشان گفته است با شعر طنز خود قصد دارد نشان دهد که در آلمان چه چیز مجاز نیست.

تحریریه حقوقی شبکه یک تلویزیون آلمان در ارزیابی خود تصریح می‌کند که در بررسی یک برنامه نقد یا طنز باید تناسب لحن آن با موضوع در نظر گرفته شود و در شرایطی که رئیس جمهوری با منتقدان با خشونت برخورد می‌کند می‌توان درباره او از واژه‌های تندتری استفاده کرد.

به باور دادگاه قانون اساسی مسئله همیشه و فقط ملاحظه تناسب لحن با موضوع نیست و واژه‌ها و اصطلاح‌هاتی که به طور مشخص مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز نقش مهمی دارند.

مطابق این نظر استفاده از دشنام‌های رکیک و عبارت‌های مستهجن می‌تواند در اغلب موارد به عنوان هجو و توهین تلقی شود.

هنوز سرانجام هیاهویی که دولت ترکیه بر سر شعر طنز یان بومرمن برپا کرده مشخص نیست و حتی اگر دولت آلمان مجوز پی‌گیری قضایی این موضوع را صادر کند نمی‌توان درباره رأی دادگاه با اطمینان سخن گفت.

دولت ترکیه چندی پیش نیز کوشید مانع پخش یک برنامه طنز دو دقیقه‌ای درباره اردوغان در یکی دیگر از شبکه‌های تلویزیونی آلمان شود اما ناکام ماند.