هواپیماهای بدون سرنشین نقش مهمی در جنگ تجاوزکارانه روسیه در اوکراین ایفا می‌کنند. تاکنون این شمار از پهپاد در یک درگیری به کار نرفته بود. کارشناسان اما می‌گویند، پهپادها سرنوشت یک جنگ را رقم نمی‌زنند.
پرواز آزمایشی یک پهپاد کوچک ساخت اوکراینعکس: Sofiia Bobok/AA/picture alliance
تبلیغات
روسیه در هفته جاری حملات پهپادی خود به کی‌یف، پایتخت اوکراین را تشدید کرد؛ و این ظاهراً در پاسخ به حملاتی به خاک روسیه بوده که مسکو آن را به اوکراین نسبت می‌دهد. منطقه تجاری معتبر پایتخت روسیه در یک فاصله کوتاه دو بار مورد حمله قرار گرفت.
اولکسی مِلنیک، یکی از مدیران اندیشکده رازومکوف در کی‌یف می‌گوید، این شاهدی بر دقت و برد بهبود‌یافته پهپادهای ساخت اوکراین است: «این ساختمان‌ها نشان‌دهنده ثروت مسکو است و در وسط پایتخت روسیه قرار دارند. بدین گونه حملات را نمی‌توان پنهان داشت.»
اظهارات رئیس‌جمهور ولودیمیر زلنسکی در آخر هفته گذشته به منزله یک تأیید بود که گفت: «جنگ به تدریج به خاک روسیه بازمی‌گردد، به مراکز نمادین و پایگاه های نظامی آن. این امر اجتناب‌ناپذیر و کاملاً عادلانه است.»
جنگ روانی
رهبری اوکراین به ندرت در مورد حملات خود به اهداف روسیه اظهارنظر می‌کند، و آن هم نه چندان واضح. آندری یوسف، سخنگوی سرویس مخفی نظامی اوکراین در اوایل این هفته به صراحت گفت: «تا زمانی که اشغالگران خاک اوکراین را ترک نکنند، تا زمانی که جنایتکاران مجازات نشوند، هیچ مکان امنی در حکومت مهاجمان وجود نخواهد داشت». به عبارت دیگر، روسیه باید خود را برای حملات بیشتر به خاک خود آماده کند.
در حالی که حمله به مرکز شهر مسکو در خدمت جنگ روانی قرار گرفت، اکثر حملات هواپیماهای بدون سرنشین منتسب به اوکراین، تأسیسات نظامی مهم روسیه را هدف قرار می‌دهند.
در این جنگ بیش از هر درگیری نظامی دیگری از هواپیماهای بدون سرنشین استفاده شده است. بنابراین اولکسی مِلنیک از "دوران جدیدی از جنگاوری" سخن می‌گوید. این کارشناس نظامی معتقد است که همچنین اثربخشی استفاده از پهپاد برای شناسایی اهداف نیز امر جدیدی است.
پهپاد رزمی ام کیو-۹ ریپر، ساخت آمریکاعکس: Staff Sgt. N.B./dpa/picture alliance
آینده متعلق به پهپاد است
در این درگیری بیش از همه پهپادهای کوچکتر نقش ویژه‌ای دارند، آن‌هم در هر دو طرف درگیری. به سادگی می‌توان به آنها دسترسی یافت، کاربرد آسانی دارند و ارزان هستند. علاوه بر این، در چند عرصه می‌توان آنها را به کار گرفت: برای عملیات شناسایی و رهگیری و یا عملیات تهاجمی، به طوری که به هنگام کاربست شمار زیادی پهپاد، به سختی بتوان آنها را خنثی کرد.
هر دو طرف متخاصم، پهپادهای قابل دسترسی را با مواد انفجاری مجهز می‌کنند، از پهپادهای به اصطلاح انتحاری یا کامیکازه استفاده می‌کنند و هر دو طرف برد پهپادهای خود را افزایش داده‌اند.
یگور چرنف، رئیس کمیته دفاعی اوکراین می‌گوید که آینده متعلق به هواپیماهای بدون سرنشین است، به طوری که یک یا دو پهپاد نیروی دریایی می‌تواند یک کشتی جنگی به ارزش صدها میلیون دلار را نابود کند.
یکی از پرشمار سامانه‌های تسلیحاتی
مثالی که چرنف می‌زند تصادفی نیست: گفته می‌شود که پهپاد تهاجمی و شناسایی ترکیه موسوم به "بایراکتار" در حمله اوکراین به ناو جنگی عظیم روسی "مسکووا" در آوریل سال گذشته نقش داشته است.
ملنیک، کارشناس نظامی اما هشدار می‌دهد که هواپیماهای بدون سرنشین، تعیین‌کننده واقعی بازی نیستند. درست است که اوکراین از نظر استفاده و تولید از روسیه جلوتر است. اما پهپادها تنها یک سامانه تسلیحاتی از میان سامانه‌های پرشمار دیگر هستند. آنها حملات شگفت‌آوری را ممکن می‌سازند، اما برای هیچ جنگی سرنوشت‌ساز نیستند.
با مهمترین پهپادهای جهان آشنا شوید
تا سال ۲۰۰۷ میلادی تنها آمریکا بود که به "پرنده هدایت‌پذیر از دور" یا به اختصار "پَهپاد" نظامی سنگین مسلح بود. حالا بیش از ۳۰ کشور از این تکنولوژی استفاده می‌کنند. نگاهی به دنیای پهپادها در این گزارش تصویری:
عکس: AP Photo/picture alliance
پهپادها را می‌توان در کنار ماموریت تعریف شده "شناسایی" یا "عملیاتی" با وزن، ارتفاع، برد و زمان پروازی هم تقسیم‌بندی کرد. بدین ترتیب پهپادهای تا ۲۰ کیلو گرم وزن جزو رده سبک، ۲۰ تا ۱۵۰ کیلو جزو رده نیمه سنگین و ۱۵۰ تا ۶۰۰ کیلو جزو رده سنگین و بالای ۶۰۰ کیلو وزن جزو رده فوق سنگین محسوب می‌شوند.
عکس: Liz Wolter/US Navy/picture alliance
Northrop Grumman X-47
از سری "B" این پهپاد رادار گریز در سال ۲۰۱۱ رونمایی شد و در اختیار نیروی دریایی آمریکا قرار گرفت. این پهپاد بیش از ۱۱ متر طول، با بال‌های باز نزدیک به ۱۹ متر عرض و بیش از سه متر ارتفاع دارد. این پهپاد تا ارتفاع ۱۲ هزار و ۱۹۲ متری و شعاع ۲ هزار و ۷۷۰ کیلومتر پرواز می‌کند، می‌تواند در آسمان بصورت خودکار سوخت‌گیری کند و قابلیت حمل ۲ هزار ۴۵ کیلوگرم سلاح را دارد.
عکس: AP Photo/picture alliance
CH-5
سری پنجم پهپادهای چینی چیزی کمتر از رقیب آمریکایی " MQ-9-Reaper" ندارند. این پهپاد ۶ هزار و ۵۰۰ کیلومتر برد دارد، می‌تواند ۶۰ ساعت در آسمان بماند و مسلح به ۲۴ راکت است و تا یک هزار کیلوگرم می‌تواند مهمات حمل کند. تولید سری دیگری از این پهپادها با توانایی ماندن ۱۲۰ ساعت در آسمان و افزایش برد آن به ۱۰ هزار کیلومتر در برنامه قرار دارد.
عکس: Shan He/dpa/picture alliance
General Atomics MQ-1
این پهپاد که پیشتر با نام "RQ1" شناخته می‌شد از سال ۱۹۹۵ تا سال ۲۰۱۸ مهمترین پهپاد شناسایی و بعدا عملیاتی ارتش آمریکا بود. در کشورهای افغانستان، پاکستان، بوسنی، لیبی، یمن و سوریه از آن صدها بار برای حملات نظامی هدفمند استفاده شده است. ۳۶۰ فروند از این پهپاد به نیروی هوایی آمریکا تحویل داده شد که آخرین آن در سال ۲۰۱۱ بود.
عکس: picture-alliance/dpa/T. Lopez
General Atomics MQ-9
از این پهپاد برای حمله به کاروان قاسم سلیمانی در عراق استفاده شد. " MQ-9" از سال ۲۰۰۷ به خدمت ارتش آمریکا درآمد و سری "بی" آن در روز ۲۰ مارس سال ۲۰۲۰ آزمایش شد. این پهپاد می‌تواند تا ۲۷ ساعت در آسمان بماند و توانایی حمل ۱۳۶۱ کیلو مهمات دارد. تا سال ۲۰۱۹ به نیروی هوایی آمریکا ۲۶۹ فروند تحویل داده شده است.
عکس: Reuters/J. Smith
RQ-4 Global Hawk
کمپانی "نورثروپ گرومن" سازنده سری پهباد‌های "RQ" است. این پهپاد "شناسایی" است که ۴۶ فروند آن در اختیار نیروی هوایی و دریایی آمریکا قرار گرفته است. این پهپاد می‌تواند تا ۴۰ ساعت در ارتفاع ۲۰ کیلومتری پرواز و اطلاعات جمه‌آوری و مخابره کند.
عکس: Imago/US Air Force
Heron
پهپاد شناسایی هرون اسرائیلی در اختیار ارتش‌های آلمان، هند، استرالیا، فرانسه، برزیل ترکیه، کانادا، آمریکا و ویتنام قرار گرفته است. از این پهپاد در عملیات‌هایی با فاصله طولانی استفاده می‌شود، چرا که توانایی سی ساعت پرواز در ارتفاعی حدود ۱۰ کیلومتر را داراست.
عکس: Imago Images/StockTrek Images/O. Zidon
IAI Harop
صنایع هوا- فضای اسرائیل نیز با پهپاد انتحاری هاروپ در زمره پهپادهای مهم جهان جای گرفته است. هاروپ با یک هزار کیلومتر برد، ۶ ساعت پرواز و قابلیت حمل ۲۳ کیلو مواد منفجره را دارد و سامانه‌های ضد هوایی توانایی رهگیری و ردگیری آن را ندارند.
عکس: Getty Images/AFP/E. Piermont
Northrop Grumman MQ-8
یک بالگرد بدون سرنشین ساخت ایالات متحده آمریکا با قابلیت نشست و برخاست عمودی و توانائی اجرای عملیات از عرشه هر واحد شناور می‌باشد. سری "بی" این بالگرد به موشک‌های ضد تانک و هوا به زمین مجهز شده است. تا کنون ۳۰ فروند از این هلی‌کوپترهای بدون سرنشین تحویل ارتش آمریکا شدهاند.
عکس: US Navy/picture alliance
Bayraktar TB2
ترکیه در سال‌های اخیر به یک قدرت پهپادی تبدیل شده است. شرکت "سلجوق بایراکدار"، داماد رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، سازنده این پهپادها است. از این پهپاد در مناطق کردنشین، شمال سوریه و جنگ لیبی استفاده شده و در منطقه ترک‌نشین جزیره قبرس نیز مستقر شدهاند. از سال ۲۰۱۷ نزدیک به یکصد فروند از این پهپاد در اختیار ارتش ترکیه قرار گرفته است.
عکس: Murat Cetinmuhurdar/Turkish Presidency/handout/picture alliance / AA
TAI Anka
صنایع هوا – فضای ترکیه همچنین سری پهپادهای "آنکا" را نیز ساخته است که بیش از ۲۶ ساعت در هوا می‌ماند و قابلیت حمل ۲۰۰ کیلو مهمات را دارد و می‌توان آن را از طریق ماهواره نیز کنترل کرد. این پهپاد دارای ۲۰۰ کیلومتر محدوده عملیاتی است.
عکس: TAI
شاهد ۱۲۹
ایران نیز به ساختن پهپادهای متعددی دست زده است که از ابابیل، پهپادهای سری مهاجر، شاهد، شاهد ۱۲۹، سریر اس ۱۲۰، فطرس، رعد ،شاهد ۱۲۳ و کمان ۱۲ می‌توان نام برد. شاهد ۱۲۹ (عکس) از سال ۲۰۱۳ در خط تولید قرار گرفته، دارای ۲ هزار کیلومتر برد است و یک نمونه آن به چهار موشک ضد تانک سدید ۱ مجهز شده است.
عکس: Fars Agency
Lockheed Martin RQ-170
تازه در سال ۲۰۱۱ پس از سقوط یک فروند پهپاد شناسایی رادار گریز "آر کیو ۱۷۰" در خاک ایران، این پهپاد شهرت جهانی یافت. چند سال بعد جمهوری اسلامی ایران مدعی شد که موفق به مهندسی معکوس این پهپاد شده و ۵۰ دستگاه از آن را تولید کرده است.
عکس: dapd
S-70 Okhotnik-B
پس از فروپاشی اتحاد شوروی، روسیه در عرصه ساخت پهپاد از آمریکا عقب افتاد و تلاش اخیر این کشور با ارائه "سوخو ۷۰ اخوتونیک" شباهت زیادی به رقیب آمریکایی خود "RQ 170" دارد که چند سال پیش در خاک ایران سقوط کرد. این پهپاد می‌تواند ۲ تن مهمات حمل کند، سرعت آن یک هزار کیلومتر در ساعت و محدوده عملیات آن ۶ هزار کیلومتر است. از سال ۲۰۲۴ قرار است در اختیار ارتش روسیه قرار گیرد.
این پهپاد رادارگریز ساختِ کارخانهٔ داسو اویاسیون در کشور فرانسه است. این هواگرد برای نخستین بار در ۱ دسامبر ۲۰۱۲ میلادی مورد استفاده قرار گرفت و هدف آن تحقیقات بر روی تکنولوژی پهپادی است و قرار نیست مورد تولید سریالی قرار بگیرد.
