در نمایشگاهی بزرگ و استثنائی که به تازگی در مسکو برگزار شده، مهمترین اسناد قتل خانواده‌ی آخرین تزار روسیه، واپسین نوشته‌های او، متن استعفانامه، وصیت‌نامه و وسایل خصوصی او عرضه شده است. برخی از این اشیا تا کنون در آرشیوهای دربسته نگه‌داری می‌شد، و از برخی دیگر کسی تا امروز خبر نداشت.

اما تنها پیکره‌ی آخرین بازماندگان خاندان تزار، اشیای شخصی و لباس‌های آنها به تماشای عموم گذاشته نشده است، بلکه اطلاعاتی نیز درباره هویت قاتلان خانواده‌ی تزار گردآوری شده است. عکس آنها، اسلحه و وسایلی که با آن حکم اعدام را به اجرا در آوردند.

"اعدام انقلابی"

در جریان ناآرامی‌های روسیه که به پیروزی "انقلاب بورژوا دموکراتیک فوریه" و سپس "انقلاب سوسیالیستی اکتبر" انجامید، تزار نیکلای دوم، در مارس ۱۹۱۷ ناچار به استعفا شد.

طی حوادث بعدی او به همراه خانواده‌اش به دست گروهی از بلشویک‌ها گرفتار شد که او را به شهر اکاترین‌بورگ، در کرانه‌ی اورال منتقل کردند. در شرایطی که روسیه در آشوب جنگ داخلی فرو رفته بود، کمونیست‌های محلی در تاریکی سحرگاه ۱۷ ژوئیه ۱۹۱۸ تزار را به همراه تمام اعضای خانواده و پیشخدمت‌های آنها تیرباران کردند.

تا امروز درباره‌ی اعدام تزار، ملکه و فرزندان خردسال آنها پرسش‌هایی بی‌جواب وجود دارد. مهمتر از همه این که روشن نیست مقامات محلی اکاترین‌بورگ خودسرانه و به ابتکار خود خانواده‌ی تزار را اعدام کردند یا از رهبران بلشویک در مسکو و پتروگراد دستور گرفته بودند.

برخی از مؤرخان عقیده دارند که لنین و تروتسکی، رهبران اصلی انقلاب اکتبر، تنها پس از اعدام خانواده تزار از ماجرا باخبر شدند. گروهی دیگر عقیده دارند که در آن روزهای پرآشوب، کمتر کسی به سرنوشت تزار و فرزندان او توجه داشت.

نیکلای دوم چهار دختر داشت و پسری به نام الکسی که ولیعهد او شناخته می‌شد. در جریان "اعدام انقلابی" تزار در کنار ملکه‌اش الکساندرا، فرزندان و چند تن از خدمه نیز کشته شدند. این ماجرای خونین در میان توفان حوادث انقلاب اکتبر و قیام پیروزمندانه‌ی بلشویک‌ها گم شده بود و نظام کمونیستی ترجیح می‌داد درباره‌ی آن سکوت کند.

اجساد تزار و ملکه و سه دختر آنها در سال ۱۹۹۱ پس از فروپاشی "اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی" یافت شد. در جستجوهای بعدی، جسد الکسی و چهارمین دختر خاندان سلطنتی در سال ۲۰۰۷ پیدا شد.

در کتاب‌های تاریخ اتحاد شوروی (سابق) نیکلای دوم، آخرین تزار روسیه، زمامداری ضعیف و فاسد ترسیم شده که به خاطر شکست‌های نظامی در جنگ جهانی اول و قتل میلیون‌ها نفر مسئول شناخته می‌شود. امروزه بسیاری از روس‌ها عقیده دارند که پس از مرگ آخرین تزار، بلشویک‌ها جنایاتی به مراتب سنگین‌تر مرتکب شدند.

امروزه کمتر کسی در روسیه از قتل بیرحمانه‌ی تزار و خانواده‌ی او دفاع می‌کند. بوریس یلسین، رئیس جمهور پیشین روسیه، قتل تزار و خانواده‌ی او را یکی از ننگین‌ترین صفحات تاریخ معاصر روسیه دانسته بود. کلیسای ارتدوکس روسیه که تا قبل از انقلاب بلشویکی از نفوذ فراوانی در کشور برخوردار بود، در سال ۲۰۰۰ نیکلای دوم را "قدیس" شناخت.

امروزه در روسیه گروه نیرومندی از طرفداران "سلطنت مشروطه" وجود دارد که خواهان بازگشت حکومت رومانوف هستند. آنها عموما با حکومت کنونی به رهبری ولادیمیر پوتین مخالف هستند و عقیده دارند که تنها بازگشت نظام تزاری می‌تواند به اوضاع نابهنجار کنونی پایان دهد.