بسیاری از پناهجویانی که با گذر از موانع پرخطر سرانجام موفق شده‌اند به آلمان وارد شوند، از شرایط دشوار زندگی خود رنج می‌برند. نمایشگاه عکس "ایلوشن" این تجربه‌ها و راه‌های پر فراز و نشیب آنان را به نمایش می‌گذارد.
عکس: Marjan Garakani
تبلیغات
"ایلوشن" در میتولوژی یونان جزیره‌ی است در منتهی‌الیه غربی زمین که در آن تنها قهرمانانی که به افتخار نامیرایی نایل آمده بودند، زندگی می‌کردند. این جزیره‌ی خیالی که در جوی‌های آن شیر و عسل روان است، در ادیان دیگر معادلِ تصویری بهشت است. در برخی از آثار ادبی، "جزایر قناری" در اسپانیا، نماد زمینی این عدن آسمانی عنوان شده است.
در نگاه عکاس ایرانی، مرجان گرکانی "ایلوشن"، ناکجاآبادی است که پناهجویان گریخته از جنگ و کانون‌های بحرانی جهان اکنون برای دستیابی به این شهر آرمانی و خیالی در غرب، جان خود و فرزندان خود را به خطر می‌اندازند. یازده تابلو از کارهای کولاژ این عکاس که از ۸ دسامبر در مرکز پناهجویان شهر کلن به نمایش گذاشته شده، شرح تصویری این "توهم مرگ‌بار" است.
مرجان گرکانی خود در این رابطه می‌گوید: «رسیدن به "پردیس جاودانه‌ی ایلوشن" بسیار دشوار بوده و تنها تعداد کمی از قهرمانان به فرمان خدایان به‌آن‌جا راه پیدا می‌کردند و به جاودانگی می‌رسیدند. اروپا برای پناهندگانی که من با آنها در ارتباط بوده و هستم، معادل بهشتی جاودانه است که تصور می‌کنند در آن می‌توان زندگی آرام و بی دغدغه‌ای را گذراند.»
بازتاب بحران پناهجویی در آثار مرجان گرکانی
در نگاه عکاس ایرانی، مرجان گرکانی "ایلوشن"، ناکجاآبادی است که پناهجویان گریخته از جنگ و کانون‌های بحرانی جهان اکنون برای دستیابی به این شهر آرمانی و خیالی در غرب، جان خود و فرزندان‌شان را به خطر می‌اندازند.
عکس: Marjan Garakani
عنوان نمایشگاه عکس مرجان گرکانی بر پایه‌ی افسانه‌ای در میتولوژی یونان استوار شده است. به گفته‌ی او: «چون مخاطبین اصلی این نمایشگاه اروپایی هستند و با میتولوژی یونان آشنا و از آن‌جایی که یونان اولین کشوراروپایی است که پناهجویان وارد آن می‌شوند با این انتخاب، خواستم پلی بزنم از جغرافیای امروز به میتولوژی دیروز.»
عکس: Marjan Garakani
هر چند در نمایشگاه "ایلوشن"، کارهای کولاژ گرکانی به نمایش در‌آمده، ولی این عکس که در طبیعت بی‌کران پاییزی هلند برداشته شده، "مونتاژ" نیست.
عکس: Marjan Garakani
جزیره‌ای به مساحت چند متر مربع با قدرت زندگی‌بخش که در صورت برخورداری از وسیله‌ی ارتباطی تلفن می‌توانست احتمالا جان بسیاری از غرق‌شدگان پناه‌جو در دریای مدیترانه را نجات دهد. تصاویری که در کارهای کولاژ گرکانی "مونتاژ" شده، همگی عکس‌هایی است که او طی سال‌ها در کشورهای گوناگون و از موقعیت‌های متفاوت گرفته است.
عکس: Marjan Garakani
این کولاژ از فراز آسمان ابری ترکیه گرفته شده و راه پرمشقت پناهجویی را نشان می‌دهد که برای رسیدن به آرزوها از انجام وظایف سیزیف‌وار ابایی ندارد. سیزیف قهرمانی در اساطیر یونان است که به خاطر مجازاتش مجبور بود سنگ بزرگی را بر شیبی ناهموار تا بالای قله بغلتاند و همیشه لحظه پیش از رسیدن به پایان مسیر سنگ از دستش خارج می‌شد. از این رو به کارهایی که به رغم مشقت زیاد به جایی نمی‌رسند سیزیف‌وار می‌گویند.
عکس: Marjan Garakani
برخی از کارهای گرکانی به نوعی به آثار فراواقعی اکسپرسیونیستی نزدیک می‌شود. این تصویر که از فراز برج میلاد تهران برداشته شده، چشم‌اندازی مات و خاکستری از پایتخت ایران را نشان می‌دهد که با پیش‌روی محتاطانه و سرشار از خطر دخترکی بندباز روی بندی به سوی افق، زنده و پرتلالو می‌شود.
عکس: Marjan Garakani
کولاژی به یاد قربانیان غرق‌شده در دریای مدیترانه به خاطر درهای بسته‌ی اروپا. گرکانی در "جنبش کمک به پناهجویان" فعال است: او در این رابطه می‌گوید:«من با دو گروه از پناهندگان در ارتباطم: دسته‌ی اول افرادی که با قطارهای ویژه به شهر کلن می‌آیند و دسته‌ی دوم افرادی که چند ماهی از آمدن‌شان گذشته است و در انتظار گرفتن اقامت به‌عنوان پناهنده هستند.»
عکس: Marjan Garakani
وظیفه‌ی گرکانی و دیگر داوطلبان کمک به پناهجویان هنگام ورود قطار به راه‌آهن شهر کلن، خوش‌آمد‌گویی و استقبال از پناهجویان است. او می‌گوید: «در نگاه همگی آنها هنگامی که از پشت پنجره‌های قطار به ما نگاه می‌کنند، تلفیقی از شادی و نگرانی موج می‌زند. برخی از آنها با شادی برایمان دست تکان می‌دهند و برخی دیگر با نگرانی از ما می‌پرسند به کجا آمده‌اند؟ آیا پس فرستاده خواهند شد؟ آیا در اینجا ماندنی هستند؟»
عکس: Marjan Garakani
گرکانی در باره‌ی کسانی که پس از چند ماه زندگی در آلمان "نگران و گاه ناراضی" هستند، می‌گوید: «این افراد، گویی انتظاری که از این کشور داشته‌اند، چیز دیگری بوده است و از ناآگاهی نسبت به سرنوشتی که در انتظارشان است، رنج می‌برند.»
عکس: Marjan Garakani
عکس 81 | 8
هنر در خدمت پناهجویان
مرجان گرکانی که از میانه‌ی سال‌های دهه‌ی ۱۹۸۰ ایران را ترک کرده و مدتی در فرانسه و اکنون در آلمان زندگی می‌کند، در کنار اشتغال به عکاسی به فعالیت‌های اجتماعی دیگری نیز پرداخته است.
او سال‌ها است که به ویژه در رابطه با کمک به پناهجویان با نهادهای خیریه‌‌ی این کشور همکاری دارد: «پناهجویانی که من با آنها در تماسم اکثرا از افغانستان و ایران و آفریقا (مراکش، تونس و گینه) می‌آیند.» تابلوهای گرکانی، داستان مصور زندگی‌ها و تجربیات تلخ این پناهجویان است که پس از پشت سر گذاشتن دشواری‌های بسیار به آلمان رسیده‌اند و اغلب از رویارویی با واقعیت که با مدینه‌ی فاضله رویایی آنها فاصله دارد، ناخشنودند.
گرکانی برای بازتصویری این تجربه‌ها و رویدادها از شیوه‌ی هنری کولاژ بهره برده است. او با استفاده از امکانات فنی نرم‌افزار فتو‌شاپ، طرح‌های گوناگونی از قالب‌ها، تصاویر پس زمینه، لایه‌ها، سایه‌ها و موقعیت‌ها را کنار یکدیگر قرار داده و با ویرایشی هنرمندانه، ترکیبی گویا و آشنا برای بازسازی مفاهیم خود با نگاره‌های متفاوت یافته است.
نمادها و اشکال شرقی (مثل درهای قدیمی) و طبیعت بکر و بی‌انتها، در کارهای او جایگاه ویژه‌ای دارند. گرکانی در این رابطه می‌گوید: «خب من خودم ایرانی هستم، طبیعتا در نگاهم اثری از شرق وجود دارد.»
مرجان گرکانیعکس: Marjan Garakani
مرجان گرکانی علاوه بر عکاسی، در کار ترجمه هم دست دارد، او رمان تاریخی دونا کراس، نویسنده‌‌ی آمریکایی به نام "پپستین" را با عنوان "در جامه مردان" به فارسی برگردانده است. این اثر به نام "یوحنا، پاپ مونث" به ترجمه‌ی جواد سیداشرف نیز چندی پیش روانه‌ی بازار کتاب ایران شد.
نمایشگاه "ایلوشن" که چهارمین نمایشگاه کارهای گرکانی است، تا ۱۸ دسامبر برپاست. تا کنون مراکز فرهنگی‌ـ اجتماعی شهرهای اسن، کلن و تهران عکس‌های او را به نمایش گذاشته‌‌اند.
