نمایشگاه کتاب و مهاجرت صادق هدایت به "آمازون"
۱۳۸۸ اردیبهشت ۱۴, دوشنبهگرفتن مجوز نشر از وزارت ارشاد برای بعضی از کتابها کار سادهای نیست؛ در سالهای اخیر داشتن همین مجوز نیز انتشار و پخش کتابها را تضمین نمیکند. اجازهی نشر بسیاری از کتابهایی که در دولتهای قبلی صادر شده، از نظر وزارت ارشاد دولت نهم بیاعتبار است و برای تجدید چاپ باید دوباره بازبینی شوند. عرضهی کتاب در نمایشگاه، ظاهرا مقولهی دیگری است. اینجا ممکن است حتا آثاری که اجازهی انتشارشان از سوی همین وزارتخانه صادر شده نیز با مشکل روبرو شود.
روال معمول جمع آوری کتاب
اردیبهشت ماه سال ۸۷، دو روز پس از افتتاح بیست و یکمین نمایشگاه کتاب تهران، مسئولان از عرضهی حدود ۳۰۰ عنوان کتاب جلوگیری کردند. جمعآوری برخی کتابها به دلایل و بهانههای مختلف در روزهای بعد ادامه یافت. محسن پرويز، معاون وزیر ارشاد و رييس نمايشگاه، با تایید این موضوع به خبرگزاری مهر گفت: «نمايشگاه طبق ضوابط خودش اجازهی عرضهی کتاب میدهد.» او این کار را روال معمول همهی نمایشگاهها عنوان کرد و افزود: «کتابها ارزیابی میشود و مجوز عرضه را به برخی از آنها نمیدهند و آنها را جمع میکنند.» به گفتهی پرویز، «در بین کتابهایی هم که در هر دوره جمع شده، کتابهایی هست که به ارکان اسلام یا مذهب شیعه اهانت کرده است یا اینکه تصاویر غیر اخلاقی یا محتوای مذموم و ناپسندی دارد». این در حالی است که کتابهای جمعآوری شده، همه مجوز انتشار خود را از وزارت ارشاد دریافت کردهاند و برخی از آنها بارها تجدید چاپ شدهاند.
صادق هدایت در “آمازون“
در نمایشگاه سال ۸۷ هشت کتاب از صادق هدایت در کنار کتابهایی از صادق چوبک و بسیاری دیگر از نویسندگان ایرانی و خارجی جزو کتابهای جمع آوری شده بودند. چنین اتفاقی در نمایشگاههای قبلی نیز برای کتابهای هدایت افتاده بود. جهانگیر هدایت میگوید: «متصديان فرهنگ و ادب هيچوقت ديدگاه مثبتی به آثار صادق هدايت نداشتهاند. حتی در نمايشگاه سال پيش ديده شده كه روی عكس صادق هدايت در پوسترها، كاغذهايی چسبانده بودند كه چهرهاش مخفی بماند.» جهانگیر هدایت که دفتری به نام این نویسنده تاسیس کرده و نشر آثار او را پیگیری میکند، ظاهرا با توجه به چنین تجربههایی راه تازهای برای عرضهی آثار نویسندهی “بوف کور“ پیدا کرده است. او میگوید، به زودی شرکت بین المللی “آمازون“ آثار هدایت را در کشورهای مختلف توزیع میکند. جهانگیر هدایت دوازدهم اردیبهشت به خبرگزاری ایلنا گفت، مجموعهای از ۴۲ داستان هدایت در ۶۰۰ صفحه آمادهی پخش است و مجموعهی دیگری نیز از نوشتههای طنز او به زودی روانهی بازار میشود. ظاهرا انتشار کتابهای دیگری، از جمله “بوف کور“، نیز در دستور کار “آمازون“ قرار دارد. این شرکت یکی از بزرگترین ناشران و پخشکنندگان کتاب در جهان و از پیشگامان عرضهی کتاب از طریق اینترنت است.
در انتظار مجوز، لغو مجوز
جهانگیر هدایت میگوید: «ما اصلاَ نگران اين نيستيم كه آثار صادق هدايت در نمايشگاه كتاب ارائه نمیشود. زيرا كتابهای هدايت هميشه مورد اقبال عمومی بوده است.» این نگرانی برای کسانی که از چنین اقبال و امکانی برخوردار نیستند، همیشه وجود داشته است. خشایار دیهیمی، مترجم، با گلایه از طولانی بودن زمان اعلام نتیجهی بررسی کتابها و صدور مجوز، هفتم اردیبهشت، میگوید، چهار جلد کتاب مجموعهی یادداشتهای آلبر کامو همچنان در انتظار مجوز است. او به روزنامهی “سرمایه“ گفت: «جالب اینکه بدانید از همین مجموعه جلد یک و سه مجوز انتشار گرفتهاند و جلد دو و چهار منتظر مجوزند.» پروین بختیارنژاد نیز به همین روزنامه گفته است، مجوز چاپ سوم کتابش “زنان خودسوخته“، لغو شده و اجازهی عرضه در نمایشگاه را ندارد. چاپ دوم این اثر پژوهشی، از وزارت ارشاد دولت نهم مجوز گرفته بود.
بحثها ادامه مییابد
برخی از ناشران و مولفان میگویند، روند اعطای مجوز در ماههای گذشته اندکی تسریع شده است. با این همه، تعداد زیاد کتابهایی که در چند سال گذشته برای بررسی در وزارت ارشاد ماندهاند و نامشخص و مبهم بودن معیارهای صدور و عدم صدور مجوز به برخی از کتابها، سردرگمیهای فراوانی به بار آورده است. با توجه به تجربهی سالهای گذشته، با گشایش بیست و دومین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران، بار دیگر بحث در مورد کتابهایی که در انتظار مجوزند یا مجوز آنها لغو شده اوج میگیرد. نمایشگاه کتاب در سال ۸۸ برخلاف معمول با چهار روز تاخیر از ۱۶ اردیبهشت آغاز میشود و تا بیست و ششم این ماه ادامه خواهد داشت. ۱۸۴۵ ناشر داخلی و ۱۴۰۰ ناشر از ۷۵ کشور جهان بیش از ۳۵۰ هزار عنوان کتاب خود را در این نمایشگاه عرضه میکنند.
نویسنده: بهزاد کشمیریپور
تحریریه: کیواندخت قهاری