"نه" قاطع مردم ایران به سیاست‌های هسته‌ای حکومت
۱۳۹۲ خرداد ۲۵, شنبه
در رقابت‌های انتخاباتی دوره یازدهم ریاست جمهوری، برای نخستین بار فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی و به ویژه روند مذاکرات هسته‌ای یکی از مسائل مورد بحث میان نامزدان انتخابات بود.
حضور حسن روحانی، مذاکره کننده سابق و سعید جلیلی، رئیس تیم کنونی مذاکرات هسته‌ای در میان کاندیداهای انتخابات بحث در این حوزه را به تقابل دو دیدگاه متفاوت بدل کرد.
تقابل دو رویکرد هسته‌ای در انتخابات
روحانی و جلیلی، هر دو نمایندگان رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای در شورای عالی امنیت ملی هستند. از این دو نفر، اولی از زمان روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد در سال ۸۴ دخالت مستقیمی در پرونده هسته‌ای ندارد و دومی از سال ۸۶ سرپرست تیم مذاکره‌کنندگان ایران است.
حسن روحانی از سال ۱۳۶۸ نماینده خامنه‌ای در شورای عالی امنیت ملی خوانده می‌شود و جلیلی در تیرماه ۸۷ طی حکمی به این سمت منصوب شد. این انتصاب می‌تواند به معنای کنار گذاشتن محترمانه روحانی تلقی شود و به معنای تاییدی است بر همسویی مواضع جلیلی با دیدگاه‌های خامنه‌ای.
شماری از اصولگرایان تندرو و نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی روند مذاکرات هسته‌ای در دوره مسئولیت روحانی را منفعلانه و سازشکارانه می‌خوانند و او را متهم می‌کنند با پذیرش تعلیق موقت غنی‌سازی، منافع و حق ایران را پایمال کرده است.
حسن روحانی در مناظره‌های انتخاباتی بارها از روند گفتگوهای هسته‌ای در دوره مسئولیتش دفاع کرد و آن را به دلیل جلوگیری از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و صدور قطعنامه‌های تحریمی، افتخارآمیز خواند.
«تعلیق با موافقت رهبری بود»
روحانی در جریان مبارزات انتخاباتی، همچنان که در کتاب "امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای"، با تشریح روند تصمیم‌گیری‌ها در مورد پرونده هسته‌ای تاکید می‌کند که رهبر جمهوری اسلامی در جریان تمام تصمیم‌‌های مهم قرار داشته و تعلیق با موافقت او انجام شده است.
حسن روحانی در یکی از مناظره‌های تلویزیونی گفت: «سیاست ما در آن زمان در طی ۲۲ ماه تحت نظارت مقام معظم رهبری که بنده نماینده ایشان در شورای عالی امنیت ملی بودم این بود که تهدیدها را دفع کرده و توطئه آمریکا را بشکنیم.»
ظاهرا در واکنش به همین بحث‌ها، رهبر جمهوری اسلامی روز چهارشنبه (۲۲ خرداد) گفت: «من درباره بعضی حرف‌هایی که در مناظره‌ها زده شد، حقایق و مطالبی دارم که انشاءالله بعد از انتخابات بیان خواهم کرد.»
علی خامنه‌ای بدون اشاره مستقیم به مذاکرات هسته‌ای می‌گوید: «گاهی به خاطر مصلحت، بعضی حرف‌ها را قبول کردیم اما دشمن پا روی حرف خودش گذاشت و با جسارت بیشتر جلو آمد، بنابراین باید در مقابل خواسته‌های نامشروع بیگانگان با قدرت ایستاد.»
انتقاد از سیاست خارجی نابخردانه
روزنامه کیهان که مسئولیتش بر عهده نماینده خامنه‌ای، حسین شریعتمداری است هشتم خرداد به اظهارات روحانی در مورد مذاکرات هسته‌ای واکنش نشان داد و خطاب به او نوشت: «آقای روحانی! در معادلات بین‌المللی امروز، سهم هر کس را به اندازه اقتدارش می‌دهند و نه چانه‌زنی و التماس.»
مسئول ستاد روحانی در واکنش به انتقادهای کیهان به عملکرد تیم مذاکره‌کننده کنونی و حاصل آن پرداخته است: «آقایان همراه با کارشناسان جدید خود با اتخاذ سیاست‌های به اصطلاح تهاجمی و با رویکردهای غیرمتعارف و نابخردانه در صحنه بین‌المللی مسبب وضعیتی شدند که پرونده هسته‌ای ایران به ناحق به شورای امنیت ارجاع شود و مردم بیگناه کشور در معرض شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی و نیز یکجانبه قرار گیرند.»
رهبر جمهوری اسلامی از سال ۸۴ و با یکدست شدن حاکمیت "سیاست خارجی تهاجمی" و سرسختی در برابر کشورهای غربی را جایگزین تنش‌زدایی کرد و دو سال بعد با سپردن مسئولیت مذاکرات هسته‌ای به جلیلی نشان داد که، به باور منتقدان، مشروعیت و حقانیت حکومتش را در رویایی و چالش با غرب می‌بیند.
جلیلی، پیرو بی‌چون و چرای "ولایت فقیه"
سعید جلیلی تا سال ۷۶ کارمند ارشد وزارت خارجه بود و با روی کار آمدن دولت محمد خاتمی کنار گذاشته شد. او از آن زمان و تا پیش از دبیری شورای عالی امنیت "مدیریت بررسی‌های جاری دفتر رهبری" را بر عهده داشت.
جلیلی "پیروی از ولایت فقیه" را شرط حل مشکلات و "فتح قله‌های بزرگ" می‌خواند و در همایش انتخاباتی در هرمزگان می‌گوید "هرجا از خط ولایت فقیه انحراف پیدا کرده‌ایم، پیشرفت‌های ما متوقف شده است."
نامزد شکست‌خورده انتخابات ۲۴ خرداد بی‌علاقگی خود به تنش‌زدایی را نیز پنهان نمی‌کند: «باید مراقب باشیم به بهانۀ تنش‌زدایی، ما را از پشت خیمه دشمن برنگردانند. اگر ما می‌خواستیم بر مبنای تنش‌زدایی عمل کنیم، کشور ما را به یغما برده بودند.»
گرچه انتقاد آشکار از دیدگاه‌های رهبر جمهوری اسلامی در مورد سیاست خارجی و مذاکرات هسته‌ای مرسوم نیست، اما انتقاد از سعید جلیلی در مناظره‌های تلویزیونی، مخالفت با رویکردی است که با تایید و مطابق نظر خامنه‌ای شکل گرفته است.
انتقاد ولایتی به مجری سیاست‌های خامنه‌ای
انتقاد از جلیلی فقط از طرف روحانی انجام نشد. علی‌اکبر ولایتی نیز که مشاور ارشد خامنه‌ای در امور بین‌المللی است مواضع جلیلی درباره نحوه رویارویی با غرب را نادرست خوانده و می‌گوید: «دیپلماسی این نیست که در داخل کشور بگوییم ما اصولگراییم و انعطااف نداریم. دیپلماسی خشونت و سرسختی نشان دادن نیست. دیپلماسی تعامل و بده بستان است. نمی‌شود که آنها هرچه که ما می‌خواهیم بدهند و ما هیچ کاری نکنیم! دیپلماسی بیانیه صادر کردن پشت تریبون نیست!»
ولایتی در مورد دستاورد مذاکرات هسته‌ای در دوران مسئولیت جلیلی خاطر نشان می‌کند که "هیچ چیزی حاصل نشده و مدام تحریم‌ها ببیشتر شده و به مردم فشار بیشتری آمده است."
خامنه‌ای که حمایتش از محمود احمدی‌نژاد در دو دوره قبلی علنی بود و برایش هزینه‌های سنگینی در پی داشت در انتخابات سال ۹۲ بارها ادعا کرد که به نامزد خاصی نظر ندارد. این تاکیدها با تغییر روند نظرسنجی‌ها به سود روحانی مکررتر شد.
انتخابات، رفراندوم سیاست‌های جاری هسته‌ای
با این همه جلیلی در انتخابات سال ۹۲، دست‌کم در حوزه سیاست خارجی و سیاست‌های هسته‌ای، که اغلب کاندیداها آنها را تنش‌آفرین و از عوامل مهم تشدید تحریم‌ها و اوضاع نابسامان کنونی عنوان کرده‌اند، نزدیک‌ترین نامزد به نظرات خامنه‌ای بود.
پیروزی دور از انتظار روحانی که بیشترین حمله‌ها به او، از سوی حامیان رهبر جمهوری اسلامی و به خاطر دوران مسئولیتش در مذاکرات هسته‌ای صورت گرفته، آشکار کرد که اکثریت شهروندان ایران با سیاست‌هایی که حاصل آن تنش در عرصه روابط بین‌المللی است مخالفند.
تیرماه سال گذشته پایگاه اینترنتی شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی یک نظر سنجی برگزار کرد که یکی از گزینه‌های آن "چشم پوشی از غنی سازی [اورانیوم در] مقابل لغو تدریجی تحریم‌ها" بود. چند ساعت بعد که شمار موافقان با این گزینه به ۶۳ درصد رسید کل نظر سنجی حذف شد.
رای "دلبستگان به ایران"
رهبر جمهوری اسلامی و حامیان او ادعا می‌کنند که هر رای ریخته شده به صندوق‌ها یک رای در حمایت از حکومت است.
به رغم این، خامنه‌ای روز چهارشنبه "حضور حداکثری در پای صندوق‌های رأی" را مهم‌ترین خواست خود اعلام کرد و گفت: «این حضور عمومی، از هر چیز دیگر برای کشور مهمتر است و به همین علت حتی کسانی که فقط دلبسته به ایران هستند، باید در انتخابات حضور یابند.»
با توجه به انتقادهایی که کاندیداهای مختلف از وضعیت فعلی روابط خارجی ایران، تشدید تحریم‌ها و مشکلات ناشی از تنش در رابطه با کشورهای همسایه و منطقه کرده‌اند می‌توان نتیجه گرفت که حامیان سیاست‌های مورد تایید رهبر جمهوری اسلامی حداکثر در حدود کسانی هستند که رای خود را به نفع جلیلی به صندوق ریخته‌اند؛ آرایی که با توجه به پشتیبانی علنی بسیج و سپاه از او، بخشی از آن را می‌توان سازمان‌یافته تلقی کرد.