نوبل ادبیات و بازار داغ گمانه‌زنی‌ها
۱۳۹۰ مهر ۱۱, دوشنبه
در آستانه‌ی اهدای جایزه نوبل ادبیات که قرار است مراسم آن روز پنجشنبه (۶ اکتبر) صورت گیرد، بازار گمانه‌زنی‌ها سخت داغ است.
گونتر گراس، نویسنده‌ی پرآوازه‌ی آلمانی، امیدوار است که این جایزه نصیب آموس اوز، نویسنده‌ی اسرائیلی، شود و اعراب نیز بیشترین بخت را از آن آدونیس، شاعر سوری، می‌دانند. در جمع بخت‌های اصلی امسال، نام توماس پینچین از آمریکا، و توماس ترانسترومر از سوئد، نیز به چشم می‌خورد.
اساس انتخاب: ژانر یا زادگاه؟
اینکه جایزه‌ی نوبل ادبی امسال ممکن است که نصیب یک شاعر شود، شاید به این برمی‌گردد که کمیته نوبل آخرین بار پانزده سال پیش (۱۹۹۶) بود که چهره‌ای از دنیای شعر را به عنوان برنده‌ی این جایزه برگزید: ویسلاوا شیمبورسکا، شاعره‌ی لهستانی. آدونیس، شاعر ۸۱ ساله سوری، و همچنین توماس ترانسترومر، شاعر صاحب‌نام سوئدی، نیز از بخت‌های امسال محسوب می‌شوند.
شماری دیگر نیز بر این باورند که اگر هم نوبتی باشد، نوبت چهره‌ای از ایالات متحده آمریکا است. تونی موریسن آخرین نویسنده‌ی آمریکایی است که توانست نوبل ادبی را از آن خود کند.
اکنون از آخرین موفقیت ادبیات آمریکا در کسب نوبل ۱۸ سال می‌گذرد. در بین چهره‌های آمریکایی که از بیشترین بخت برای دریافت نوبل ادبی امسال برخوردارند، باید از توماس پینچن، نویسنده‌ی ۷۴ ساله، نام برد.
البته کمیته نوبل گاهی نیز با انتخاب‌های خود همگان را غافلگیر می‌کند. در حالی که سال گذشته انتخاب ماریو وارگاس یوسا، نویسنده‌ی پرویی، به عنوان برنده‌ی نوبل ادبیات چندان هم دور از انتظار نبود، اهدای این جایزه در سال ۲۰۰۹ به هرتا مولر، نویسنده‌ی رومانیایی‌تبار آلمانی، بسیاری را شگفت‌زده کرد.
در آن زمان حتی بسیاری از سرویس‌های فرهنگی رسانه‌های آمریکایی پس از شنیدن این خبر پرسیده بودند: «هرتا چی؟»
«شایستگی آموس اوز»
گونتر گراس، نویسنده‌ی پرآوازه‌ی آلمانی که خود در سال ۱۹۹۹ جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرده بود، آموس اوز، نویسنده‌ی ۷۲ ساله‌ی اسرائیلی را لایق این جایزه می‌داند. به عقیده‌ی او، آموس اوز تنها به خاطر نوشتن «داستانی از عشق و تاریکی» که در سال ۲۰۰۲ انتشار یافت، شایستگی دریافت نوبل ادبی را دارد.
اوز در این کتاب، که مضمون آن عمیقا ریشه در زندگی شخصی‌اش دارد، به شگل‌گیری کشور اسرائیل می‌پردازد. به گفته‌ی گونتر گراس، اوز بر مشکلاتی انگشت می‌گذارد که تا به امروز نقشی تعیین‌کننده در اوضاع منطقه داشته‌اند و هنوز هم خطرناک تلقی می‌شوند.
گراس، آموس اوز را از روشنفکران شجاع اسرائیلی می‌داند که به همراه دیگران، از جمله روشنفکران فلسطینی، توانسته‌اند شکاف‌های موجود را پشت سر بگذارند.
SA/BB