در دوران حکومت شوروی سابق تجلیل رسمی از نوروز در کلیه کشورهای آسیای مرکزی ممنوع بود. استقلال جمهوری‌های آسیای مرکزی نوروز را به ارمغان آورد و تجلیل از این عید باستانی آزاد گردید. مردم با احیا آن تاریخ و گذشته خود را زنده می‌کردند.

مردمان ترک زبان ازبک، ترکمن، قرقیز، قزاق و همچنین تاجیک‌های فارسی زبان آسیای مرکزی به استقبال نوروز می‌شتابند و با ویژگی‌های خاص خود آن را تجلیل می کنند. بزرگداشت نوروز در کشورهای آسیای مرکزی در سطح دولت صورت می‌گیرد. در این جشن‌ها نمایندگان سفارتخانه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی نیز شرکت می‌کنند. رهبران سیاسی پیام می‌فرستند و نوروز را شادباش می‌گویند.

در روزهای عید مسابقات ورزشی از جمله کشتی ملی و محلی برگزار می‌گردد. شاعران در این روز در وصف نوروز و بهار سروده‌های خود را می خوانند و گروههای هنری کنسرت اجرا می‌کنند.

مردم آسیای مرکزی نوروز را دستاورد معنوی و فرهنگی خود می دانند و برای حفظ هویت ملی خود آئین‌های نوروزی برگزار می کنند. تاجیکان از نیاکان، ازبکان از ازبکان باستنان و ترکمن ها از جشن اغوزها سخن می رانند و به گذشته خود افتخار می کنند.

در ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان ۲۱ ماه مارس به استقبال نوروز می‌روند. در این روز غذاهای مخصوص نوروزی آماده می‌شود.

نوروز براى تاجيکها عيد ملى اجدادى است و چهار روز تعطیل اعلام می‌گردد. قبل از فرارسیدن عيد، مردم تاجيک خانه تکانى مى‌کنند و خود را براى رسيدن نوروز آماده می‌کنند و سفره هفت سين می‌چینند. مراسم نوروزی در ازبکستان و تاجیکستان شباهت زیادی به هم دارند. در ازبکستان و نيز در تاجيکستان نوروز بدون سمنو، رنگ و بويى ندارد. ازبک‌ها سمنو را رمز جاودانگی می‌دانند.

«نوروز گل‌زاده» یک محقق تاجیک درباره تاریخ مراسم نورزی در شهر سمرقند چنین توضیح می‌دهد: «مردم سمرقند یک هفته پیش از آغاز نوروز، هنگامی که آفتاب غروب می‌کرد، به میدان می‌آمدند و در زیر نوای کرنا رقص و پایکوبی می‌کردند و دیگ ها پر از خوراکی و خوردنی بود و آنها را تقسیم می‌کردند.»

امروزه هم مراسم نوروزی با شکوه فراوان تجلیل می‌شود ولی تحویل سال در آسیای میانه به تاریخ میلادی انجام می‌گیرد. روی این حساب مردم آسیای مرکزی فرا رسیدن سال نو میلادی را نیز جشن می‌گیرند.

نوروز در قرقیزستان فقط یک روز است. خانواده‌هاى قرقيزى از نخستين ساعات صبح روز عيد، از خانه‌هايشان بيرون مى‌آيند و در ميدانهاى بزرگ شهر جمع مى‌شوند. دختران و پسران با لباسهاى رنگارنگ سنتی در ميدانها گرد آمده به پايکوبى و آوازخوانی مى‌پردازند.

ترکمن‌ها نوروز را به نوعی دیگر تجلیل می‌کنند. دولت ترکمنستان روزهای بیستم تا بیست و سوم را به عنوان «نوروز بایرامی» تعطیل اعلام می‌کند.

ماه مارس در این کشور بنام ماه نوروز تغییر نام داده است. روز زن نیز در این کشور همزمان با جشن نوروز برگزار می‌شود.

مردم قزاقستان هم نوروز را عيد ملى خود مى‌دانند. آنان در روز عید از نخستين ساعات روز به خيابانها مى‌آيند و با تجمع در ميدانهاى شهر به رقص و پايکوبى مى‌پردازند.

به عقیده محققان، نوروز براى قزاقها، پيوسته عيدى مقدس به شمار مى‌آمده، اگر در نوروز برف يا باران ببارد، مردم آن را به فال نيک می‌گيرند و معتقدند که سالى نيکو در پيش خواهند داشت. از اين رو اصطلاح «برف سفيد نوروز» برايشان مفهومى دلپذير دارد و بر اين اساس دختران زيبا را به «برف سفيد نوروز» تشبيه مى‌کنند.

با فرا رسیدن نوروز به مدت چندین روز در ازبکستان تعطیل اعلام می گردد و شهروندان دست از کار می‌کشند. در ايام نوروز مردم لباس نو به تن مى‌کنند و سراسر کشور چراغانى مى‌شود.

نوروز عیدی است مشترک میان ملت‌های آسیای مرکزی که با تفاوت‌های اندکی جشن گرفته می‌شود و مردمان این کشورها را به هم پیوند می‌دهد.

طاهر شیرمحمدی