نوروز امروزه در محدوده جغرافیایی وسيعى یعنی در کشورهای ایران، آذربایجان، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و بخش‌های کردنشین کشورهای عراق و ترکیه و سوريه، در روز اول فروردين برگزار می‌شود. برگزاری جشن نوروز همچنین در زنگبار واقع در افریقای شرقی که در قدیم سکونت گاه ایرانیان مهاجر بوده رايج است.

تعریف درست نوروز نخستین روز سال در تقویم ایرانی است یعنی یکم فروردین ماه و یا روز اورمزد از ماه فروردین. لحظهٔ آغاز نوروز درست پس از نیمه شب است و این یک لحظهٔ «تقویمی» است. لحظهٔ تحویل سال یک واقعه یا لحظهٔ «طبیعی» است و زمان آن می‌تواند ساعت‌ها با لحظهٔ آغازین روز یکم فروردین فاصله داشته باشد. بنابراین، لحظهٔ تحویل سال در سراسر جهان یکیست، ولی لحظهٔ آغاز نوروز (یکم فروردین) نسبی است،

نوروز در گذشته دارای آداب چندی بوده است که امروز تنها برخی از آنها برجای مانده و پاره‌ای در دگرگشت‌های زمانه از بین رفته‌اند. خانه تكانى، راه افتادن حاجي فيروز، ديد و بازديد، دادن و گرفتن عيدى، بيشتر از همه براى بچه ها هيجان انگيز و شادى آور هستند. نوروز فرصتى نيز براى برزگترهاست تا اگر قهر و كدورتى پيش آمده، با دوست يا خويش يا همسايه آشتى كنند.

هر چند آداب نوروزى در دوران كنونى، تفصيل پيشين را ندارند اما اصلى ترين بنيادها چون نوكردن جامه و روفتن خانه و مهمتر از همه چيدن سفره هفت سين به قوت خود باقى اند. در حالى كه چند روزى بيش به نو شدن سال نمانده، به سراغ دو هموطن رفتيم.

شهين در حال خانه تكانى و شستن پرده هاست. مى گويد كه درست است كه نوروز همه چيز نو ميشود اما او صرفا به لباس نو فكر نمى كند بلكه:

”بيشتر گل و گياه مى خرم و خانه ام را پر گل ميكنم. بيشتر لوازم تزييني مى خرم و به ظاهر خانه ميرسم. من نوروز را با اين چيزها به خانه مى آورم نه با لباس نو و پوشاك.“

شهين از چشم هم چشمى هاى رايج مى گويد كه در مسافرت ها و خرج هاىآن چنانى و حتى آجيل هاى عجيب و لوكس جلوه مى كند و وسيله اى ميشود براى پز دادن. شهين مى افزايد:

”بعضى خانواده ها همه چيز حتى مبل و پرده را با قرض و قوله عوض مى كنند. خيلى ها براى عقب نماندن از قافله هر كارى مى كنند. خانه من در محله فروش مانتو و خريد عيد است. بعضى وقت ها مردهايى را مى بينم كه اصلا به ظاهرشان نمى خورد توان تهيه مانتوى صد هزار تومانى براى همسرشان را داشته باشند اما بنده خدا ها دارند در خيابانها قدم مى زنند و زنها دارند در مغازه ها مانتو مى خرند. اين چشم هم چشمى ها خيلى زياد شده است“.

شهين عيدى دادن را هم از رسم هاى نيك نوروزى ميداند. ميگويد پول يا كتاب به بچه ها عيدى ميدهد. بچه هاى خودش هم پول گرفتن را بيشتر دوست دارند تا هر چه ميخواهند به سليقه خود بخرند.

از او مى پرسيم آيا احساس ميكند كه مسائل سياسى، تهديد هاى آمريكا يا گرانى و تورم در روحيه مردم براى استقبال از نوروز تاثير گذاشته يا نه؟

” به نظر من تاثير نداشته. مردم وقتى در جايى حرف سياست مي شود، نگران هستند و حرف از شروع جنك و تحريم مى زنند اما اينها تاثير روى خريد و جنب و جوش عيد نداشته و همه دارند كار هميشگى خود را مى كنند. ايرانيها خوش خيال تر از اين حرف ها هستند. غم شان به جا و شادى شان به جا است. ميگويند هر وقت جنگ و تحريم شد، آن موقع درگير آن مى شويم. هيچوقت از قبل تدارك و دورانديشى براى اين چيزها ندارند“.

يك تحليل گر مسائل اجتماعى كه مايل به ذكر نامش نيست اوضاع جامعه را در آستانه عيد چنين توصيف مى كند:

”بهر حال ايرانى ها بر اساس سنت به رغم وضعيت اقتصادى نابسامان به استقبال نوروز مى روند. احساس ميشود كه افزايش نقدينگى در دست مردم باعث شده خريدهاى نوروزى خيلي زياد باشد. از طرف ديگر احساس عدم امنيت اقتصادى نيز براي مردم وجود دارد و آنها فكر مى كنند هر لحظه ممكن است قيمت ها بالا برود و كالا ها كم شوند در نتيجه يك ولع براى تهيه اقلام امسال و حتي سال ديگر هست. مردم تعجيل دارند و رفتارشان غيرعادى است. نكته ديگر اين كه هجوم مردم به بازارها باعث ترافيك خيلي سنگين تهران شده و اين نشان ميدهد كه اين شهر نه تنها براى وضعيت فوق العاده بلكه براى وضعيت نيمه فوق العاده هم آمادگي ندارد. “

اين نويسنده و تحليلگر ميگويد خودش تداركى براى نوروز نديده است. علت هم آن است كه از سه ماه پيش حقوق نگرفته و آه در بساط ندارد. اين شهروند تحصيلكرده و با تجربه به جاى خريد عيد يا رفتن به مسافرت، با تميز كردن خانه و كاشتن گل در گلدان ها به پيشواز نوروز خواهد رفت.

مهيندخت مصباح