نوری در دادگاه: گورستان خاوران داستان ساخته کمونیستهاست
۱۴۰۰ آذر ۱۰, چهارشنبه
حمید نوری متهم مظنون به مشارکت در کشتار تابستان ۶۷ در دادگاه سوئد با انکار گورستان خاوران گفت که "کمونیستها این داستان را ساختهاند" و وجود خارجی ندارد. او فایل صوتی دیدار آیتالله منتظری با هیأت مرگ را "ساختگی" خواند.
تبلیغات
پنجمین جلسه دفاعیات حمید نوری، متهم به مشارکت در اعدامهای دستهجمعی ۱۳۶۷ در مقابل دادگاه سوئد روز چهارشنبه اول دسامبر (۱۰ آذر) برگزار شد.
در این جلسه حمید نوری منکر وجود گورهای دستهجمعی زندانیان اعدامی شد و گفت که "گورستان خاوران" وجود خارجی ندارد.
او گفت که گورستان خاوران دروغ و ساختگی است و "این داستان را کمونیستها ساختهاند".
نوری افزود که تنها پس از دستگیریاش در سوئد درباره خاوران شنیده است و تا زمانی که در ایران بوده، چیزی در این باره نشنیده است.
تابستان ۱۳۶۷ و حدود یک ماه پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت درباره جنگ ایران و عراق، با فرمان آیتالله خمینی، چندین هزار زندانی سیاسی در فاصله چندین هفته اعدام شدند.
شمار زیادی از این اعدامشدگان در بخشی از گورستان خاوران واقع در شرق تهران دفن شدند. اعضای خانواده این قربانیان کوتاه پس از دفن آنها توسط نیروهای امنیتی، بقایای اجساد شماری از زندانیان سیاسی را یافتند و با عکسبرداری از آنها این جنایت را برای جهانیان افشا کردند.
حمید نوری تأیید کرد که مقامات جمهوری اسلامی جنازه اعدامشدگان را به خانواده آنها تحویل نمیدادند. او گفت که واحد اجرای احکام، جنازه اعدامیان را به خانوادههایی که "ضوابط را رعایت نمیکردند" تحویل نمیداده است.
شماری از بهائیان اعدام و سر به نیست شده نیز در گورستان خاوران دفن شدهاند.
آمار دقیقی از تعداد اعدامشدگان سال ۶۷ وجود ندارد. آیتالله منتظری شمار اعدامشدگان را بین ۲۸۰۰ یا ۳۸۰۰ نفر اعلام کرده است. گروههای مخالف نظام سیاسی ایران اما شمار قربانیان را بیش از ۴۴۰۰ نفر میدانند و فهرستی از اسامی آنها را نیز منتشر کردهاند. شماری از این قربانیان در گورهای دستهجمعی گورستان خاوران دفن شدهاند.
حمید نوری در دفاعیات خود منکر اعدام کمونیستها شد و ادعا کرد که در جمهوری اسلامی "کسی با اعتقادات شخصی کاری ندارد". او با استناد به یک آیه قرآن به کل منکر اعدام زندانیان به دلیل اعتقادات آنها شد.
نوری در مورد فایل صوتی آیتالله منتظری و ملاقات او با اعضای هیأت مرگ در مرداد ۶۷ گفت که این فایل "ساختگی" است.
آیتالله حسینعلی منتظری که آن زمان جانشین رهبری جمهوری اسلامی بود، در جریان کشتار زندانیان در دو نامه به خمینی به این کار اعتراض کرد و ۲۴ مرداد همان سال در دیدار با اعضای معروف به "هیئت مرگ" استان تهران (حسینعلی نیری، حاکم شرع، مرتضی اشراقی، دادستان، ابراهیم رئیسی، معاون دادستان، و مصطفی پورمحمدی نماینده وزارت اطلاعات در زندان اوین) آنها را جنایتکار میخواند و میگوید کاری که کردهاند "بزرگترین جنایت در جمهوری اسلامی" است.
آیتالله منتظری خطاب به "هیأت مرگ" گفته بود: «بزرگترین جنایتی که در جمهوری اسلامی شده از اول انقلاب تا حالا بهدست شما انجام شده است. در آینده جزو جنایتکاران تاریخ از شما یاد خواهد شد.»
حمید نوری گفت که "هیأت مرگ" ساخته ذهن آیتالله منتظری بود و منتظری از قطار انقلاب پیاده شده بود و اظهارات او هیچ اعتباری برای مردم ایران ندارد.
علی رازینی، از مسئولان ارشد قوه قضائیه جمهوری اسلامی، در سال ۹۸ در برنامه تلویزیونی "دستخط" در پاسخ به پرسشی در مورد اعدامهای سال ۶۷ گفته بود، کسانی که مامور اجرای فرمان خمینی بودند "حرکات و فعالیتهای آن فرد (زندانی سیاسی) را" بررسی میکردند و بعد نظر میدادند "ولی دادگاه خیلی سریع بود و در فرصت کمی این کار انجام شد".
آیتالله خمینی در پاسخ به پسرش احمد که ریاست دفتر او را بر عهده داشت در مورد برخی موارد خاص از جمله زندانیانی که دوره محکومیتشان به زودی به پایان میرسد نوشت: «در تمام موارد فوق هر کس در هر مرحله اگر بر سر نفاق باشد حکمش اعدام است. سریعاً دشمنان اسلام را نابود کنید. در صورت رسیدگی به وضع پروندهها در هر صورت که حکم سریعتر اجرا گردد همان مورد نظر است.»
مسئولان جمهوری اسلامی طی سالیان گذشته بارها تلاش به تخریب و با خاک یکسان کردن گورستان خاوران کردهاند که به نماد جنایت علیه بشریت مشهور شده است.
منصوره بهکیش، یکی از کسانی است که چند نفر از اعضای خانواده خود را در جریان اعدامهای تابستان ۶۷ از دست داده است.
او در ارتباط با کارزار توییتری "خاوران حافظه تاریخی" از جمله نوشته است: «خاوران، تاریخ ۴۰ سال مقاومت و پایداری مادران و خانوادههای خاوران، به دنبال گم شده خود گشتن، سوگواری کردن، خاک بر سر ریختن، فریاد زدن، ناله کردن، در خاک چنگ زدن، درد کشیدن، کاویدن گورهای فردی و جمعی، از هوش رفتن، مراسم گرفتن و به یاد آوردن است.»
در یک بیانیه فرزندان اعدامشدگان تابستان ۶۷ که در اردیبهشت ۱۴۰۰ منتشر شد، آمده است که گورستان خاوران "تاریخ مشترک تمام حذفشدگان و مبارزان عدالت و آزادی" در ایران است.
دادگاه حمید نوری در استکهلم سوئد تا آوریل ۲۰۲۲ ادامه خواهد یافت.
ابراهیم رئیسی و اعدامهای سال ۶۷ به روایت تصویر
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران شده است. وظیفه او اما در ۲۷ سالگی بعنوان معاون دادستان عضویت در هیئتی بود که حکم اعدام هزاران زندانی سیاسی را بدون محاکمه صادر کرد. گزارش تصویری زیر مروری است بر آن جنایت و دستاندرکارانش.
عکس: IHR
دادستان در ۲۰ سالگی؟
ابراهیم رئیسی که رئیس جمهور ایران شده، مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت قضایی خود را در ۲۰ سالگی به عنوان دادستان کرج و سپس همدان آغاز کرد. او در سال ۱۳۶۴ به تهران منتقل شد و جانشین دادستان این شهر شد. رئیسی در این سمت عضو "هیئت مرگ" شد و احکام اعدام هزاران نفر را امضا کرد. (عکس در کنار اسدالله لاجوردی، رئیس پیشین زندان اوین و دادستان انقلاب تهران و اسدالله جولایی)
عکس: Keyhan
جنایتی بزرگ در تاریخ نوین ایران
طی دوماه مرداد و شهریور سال ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی که حتی بعضی از آنها مدت محکومیت خود را به اتمام رسانده بودند ولی همچنان زندانی بودند و به اصطلاح "ملی کشی" میکردند، اعدام شدند. تعداد دقیق اعدامها هرگز فاش نشد. تعداد قربانیان این واقعه نزد مراجع مختلف متفاوت و تا ۴۴۸۴ نفر تخمین زده میشود. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل تعداد زندانیان سیاسی اعدامشده را دستکم ۱۸۷۹نفر اعلام کردهاست.
عکس: IHR
پیشزمینه تاریخی
در مورد علل اعدامهای دستهجمعی در تابستان سال ۶۷ نظرات مختلفی وجود دارد: برخی معتقدند این اعدامها نتیجه جدال جمهوری اسلامی با سازمان مجاهدین ومشخصا واکنش به عملیات "فروغ جاویدان" بوده است. روایت قویتر اما این است که کشتار زندانیان سیاسی از قبل برنامهریزی شده بود، به خصوص که زندانیان اعدام شده فقط اعضای مجاهدین نبودند، بلکه از اعضای گروههای چپ همچون راهکارگر، فدائیان و حزب توده نیز بودهاند.
عکس: Akhbar-rooz
حکم آیتالله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی
پس از قبول قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل و متعاقب آن حمله سازمان مجاهدین و عملیات "مرصاد" ، روح الله خمینی در حکمی افرادی را مامور بررسی مجدد وضعیت زندانیان کرد و نوشت:« کسانی که در زندانهای سراسر کشور بر سر موضع نفاق خود پافشاری کرده و میکنند، محارب و محکوم به اعدام میباشند و تشخیص موضوع نیز در تهران با رای اکثریت آقایان حجتالاسلام نیری و جناب آقای اشراقی و نمایندهای از وزارت اطلاعات میباشد».
عکس: Eghtesadnews.ir
نقش سید احمد خمینی در صدور حکم قتلعام
آیتالله منتظری که در آن زمان جانشین آیتالله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی بود در خاطرات خود که سالها بعد منتشر کرد مینویسد که "در آن زمان گفته میشد که نامه اول به خط سید احمد خمینی نوشته شدهاست و در مورد نامه دوم هم آشکارا دستخطِ سؤالکننده و پاسخ دهنده نامه یکسان است". آیتالله منتظری به علت انتقادهایش از سمت خود غزل شد و در حصر خانگی درگذشت.
عکس: jamaran.ir
اعضای هیئت مرگ
گرچه در حکم خمینی از اسامی مرتضی اشراقی (سمت راست- دادستان تهران)، حسینعلی نیری (رئیس هیئت – نفر وسط) و مصطفی پور محمدی (نماینده سازمان اطلاعات- سمت چپ) یاد شده، اما ابراهیم رئیسی (معاون دادستان- پائین سمت راست) و اسماعیل شوشتری (رئیس سازمان زندانها – پائین سمت چپ) نیز در جلسات و صدور احکام حضور داشتند. ابراهیم رئیسی در آن زمان ۲۷ ساله بود.
عکس: Iranhr
آغاز اعدامها
یرواند آبراهامیان تاریخنگار ایرانی مینویسد: «روز جمعه ۲۸ تیرماه ۱۳۶۷ درهای زندانها بسته و تلفنها قطع شد. تلویزیونها را از برق کشیدند و از توزیع نامهها، روزنامهها و بستههای دارویی خودداری ورزیدند. ساعات ملاقات حذف شد و بستگان زندانیان را از حول و حوش زندانها پراکنده ساختند. رفتوآمد زندانیان به مکانهای عمومی مانند درمانگاهها، کارگاهها، قرائت خانهها، تالارهای تدریس و حیاطها ممنوع شد.»
عکس: Private
سئوالات مرگ و زندگی
به گفته آبراهامیان، هیئت اعدام در تهران به زندانیان اطمینان میدادند که چند سؤال برای "اعطای عفو عمومی" میپرسند. در مورد مجاهدین میپرسیدند "آیا حاضر به معرفی یاران سابق خود در برابر دوربین هستید؟"، "آیا حاضر هستید به خط مقدم رفته و از روی مینهای دشمن عبور کنید؟" و در مورد چپ گرایان، "آیا حاضرید علنی ماتریالیسم تاریخی را نفی کنید؟"، "آیا حاضر به نفی اعتقاد گذشتهتان در مقابل دوربین هستید؟"
عکس: Iran-emrooz.net
اعدام با طناب دار
به گزارش شاهدان عینی "هیئت اعدام" در صورت عدم رضایت از پاسخها، فوراً دستور انتقال به اتاقی برای نوشتن وصیتنامه را میداد و سپس زندانیان در دستههای شش نفری و با چشمان بسته به دار آویخته میشدند.
عکس: picture-alliance/NurPhoto/S. Hosseini
دفن در گورهای دستهجمعی
اعدام شدگان بدون اطلاع به خانوادهها، در گورهای دستهجمعی به خاک سپرده میشدند. بیشتر خانوادهها نیز پس از چند ماه خبردار شدند که فرزندانشان اعدام شدهاند.
عکس: DW/S. Montazari
اعتراض آیتالله منتظری
آیتالله احمد عابدینی در خاطراتش میگوید: «بنا شد نزد آیتالله منتظری برویم و بخواهیم موقتاً سکوت کند. او جواب داد: افرادی که محاکمه شدهاند و در زندانند و دوران محکومیت خود را به سر میبرند و جرم جدیدی مرتکب نشدند، به چه دلیل باید دوباره سوال و جواب کرد و سپس اعدام؟ گروهی از منافقان به ایران حمله کردهاند، این چه ربطی به زندانیان دارد؟ میگویید در این امور من سکوت کنم؟».
عکس: DW/A. Amini
"شما را در آینده جزء جنایتکاران درتاریخ مینویسند"
براساس فایل صوتی منتشر شده، آیتالله حسینعلی منتظری در یک جلسه حضوری در مرداد ۱۳۶۷ با حضور اعضای هیئت اعدامها، یعنی حسینعلی نیری (حاکم شرع وقت)، مرتضی اشراقی (دادستان وقت)، ابراهیم رئیسی (معاون وقت دادستان) و مصطفی پورمحمدی (نماینده وقت وزارت اطلاعات در زندان اوین) به آنها میگوید که "شما را در آینده جزء جنایتکاران در تاریخ مینویسند".
عکس: Getty Images
حمید نوری، در زندان سوئد
از جمله کسانی که در زمان اعدامهای مخالفین سیاسی دهه شصت نقش موثری داشت، میتوان به حمید نوری اشاره کرد که دادیار وقت زندان گوهردشت کرج بود. او که در آن زمان با نام مستعار "عباسی" احکام ناعادلانهای را علیه بسیاری صادر کرده، مدتی پیش در سوئد شناسایی، بازداشت و در یک روند قضایی تفهیم اتهام شده است.
عکس: Iraj Mesdaghi
سایه جنایت بر ریاست جمهوری
سازمان عفو بینالملل پس از انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست جمهوری اسلامی با اشاره به اعدام هزاران زندانی سیاسی در تابستان ۶۷ خواستار آن شد که رئيسی، "به خاطر جرائم بینالمللی" تحت تعقیب کیفری قرار گیرد.
رئیسی؛ مدافع حقوق بشر؟
خبرنگار شبکه تلویزیونی الجزیره در اولین نشست خبری پس از انتخابات از ابراهیم رئیسی در مورد نقش او در اعدامهای ۶۷، قرار گرفتن در لیست تحریمهای حقوق بشری و درخواست محاکمه او از سوی نهادهای فعال حقوق بشر پرسید. مترجم این نشست از ترجمه کامل این سوال خودداری کرد. رئیسی بدون اشاره به نقشاش در اعدامها گفت: « تمام اقداماتی که من در مدت مسئولیتم انجام دادم همواره در جهت دفاع از حقوق بشر بوده است.»