مصاحبه در این زمینه با مهندس مصطفی تنها، پژوهشگر و نویسنده در تهران.

دویچه‌وله: آقای مهندس تنها، آقای کروبی، دبیرکل حزب «اعتماد ملی»، آمادگی خود را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری اعلام کردند و برنامه‌ی اصلی خودشان را هم رسیدگی به مهم‌ترین مشکل مردم، مسئله‌ی اقتصادی، توصیف کردند. با توجه به برنامه‌ها و مشی حزب اعتماد ملی تا چه حد می‌شود چشم‌انداز این را دید که ایشان بتوانند به مسئله‌ی اقتصادی مردم رسیدگی کنند. آیا برنامه‌ی جامعی دارند؟

مصطفی تنها: راستش، آقای کروبی و کلا همه‌ی جناح اصلاح‌طلب، حالا چه اصلاح‌طلبانی که محافظه‌کار هستند مثل آقای کروبی، چه جناح‌هایی از ایشان که مقداری پا را فراتر می‌گذارند، معمولا برنامه‌ای تا بحال، بجز برنامه‌ای که تداوم تعدیل اقتصادی بود که زمان کارگزاران سازندگی پیگیری می‌شد، با جرح و اصلاحاتی، نداشتند. استنباط من از صحبت‌هایی که آقای کروبی کردند، این بود که ایشان غیر از پیگیری آنچه که قبلا هم گفته بودند که آقای احمدی‌نژاد انجام داد، یعنی برداشتن سوبسیدها، احتمالا در نظر دارند کمک نقدی به مردم، تامین اجتماعی را هم پیش‌بینی بکنند تا اقشار فرودست جامعه با تامین اجتماعی حمایت بشوند. این چیزی بود که من از لابه‌لای حرفهایشان برداشت کردم.

دویچه‌وله: تا چه حد در برنامه‌های ایشان مسئله‌ی آزادی‌های مردم مطرح است؟ برخی عقیده دارند که ایشان اگرچه در این زمینه‌نظریه‌پردازی نکرده‌اند، اما خودشان را مرد عمل نشان داده‌اند. آیا کارنامه‌ی ایشان تا چه حد این نظر را تایید می‌کند؟

مصطفی تنها: تا آنجایی که به نظر می‌آید و از عملکرد آقای کروبی در گذشته مشخص است، ایشان یک خصوصیت را دارند که می‌گویند محافظه‌کارتر از آنچه عمل می‌کنند، حرف می‌زنند. یعنی ایشان در قضیه‌ی آقای لقمانیان در مجلس ششم نشان دادند که اگر لازم باشد این توان را برعکس آقای خاتمی دارند تا از ابزارهایی که در اختیارشان هست برای اعمال فشار به حاکمیت استفاده کنند. اما این که ایشان قبل از کاندیداتوری‌شان اول با رهبری رایزنی کردند و بعد با روحانیون بزرگ قم، نشان می‌دهد که ایشان درصدد تغییرات آنچنان عمده‌ای در ساختار کشور نیستند و احتمالا تعدیلی در رفتارهای حاکمیت، نرم‌کردن برخوردهایشان با مردم را پی خواهد گرفت. فکر می‌کنم که آقای خاتمی هم شاید اگر سر کار بیاید عملا فراتر از این نخواهد رفت و من فکر می‌کنم آقای کروبی در این عملکردشان جناح آقای خاتمی را در تنگنای شدید قرار می‌دهند. چون آنها می‌بایست چیزی جدیدی را رو بکنند تا این که روی کار بیایند. در حالی که در صحبت‌هایی که تا بحال طرفداران آقای خاتمی کرده‌اند، چشم‌انداز روشنی از عملکرد آقای خاتمی نداده‌اند. در حالی که آقای کروبی حداقل با صراحت بیشتری، و من فکر می‌کنم با صداقت بیشتری، در واقع اهدافشان را مطرح کرده‌اند.

دویچه‌وله: در رابطه با مسئله‌ی سیاست خارجی چه انتظاری از ایشان و حزبشان می‌رود؟ می‌توانند اعتماد جامعه جهانی را، بخصوص در رابطه با دو عرصه‌ی اساسی مسئله‌ی اتمی و برخورد با اسراییل، جلب کنند؟

مصطفی تنها: آنطور که آقای کروبی اشاره کردند، گفتند که ما با همه‌ی کشورها بجز اسراییل سعی خواهیم کرد تنش‌زادیی در روابطمان بکنیم و روابطمان را دوستانه بکنیم. معمولا این «همه‌ی کشورها» وقتی قید می‌شود منظورشان غرب و در رأسش ایالات متحده قرار دارد و من فکر می‌کنم اگر آقای کروبی سر کار بیایند، قاعدتا از سیاست‌های ماجراجویانه‌ای که الان پیگیری می‌شود عقب‌نشینی خواهند کرد واین رایزنی‌یی که ایشان با مقام رهبری داشتند، این فضا را هم احساس کردند که در اختیارشان خواهد بود که حداقل بعنوان یک بدیلی برای یک عقب‌نشینی‌ شرافتمندانه از آن مواضع تندروانه که ظرف چهارسال گذشته دولت جمهوری اسلامی ایران داشته، عمل بکنند.

دویچه‌وله: می‌شود از هم الان پیش‌بینی کرد که رقیبان اصلی آقای کروبی در انتخابات چه کسانی هستند؟

مصطفی تنها: فکر می‌کنم که آقای خاتمی برای کاندید شدن با پا پیش گذاشتن آقای کروبی دچار مشکل شده. اما فکر می‌کنم که در صورت عدم تفاهم، اصلاح‌طلبان بتوانند آقای کروبی را متقاعد به کناره‌گیری بکنند. تصورم این است که جناح کارگزاران هم به خودشان اجازه خواهند داد که با کاندیدای مستقلی احتمالا مثل آقای روحانی وارد صحنه بشوند. و اگر این اتفاق بیفتد، در جناح مقابل هم احتمالا صف‌آرایی خواهد شد و راست سنتی به جز آقای احمدی‌نژاد کاندید‌ای دیگری را هم به صحنه خواهد آورد که این کاندیدا احتمال دارد که یا آقای لاریجانی باشند و یا آقای ولایتی که بتوانند بخشی از آرای میانه را هم به نفع خودشان جلب بکنند.

دویچه‌وله: شواهدی هست که نشان بدهد آقای کروبی تا چه حد در بین مردم محبوبیت دارند؟ شانس‌شان برای انتخاب چقدر است؟

مصطفی تنها: من فکرمی‌کنم که آقای کروبی در بخشی از ناراضیان جناح معروف به اصولگرا می‌توانند رای داشته باشند، و در بخشی از اقشار میانی جامعه که از این تنازعات قدرت ظرف دوازده سال گذشته به ستوه آمده‌اند، و بخصوص کسبه خرده‌پایی که این شرایط بهشان خیلی فشار می‌آورد، ناآرامی‌ها و نوسانات تحت فشارشان قرار داده و آنها که از تحریم‌ها بشدت صدمه دیده‌اند، بخشی از صاحبان صنایع که شدیدا صدمه دیده‌اند، من فکر می‌کنم که توی این لایه‌ها و به‌اضافه‌ی بخشی از روحانیت که معتقد به یک‌مقدار رفتار متعادل‌تر هست، به اضافه‌ی بخشی از روستاییان و اقشار حاشیه‌نشین شهری، ایشان بتواند جایگاهی را پیدا بکند. در واقع بخشی ازهمان جایگاهی را اشغال خواهد کرد که در گذشته آقای احمدی‌نژاد به نوعی با اپوزیسیون‌نمایی در هنگامه‌ی انتخابات قبلی توانست برای خودش کسب بکند.

دویچه‌وله: اما آقای مهندس تنها با توجه به تجربه‌ی برگزاری انتخابات دور پیش که ازجمله خود آقای کروبی در موردش گفته بودند که تقلب شده بود وبرخی نهادها و نیروها به طور سازمانیافته دخالت کرده بودند، چه چیزی می‌تواند تضمین کند که اصلا مهم باشد که چه کسی دارد برای انتخابات نامزد می‌شود؟

مصطفی تنها: من فکر می‌کنم که آقای کروبی تمام تلاشش از لابی‌‌گری‌ها همین است که یک‌مقداری در ایمنی قرار بگیرد. برای این که همه‌ی آن اشارات در واقع به نیروهای نظامی ایران بود و نیروهای شبه نظامی که به صورت سازمانیافته در انتخابات گذشته رای دادند. ولی یک علت اصلی ناکامی جناح میانه‌رو و اصلاح‌طلب در انتخابات گذشته این بود که نتوانستند طبقه‌ی متوسط شهرنشین مملکت را متقاعد به حضور در پای صندوقهای رای بکنند. اگر اینها بتوانند به یکدستی یا انسجامی با جناح اصلاح‌طلب برسند و بتوانند تحرک و امیدی در لایه‌های میانی، بخصوص در زنان و جوانان ما که به شدت از اتفاقاتی که در چهارسال گذشته رخ داده و تهاجماتی که به حوزه‌ی زندگی خصوصی و آزادی‌های فردی واجتماعی صورت گرفته سرخورده‌اند، اگر بتوانند امیدهایی در این راستا بدهند، می‌توانند بخشی از این نیروها را با خودشان همراه بکنند. بنا به ارزیابی‌ها، ۱/۵ تا ۲ میلیون نفر در انتخابات گذشته در واقع به دعوت تحریمیون در انتخابات شرکت نکردند. اگر بتوانند بخشی از این‌ها راهمراه بکنند، قاعدتا وزنه می‌تواند طوری بچرخد که با دستکاری مختصر در آرا نشود نتیجه‌ی آرا را زیرورو کرد. ولی بهرحال تامین گرفتن از رهبری نکته‌ی بسیار مهمی‌ست و من فکر می‌کنم که آقای کروبی احتمالا با موافقت رهبری وارد صحنه شده‌اند و شاید رهبری هم چندان تمایلی نداشته باشند که روند کشور به شکل کنونی پیش برود. شاید ایشان هم متقاعد شده‌باشند که یکمقداری تعدیل در رفتارها برای تداوم حاکمیت ضروری باشد.