چندی پیش شرکت ریلاینس هند اعلام کرد که قرارداد خود را برای واردات نفت‌خام از ایران تمدید نکرده است. پایگاه خبری "گلف دیلی نیوز" در گزارشی مدعی شد که بزرگ‌ترین شرکت نفتی بخش خصوصی هند در دو ماه گذشته نفت‌خام ایران را نخریده و در سال گذشته نیز میزان خرید نفت از ایران را کاهش داده است. برخی گزارش‌ها ازعدم توافق دو طرف درباره قیمت حکایت داشت و گفته شده که ریلاینس به راحتی می‌تواند نفت‌ رقیب را با قیمتی کمتر دریافت کند.

در همین حال علی اصغر عرشی، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران‌ مدعی شد این شرکت، پس از عدم توافق با شرکت ریلاینس هند، مشتری‌های دیگری داشته که این نفت را با قیمت بالاتر به آن‌ها فروخته است. البته آقای عرشی در این مورد، نام این شرکت‌ها و جزئیات قراردادها توضیح بیشتری نداده است.

پیش از این نیز شرکت پالایشگاهی و پتروشیمی دولتی مانگلورهند‌، خرید نفت از ایران را با کاهشی ۸/۵ درصدی تا سال ۲۰۱۱ میلادی تمدید کرده بود. این در حالی است که ایران مدت زمان اعتباری پرداخت هزینه واردات نفت را برای این شرکت هندی، از۳۰ روز به ۹۰ روز افزایش داده است.

کاهش واردات چین ‌، لغو قرارداد روسیه

گمرک چین روز ۲۲ مارس (دوم فروردین) اعلام کرده بود که در دوماهه نخست سال جاری با وجود افزایش میزان تقاضای خرید نفت و تامین انرژی، چین واردات نفتی خود از ایران را در مقایسه با مدت مشابه سال پیش، کاهش داده است.

ایران سال گذشته رتبه سوم بزرگترین صادرکننده نفت به چین را داشت، اما در دو ماهه نخست سال ۲۰۱۰ این رتبه را به روسیه واگذار کرد. در این مدت ایران ۲ میلیون و ۵۳۰ هزار متر مکعب نفت خام به چین صادر کرد که در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته بیش از ۳۷ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

شرکت "لوک اویل" دومین تولید کننده نفت روسیه نیز اعلام کرد، به دلیل احتمال اعمال تحریم‌های جدید بین‌المللی علیه ایران از طرح میدان نفتی اناران ایران کنار کشیده است.

این شرکت روسی در بیانیه خود تصریح کرده بود، گزارش درآمدهای این شرکت نشانگر زیان‌دهی طرح نفتی اناران در ایران است. میزان زیان‌دهی شرکت لوک اویل ۶۳ میلیون دلار برآورد شده و دلیل آن را عدم توانایی در تکمیل کارهای بیشتر در نتیجه احتمال تحریم‌های اقتصادی دولت آمریکا قلمداد کرده است.

"لوک اویل" بزرگترین شرکت نفتی خصوصی روسیه و دومین تولید کننده نفتی در این کشور است که در جایگاه دوم پس از شرکت دولتی روس نفت قرار دارد.

زیان دو میلیاد دلاری ؛ فروش فوق سنگین به جای سنگین

ایران در سه سال گذشته باتوجه به صادرات نفت فوق سنگین به جای سنگین از دو حوزه نفتی خود بیش از دو میلیارد دلار سود بیشتر محروم شده است.

این کشور روزانه حدود ۱۳۶ هزار بشکه نفت فوق سنگین از میادین سروش و نوروز تولید می کند که بخش عظیمی از این تولید صادر می‌گردد. نفت فوق سنگین ۱۵ دلار ارزان‌تر از نفت سنگین در بازارهای بین‌المللی بفروش می‌رسد.

تبدیل کردن نفت فوق سنگین به سنگین و سبک تکنولوژی پیچیده ای دارد که ایران از آن بی‌بهره است. تحریم‌های بین‌المللی نیز دسترسی ایران به این نوع تکنولوژی را محدودتر کرده است.

البته می‌توان با تزریق میعانات گازی این نوع نفت را به نفت سنگین بدل کرد. این تزریق را می توان در کشتی حمل نفت فوق سنگین نیز انجام داد. اما بنابه دلایلی نامشخص این تزریق انجام نشده و نفت فوق سنگین ایران با ۱۵ دلار قیمت کم‌تر نسبت به نفت سنگین به فروش می‌رسد.

ایران چندین میدان نفتی فوق سنگین دارد که نفت آن ‌را با قیمت نازل به شرکت‌های خارجی می‌فروشد و این شرکت‌ها با تبدیل این نفت به فرآورده‌های دیگر سود سرشاری را کسب می‌کنند.

تاثیر تحریم ها بر صنعت نفت ایران

بر اساس گزارش‌های رسمی، ایران از ابتدای سال ۲۰۱۰ تا کنون به طور میانگین روزانه حدود ۲۱۵ هزار بشکه کمتر از تعهد خود به اوپک، نفت تولید کرده است.

با احتساب نفت ۷۰ دلار از ابتدای سال جدید میلادی تا کنون، از درآمد ایران از محل این کاهش صادرات روزانه بیش از ۲۶ میلیون دلار کاسته شده است؛ اتفاقی که می تواند در طول یک سال درآمد نفتی ایران را بیش از ۹ میلیارد دلار کاهش دهد. این کاهش ۹ میلیارد دلاری بر شرایط اقتصادی ایران تاثیر نامطلوبی خواهد داشت و کسری بودجه ۱۳ میلیارد دلاری دولت را افزایش خواهد داد.

صنعت نفت ایران پس از انقلاب اسلامی و صدمات ناشی از جنگ نتوانسته است چندان توسعه بیابد. عدم سرمایه‌گذاری خارجی و استفاده نکردن از تکنولوژی‌های جدید صنعت نفت و گاز ایران را ناتوان‌تر کرده است.

کشمکش‌ها بر سر پرونده اتمی ایران نیز صنعت نفت این کشور را بیش از گذشته با مشکل روبرو کرده است. بسیاری از شرکت‌های مطرح بین‌المللی از ترس تحریم‌های اقتصادی از همکاری با حکومت ایران سرباز می‌زنند.

آمریکا نیز فشار خود را به کشورهای واردکننده نفت از ایران افزایش داده است. در همین حال حضور دوباره عراق در بازارهای نفت جهانی و توان بالای عربستان و روسیه برای تامین نفت و گاز کشورهایی که اکنون نفت خود را از ایران تامین می‌کنند، زنگ خطری جدی برای ایران محسوب می‌شود.

مهدی محسنی

تحریریه: فرید وحیدی