رهبران کشورهای پیمان نظامی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در پاییز سال گذشته (نوامبر ۲۰۱۰) در نشست خود در لیسبون، استراتژی جدید این سازمان را تصویب کردند. بنا به گفته‌ی آندرس فوگ راسموسن ، دبیر کل ناتو، استراتژی جدید، «نقشه راه» ناتو برای ۱۰ سال آینده است و این نقشه راه به نیروهای ناتو اجازه می‌دهد با تهدیدهای تروریستی و حملات اینترنتی در فراسوی مرزهای اروپا مقابله نمایند.

در استراتژی جدید ناتو علاوه بر اجرای ماده ۵ پیمان که حمله به یک عضو را بمنزله تعرض به کل اعضای پیمان تلقی کرده و بر «دفاع جمعی» در برابر حمله نظامی تأکید دارد، «برقراری ثبات در ابعاد جهانی» و سرانجام «مدیریت بحران‌های جهانی» بخشی از وظایف ناتو تعریف شده است.

در اجلاس لیسبون همچنین رهبران ناتو با طرح ایجاد یک سپر دفاع موشکی موافقت کردند. سپر دفاع موشکی جدید تمامی کشورهای عضو پیمان ناتو و آمریکا را پوشش خواهد داد.

دو حوزه‌ی اصلی "تهدید از سوی ایران"

براساس نظر مرکز پژوهش‌های مجلس، ایران در چندین حوزه در زمره‌ی تهدیدهای تعریف‌شده از سوی ناتو در استراتژی جدید این سازمان قرار می‌گیرد. «فعالیت‌های هسته‌ای» و «پروژه‌های موشکی» جمهوری اسلامی دو حوزه‌ی اصلی تهدیدها هستند. اما علاوه‌براین دو حوزه، طبق آنچه ناتو در شرح وظایف خود از آن به عنوان «برقراری ثبات در جهان» و «مدیریت بحران‌های جهانی» نام برده، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به عنوان «عامل تهدید» طرف توجه این سازمان قرار گیرد.

ایران برنامه‌ی هسته‌ای نسبتا گسترده‌ای برای غنی‌سازی اورانیوم در داخل خاک خود دارد که از حدود ۲۰ سال آغاز شده است. مقام‌های جمهوری اسلامی مدعی‌اند که هدف پروژه‌های هسته‌ای ایران صلح‌آمیز و تولید اورانیوم مورد نیاز برای نیروگاه‌های اتمی است. اما غربی‌ها در درستی این ادعاها تردید دارند. زیرا از نظر آنها این همه سرمایه‌گذاری برای تولید سوخت نیروگاه‌هایی که هنوز وجود ندارند، قابل قبول نیست. ایران تنها یک نیروگاه اتمی در دست تکمیل دارد که مطابق قرارداد سوخت آن تا ده سال آینده از سوی روس‌ها تامین خواهد شد.

اما گذشته از فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم، غربی‌ها ادعاهایی نیز در مورد فعالیت‌های «مشکوک و اعلام‌نشده اتمی» ایران دارند. با این‌حال به نظر مرکز پژوهش‌های مجلس، ناتو حتی غنی‌سازی اورانیوم توسط کشورها را مساوی اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و در زمره‌ی تهدیدها می‌داند.

مرکز پژوهش‌های مجلس نوشته است: «برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران که از جانب غرب تهدیدی برای ناتو معرفی می‌شود، می‌تواند در حوزه بحران‌سازی فراتر از مرزهای ناتو طبقه‌بندی شده و با کمک شرکای این پیمان که کشورهای حوزه خلیج‌فارس و حتی روسیه را شامل می‌شود، مهار ایران بیش از گذشته در دستور کار قرار گیرد و از این منظر چالش‌هایی برای کشور به وجود آورد.»

ایران اما علاوه‌بر برنامه‌ی هسته‌ای مناقشه‌آمیز، دارای پروژه‌های تولید موشک‌های دوربرد و میان‌برد نیز هست و در این زمینه به موفقیت‌هایی هم دست یافته است. از نظر غربی‌ها این موشک‌ها می‌توانند به کلاهک‌های هسته‌ای نیز مجهز شوند.

از نگاه غرب و ناتو، «سپر دفاع موشکی» طرح ناتو برای مقابله با تهدیدهای موشکی کشورهایی نظیر ایران است.

مرکز پژوهش‌های مجلس ایران می‌گوید: «در حوزه برنامه موشکی جمهوری اسلامی، سپر دفاع موشکی ناتو می‌تواند تهدیدی جدی علیه جمهوری اسلامی تلقی شود. استقرار بخشی از سامانه این سپر دفاع موشکی در ترکیه و در همسایگی ایران - هر چند با تلاش این کشور مقرر شد علیه هیچ کشوری هدفگیری نشود - ولی در مجموع این کارکرد تهدیدی را علیه ایران خواهد داشت.»

حوزه‌های دیگر تهدید علیه ایران

در بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس ایران گفته می‌شود که علاوه بر دو حوزه‌ی هسته‌ای و موشکی، دیگر اهداف تعریف شده در استراتژی جدید ناتو، دربرگیرنده‌ی تهدیداتی عیله جمهوری اسلامی است. «برنامه مدیریت بحران ناتو که به طور مفصل در سند جدید به آن پرداخته شده است نیز از حیث آنکه قصد دارد نگاهی جامع به مسائل داشته و علاوه بر مسائل نظامی به حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و... نیز توجه داشته و به مرزهایی فراتر از ناتو نیز توجه نماید، می‌تواند تبعات امنیتی برای کشور در بر داشته باشد.»

به نظر مرکز پژوهش‌های مجلس، ابهام و عدم تعریف از ناامنی و بحران از سوی سازمان تاتو می‌تواند «زمینه‌های مداخله و تنگ‌تر نمودن حلقه محدود کننده ایران» را سبب شود.

ناتو در استراتژی جدید خود «برقراری ثبات در ابعاد جهانی» و «مدیریت بحران‌های جهانی» را بخشی از وظایف خود تعریف کرده است.

علاوه براین‌ها، مرکز پژوهش‌های مجلس ایران حضور نیروهای ناتو در همسایگی ایران (افغانستان) را عاملی دانسته که می‌تواند به حضور و نفوذ ناتو در قلمرو امنیتی جمهوری اسلامی منجر شود.

نگرانی دیگر مرکز پژوهش‌های مجلس از اهداف جدید ناتو، همسایه‌های «متمایل به غرب» ایران هستند. در میان همسایگان ایران ترکیه عضو پیمان ناتو است و برخی کشورها مثل آذربایجان، همکاری‌های محدودی با این سازمان دارند.

مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید: «تاکید بر مشارکت و اهداف سیاسی پیمان و تعهد شرکا و هم پیمانان به اهداف سیاسی ناتو می‌تواند کشورهای همسایه ایران که متمایل به غرب و آمریکا هستند را ترغیب نماید جهت مهار جمهوری اسلامی همکاری بیشتری با مجموعه غرب و ناتو انجام دهند.»

راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با تهدیدها

برای محدود کردن حضور و نفوذ ناتو در منطقه‌ی پیرامونی ایران، مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد کرده که «دیپلماسی منطقه‌ای» ایران تقویت شود. «تقویت همکاری‌های دو و چند جانبه منطقه‌ای در ابعاد مختلف با همسایگان و خصوصا کشورهایی نظیر عراق و افغانستان که ناتو در آنها حضور داشته یا بهانه لازم را جهت حضور دارد، می‌تواند روند مداخله‌گرایی ناتو در منطقه را کندتر کند. همچنین استفاده از دیپلماسی رسانه‌‌ای و عمومی در راستای برجسته‌کردن اهداف واقعی ناتو از حضور در این مناطق می‌تواند در این راه موثر باشد.»

مرکز پژوهش‌های مجلس گفته که تنها راه جلوگیری از گسترش حوزه شرکا و متحدان ناتو به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، تقویت مناسبات ایران با این کشورها و همکاری در ابعاد مختلف و «تلاش در جهت افزایش هزینه‌های حضور ناتو در این حوزه‌هاست».

در سند منتشر شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس درباره عبارت «افزایش هزینه‌های حضور ناتو» در منطقه توضیحی داده نشده است. ارتش آمریکا درسال‌های گذشته بارها اعلام کرده که جمهوری اسلامی ایران با کمک به شبه‌نظامیان شورشی در عراق و افغانستان، و تجهیز نظامی و مالی آنها در صدد افزایش هزینه‌های حضور آنان در این کشورها بوده است.

نکته‌ی دیگری که مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی ‌خود به آن اشاره کرده «تهدیدهای سایبری» و ضرورت مقابله با آن در استراتژی جدید ناتوست. به نظر این مرکز، جمهوری اسلامی در حوزه مسائل و فضای سایبر، دارای برتری و توان قابل ملاحظه و «مزیت استراتژیک» بوده و می‌تواند دست به مقابله بزند.

MM/SA