رامین مهمان‌پرست سخنگوی وزارت امور خارجه‌ جمهوری اسلامی روز سه‌شنبه ۱۴ ژوئن به خبرنگاران گفت، «اعلام می‌كنیم هرگونه مداخله‌ی كشورها در امور كشورهای منطقه را به شدت محكوم می‌كنیم.»

این اظهارنظر سخنگوی وزرات خارجه ایران در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران بود که از وجود «طرحی از سوی آمریكا برای مداخله نظامی در مرزهای سوریه» پرسیده بود.

مهمان‌پرست ادعا کرد، یكی از موضوعاتی كه آمریکا و اسرائیل «به صورت هدفمند و با اهداف سیاسی خاص» دنبال می‌كنند ضربه زدن به سیستمی است كه در خط مقاومت در سوریه برای آن‌ها خطرآفرین بوده است. منظور سخنگوی وزارت خارجه ایران از «خط مقاومت» سیاست دولت اسد در برابر اسرائیل است.

مهمان‌پرست افزود: «معتقدیم تحولاتی كه در سوریه رخ می‌دهد موضوعی داخلی است و دولت و ملت سوریه از بلوغ كافی برخوردار هستند تا مشكلات داخلی خود را حل كنند.»

این اظهارات مهمان‌پرست در حالی است که روز گذشته‌ی کمیته‌ی تعیین شده از سوی بشار اسد برای تدوین «قانون جدید احزاب» پس از هفته‌ها بحث و بررسی، به این نتیجه رسید که مردم سوریه از نظر سیاسی «نابالغ» و «فاقد فرهنگ سیاسی» لازم هستند.

سوریه نزدیک به چهار دهه است که از سوی خانواده اسد تحت قانون "حالت فوق‌العاده" اداره می‌شود و در این کشور خبری از احزاب و رسانه‌های مستقل و آزاد و نیز انتخابات نیست. تا همین چند ماه پیش حدود ۳۰۰ هزار نفر از جمعیت کرد این کشور فاقد هویت شهروندی سوریه بودند.

رفتار رژیم اسد با اعتراض‌های مردمی در شهرهای مختلف سوریه در ماه‌های اخیر بسیار بی‌رحمانه‌ی و خونین بوده است. بنابر گزارش گروه‌های حقوق‌بشری، از آغاز نا‌آرامی‌ها تاکنون بیش از ۱۳۰۰ نفر معترضان در اثر گلوله‌ی نیروهای امنیتی و نظامی سوریه کشته شده‌اند.

تغییر رفتار ترکیه

در این میان کاسه صبر جامعه‌ی جهانی در برابر سرکوب‌های رژیم اسد رفته رفته در حال لبریز شدن است. شورای امنیت به دلیل مخالفت روسیه و چین تاکنون نتوانسته در برابر اقدامات سرکوبگرانه رژیم اسد از خود واکنشی نشان دهد، اما در صورت ادامه بحران در سوریه رفتار این دو کشور نیز تغییر خواهد کرد.

نخستین نشانه‌های تغییر در رفتار جامعه جهانی را می‌توان در تغییر سیاست ترکیه به عنوان یکی از همسایگان مهم و تاثیرگذار سوریه دید. ترکیه در سال‌های حاکمیت اسلام‌گرایان محافظه‌کار، تلاش وافری بخرج داده تا تنش با همسایگانش را به حداقل برساند. این تلاش‌ها بویژه در مورد سوریه نتایج چشمگیری داشت.

سوریه در سال‌های نود میزبان عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کرد ترکیه بود و به این خاطر دو کشور حتی تا آستانه‌ی جنگ نیز پیش رفتند، اما در چند سال گذشته سوریه در آنکارا و از سوی مقام‌های ترک با واژگان گرمی همچون کشور «برادر» و «دوست» خطاب می‌شد. روادید سفر میان دو کشور لغو شده بود و ملاقات‌های مقام‌های دو طرف در سطح وزیران و رهبران بطور مداوم برقرار بود.

از وقتی که «بهار عربی» آغاز شد، آنکارا هر چند در مصر و تونس و با کمی تاخیر در لیبی، در کنار معترضان و طرفداران اصلاح و تغییر قرار گرفت، اما در مورد سوریه سیاست محکم حمایت از رژیم اسد را دنبال می‌کرد.

اما در چند هفته‌ی اخیر لحن آنکارا در برابر «کشور برادر سوریه» تغییر کرده و بنظر می‌رسد آنکارا سیاست خارجی سابق خود مبنی بر «به‌صفر رساندن تنش با همسایگان» را، دست‌کم در مورد سوریه، تغییر داده و سیاست جدید «ایفای نقش رهبری منطقه‌ای» را دنبال می‌کند. بحران سوریه و رفتار سرکوبگرانه رژیم اسد با معترضان شانس بزرگی برای آنکارا برای ایفای نقش فعال در این بحران و پیشبرد سیاست جدید منطقه‌ای این کشور ایجاد کرده است.

اواسط اردیبشهت شهر ساحلی آنتالیا در ترکیه میزبان بیش از ۳۰۰ تن از مخالفان رژیم اسد بود؛ حادثه‌ای که برای رژیم اسد بشدت غیرمترقبه و ناگوار بود. در کنار این، ترکیه در چند هفته‌ی اخیر مرزهای خود با سوریه را نیز باز کرده و با احداث کمپ‌هایی پذیرای فراریان سوری است که از تعقیب نظامیان اسد خود را به مرزهای ترکیه در نزدیکی سواحل مدیترانه رسانده‌اند.

با این حال آنکارا تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد مخالفان اسد قرار نداده و تلاش دارد روابط خود با رژیم اسد را نیز در سطح معقولی حفظ کند.

تغییر سیاست ترکیه در برابر سوریه خواه‌ناخواه اثرات خود را بر روی روابط تهران و آنکارا نیز باقی خواهد گذاشت. تهران بشدت نگران سرنوشت رژیم بشار اسد است. اگر اسد سقوط کند، تهران نه تنها یک متحد مهم منطقه‌ای، بلکه امکانات ارتباطی مهم خود با حزب الله لبنان و حماس در غزه را نیز از دست خواهد داد.

MM/FW