تاجیکستان ۷ میلیون نفرجمعیت دارد و حدود یک و نیم میلیون نفر از مردم آن، در جستجوی کار به روسیه مهاجرت کرده‌اند. از سوی دیگر، مهاجرت کارگران چینی به تاجیکستان همواره افزایش می‌یابد. براساس گزارش رسمی مقام‌های تاجیک، درسال ۲۰۰۷ حدود ۳۰ هزار نفر کارگر خارجی در کارخانه‌ها و موسسات تجاری و صنعتی این کشور مشغول به کار بودند که این رقم در سال ۲۰۱۰ به ۸۲ هزار نفر رسیده است. بخش عمده‌ی این نیروی کار چینی هستند.

چین پس از سقوط شوروی بخشی از کارخانجات دولتی تاجیکستان را خرید و حدود ۴ میلیارد دلار در اقتصاد این کشور سرمایه‌گذاری کرد. تاجیکستان با چین بیش از ۴۰۰ کیلومتر مرز زمینی دارد و اخیرا نیز پارلمان تاجیکستان واگذاری حدود یک درصد از خاک این کشور به چین را تصویب کرد.

سایه سنگین چین

رحمت کریم‌دولت، روزنامه نگارمقیم شهر دوشنبه که موضوع حضور چینی‌ها در تاجیکستان را پیگیری می‌کند، به دویچه‌وله می‌گوید:« در محافل سیاسی و رسانه‌های تاجیکستان، اکنون بحث‌های زیادی پیرامون نفوذ چین در این کشور آغاز شده است.»

وی می‌افزاید: «این یک واقعیت است، که چین و شهروندان آن در بازار داخلی تاجیکستان حضور فعالی دارند. هر چند مخالفت‌هایی با این روند درجامعه تاجیکستان مشاهده می‌شود، اما این روند ادامه دارد و در داخل حکومت نیز حامیانی یافته است. به‌نظر می‌رسد حکومت تاجیکستان امتیازهائی از چینی‌ها کسب و در مقابل راه مهاجرت و نفوذ چینی‌ها را هموار می‌کند».

اجاره‌ی ۳ هزار هکتار زمین

وزارت کشاورزی تاجیکستان به تازگی اعلام کرد، حدود ۳ هزارهکتار از زمین‌های کشاورزی ناحیه "ختلان" و کوم سنگر واقع در شرق کشور را به دولت چین اجاره داده است. مسئولین اداره کشاورزی تاجیکستان همچنین خبر دادند، چینی‌ها در این منطقه نقشه برداری کردند تا کشت پنبه را آغازکنند.

انتظار می‌رود بیش از ۱۵۰۰ کشاورز چینی در این منطقه اسکان داده شوند. کارشناسان‌محلی می‌گویند که مردم از این اقدام دولت ناراضی هستند و علیه آن اعتراض می‌کنند. آن‌ها همچنین خاطرنشان می‌کنند که ۹۳ درصد زمین‌های تاجیکستان کوهستانی است و این کشور با کمبود زمین کشاورزی روبرو است.

به‌نظر رستم حیدراف، جامعه شناس تاجیک "سرازیر شدن چینی‌ها به تاجیکستان" بخشی از استراتژی و سیاست چین به حساب می‌آید. این کشور قصد دار تعداد جمعیت خود را در تاجیکستان افزایش دهد. حیدراف معتقد است، با ادامه‌ی روند کنونی، چین در سرنوشت سیاسی و اقتصادی آینده تاجیکستان تاثیر تعیین کننده‌ای خواهد داشت.

آقای حیداراف به این سیاست چینی‌ها هم اشاره می‌کند که آن‌ها درابتدا کارگران محلی را استخدام کردند، اما بعد نیروی کار چینی را جایگزین آن‌ها کرده‌اند

.

افزایش تعداد چینی‌ها سبب اقدامات ضد چینی در تاجیکستان شده است. کارگران و تاجران چینی نیز گله‌مندند که درمیان بخشی از تاجیک‌ها نسبت به آن‌ها بدبینی وجود دارد.

"ایران حرف می‌زند، چین عمل می کند"

کارشناسان تاجیک پیش‌بینی می‌کنند در شهرهای این کشور محله‌های چینی‌نشین تاسیس شود، اما مقام‌های دولتی تاجیکستان گفته‌اند که روند "سرازیر شدن چینی‌ها" به این کشور تحت کنترل است.

رحمت کریم دولت که درباره‌ی حضور چینی‌ها در تاجیکستان تحقیق کرده به دویچه‌وله می‌گوید: «در تاجیکستان مهم‌ترین طرح‌های اقتصادی که تابه‌حال اجرا شدند و یا در حال اجرا هستند، با سرمایه‌گذاری چین و توسط شرکت‌های چینی انجام گرفته‌اند. چینی‌ها واقعا در تاجیکستان کارمی‌کنند، درحالی‌که قدرت‌های دیگری نظیر روسیه، ایران و آمریکا فقط حرف می‌زنند. چین در زمینه‌ی ساختمان راه‌های ارتباطی، ایجاد برق و نیروگاه‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند».

رحمت کریم دولت تاکید می‌کند، آنچه که به چین امتیاز می‌دهد این است که چینی‌ها در تاجیکستان در قیاس با دیگران کارهائی را انجام داده‌اند که قابل لمس است.

دلیل نگرانی تاجیک‌ها

انتظار می‌رود حضور فزاینده‌ی چین در بازار داخلی تاجیکستان سبب رونق اقتصادی این کشورشود و به اشتغال‌زائی شهروندان تاجیک نیز کمک کند.

رحمت کریم دولت اما به نگرانی مردم تاجیک اشاره می‌کند: «ترس و بیم تاجیک‌ها بیشتر به دلیل از دست دادن هویت ملی، فرهنگی و دینی نیزهست. چین یک کشور قدرتمند است و یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد. در مقابل تاجیکستان فقط ۷ میلیون نفرجمعیت دارد و مردم بیم دارند که هویت فرهنگی و ملی خود را از دست بدهند».

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: جواد طالعی