پس از ارائه طرح "حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی در فضای مجازی" به صحن علنی مجلس شورای اسلامی در ابتدای تیرماه، برنامه‌ها و سخنان عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات‌و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم در این زمینه نگرانی‌های عمومی از آینده اینترنت در ایران را بر طرف نکرد.

این نگرانی‌ها ابعاد گوناگونی دارد؛ بخشی از آن به احتمال مسدود شدن شبکه‌های اجتماعی بازمی‌گردد که استفاده از آن در میان شهروندان بسیار گسترده است و بخشی دیگر به اختلال در فعالیت‌های اقتصادی که بر بستر شبکه‌هایی مانند اینستاگرام شکل گرفته و اشتغال و درآمدزایی بسیاری به آن وابسته است.

زارع‌پور شامگاه دوشنبه ۱۵ شهریور در یک برنامه تلویزیونی به تشریح دیدگاه‌ها و برنامه‌های خود برای  "توسعه شبکه ملی اطلاعات" پرداخت و در عین حال تلاش کرد نگرانی‌ها را تا حدودی کاهش دهد.

انکار مسدودسازی فضای مجازی

وزیر ارتباطات در این برنامه گفت: «نگاه دولت سیزدهم به شبکه‌های اجتماعی این است که به هیچ وجه به دنبال مسدودسازی فضای مجازی و کسب و کار‌ها نیست، اما ما معتقدیم که این فضا باید نظام‌مند شود.»

او یکی از اولویت‌های دولت را توسعه شبکه ملی و "حکمرانی فضای مجازی" عنوان کرد و افزود: «در حال حاضر مشکل همه دنیا این است که با پلتفرم‌های جهانی چه کنیم و حتی در مورد مدیریت اینترنت نگرانی جهانی وجود دارد.»

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

بنابر این گزارش زارع‌پور در پاسخ به این پرسش که چرا پلتفرم‌های بومی طراحی نشده گفت این کار در برخی حوزه‌ها مانند پلتفرم‌های بانکی انجام شده اما "با اقدام‌های نمایشی" نمی‌توان کار کرد.

او درباره این کارهای نمایشی توضیح بیشتری نداد. ظاهرا یکی از این کارها راه‌اندازه شبکه‌های پیام‌رسان داخلی است که استقبال چندانی از آنها نشده است.

استفاده از پیام‌رسان داخلی کمتر از دو درصد

مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) هفته گذشته نتایج یک نظرسنجی را منتشر کرد که مطابق آن کمتر از دو درصد مردم فقط از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند.

بر پایه این نظرسنجی نزدیک به ۴۶ درصد پرسش‌شوندگان گفته‌اند طی روز به طور مستمر از پیام‌رسان واتس‌آپ استفاده می‌کنند. نزدیک به ۴۱ درصد هم گفته‌اند یک یا چند بار در روز از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند و اندکی بیش از ۹ درصد یک یا چند بار در هفته.

وزیر اطلاعات درباره این که شبکه ملی اطلاعات چه زمانی راه‌اندازی می‌شود گفت این کار لایه‌های مختلفی دارد که لایه زیرساخت‌های آن ظرف دو سال آینده ایجاد می‌شود و "ما تکالیف خود را در همه لایه‌ها در افق سال ۱۴۰۴ انجام می‌دهیم".

با وجود این توضیحات برنامه‌های دولت سیزدهم در زمینه برخورد با فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی چندان شفاف نیست و یکی از علت‌های آن می‌تواند حساسیت جامعه به این موضوع باشد.

وزیر "رسانه‌گریز"؟

"آفتاب نیوز" مرداد ماه که زارع‌پور به عنوان گزینه پیشنهادی ابراهیم رئیسی برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات معرفی شد او را شخصیتی "رسانه‌گریز" توصیف کرد که رمزگشایی از برنامه‌هایش برای این وزارت‌خانه تا حدی دشوار است.

این رسانه در عین حال نوشته که زارع‌پور در دورانی که ریاست مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد دولت محمود احمدی‌نژاد را بر عهده داشت با یکی از طراحان طرح موسوم به صیانت از کاربران در فضای مجازی همکاری‌های نزدیکی داشته و همین موضوع باعث نگرانی‌هایی شده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

زمانی که جزئیات طرح مجلس آشکار شد شماری از کاربران فضای مجازی آن را "کودتا علیه اینترنت" ارزیابی کردند. مطابق این طرح برای فعالیت شبکه‌های پیام‌رسان خارجی در ایران پیش‌شرط‌هایی تعیین شده که در عمل مانع فعالیت آنها می‌شود.

طرح مجلس و برنامه‌های دولت سیزدهم برای اینترنت و فعالیت شبکه‌های اجتماعی گرچه هنوز ابعاد نامشخصی دارد و چگونگی اجرایی شدن آن با ابهام‌های جدی روبروست، اما نگرانی‌های زیادی ایجاد کرده است.

"نگرانی‌های عجیب" و بی‌اعتمادی مردم

علی غلامی، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه ۱۶ شهریور در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا تاکید کرد که "طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی"  در میان شهروندان "نگرانی‌های عجیبی" ایجاد کرده زیرا قبل از مطرح شدن آن افکار عمومی اقناع نشد.

او می‌گوید از آنجا که طرح این بحث بدون زمینه‌سازی انجام شد و به شدت علیه آن تبلیغ شده در حال حاضر "فضا آنقدر مسموم شده که گفت‌وگو در این خصوص را سخت کرده است".

بر خلاف این ادعا مخالفت و انتقاد از طرح مجلس و برنامه‌های توسعه شبکه ملی اینترنت زمانی اوج گرفت که جزئیات این برنامه‌ها منتشر شد و آشکار کرد که نتیجه اجرای احتمالی این طرح‌ها تشدید محدودیت‌ها در فضای مجازی و جلوگیری از فعالیت پیام‌رسان‌های خارجی خواهد بود.

معاون قوه قضائیه بی‌اعتمادی مردم به اظهارات مسئولان را تائید کرده و گفته است: «هرچه اکنون دست اندرکاران، طراحان و موافقان این طرح می‌گویند بحث مسدودسازی ندارند، اما در این فضای مسموم کسی از آن‌ها نمی‌پذیرد.»

رفتار کارگزاران حکومت جمهوری اسلامی با فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بسیار پر تناقض و بیانگر سردرگمی است؛ شبکه توئیتر در حالی به طور رسمی فیلتر است که تقریبا تمام مسئولان ارشد حکومت در آن حساب دارند و بسیار فعال هستند.