روزنامه ابتکار در شماره پنچ‌شنبه خود (۴ آبان / ۲۵ اکتبر) نگاهی به تازه‌ترین آمار درج شده در گزارش نظارتي معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوری انداخته است. آماری که زنگ خطر را برای مسئولان به صدا درآورده است: آمار طلاق نسبت به ازدواج به ۱۶ درصد رسیده و هشدار دهنده است!

گزارش نظارتی آمار یک دوره ۱۵ ساله یعنی از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ را منتشر کرده که نشان می‌دهد "تعداد ازدواج‌ها با سرعت آهسته و تعداد طلاق‌ها با سرعت بالايي در جامعه رو به افزايش" بوده است.  

تعداد طلاق در این گزارش از ۳۷۸۱۷ مورد در سال ۱۳۷۵ به ۱۳۷۲۰۰ مورد در سال ۱۳۸۹ رسيده است و نسبت طلاق در سال ۱۳۸۹ به سال قبل از آن حدود ۹،۱ درصد افزايش داشته است.

نکته جالب در این آمار این است که «حدود ۴۵ درصد از کل طلاق‌های صورت گرفته در این سال مربوط به ۴ سال اول زندگي مشترک زوجين بوده و حدود ۱۴ درصد از طلاق‌های ثبت شده مربوط به زوجينی است که طول مدت ازدواج آنها کمتر از يکسال است».

سن طلاق

در بیشتر طلاق‌های به ثبت رسیده سن مردها حدود ۲۵-۳۵ سال و زنان ۲۰-۳۰ سال بوده است. هم‌چنین آمار طلاق در برخی استا‌ن‌ها با بافت فرهنگی روستایی کمتر و در شهرهای بزرگ بیشتر است: «نرخ خام طلاق به ترتيب در استان‌هاي سيستان و بلوچستان، ايلام و چهارمحال و بختياری در کمترين ميزان و در استان‌های تهران، قم و خراسان رضوی در بالاترين ميزان بوده است».

در گزارش به عوامل موثر در به وجود آمدن این وضعیت «خطرناک» به طور کلی اشاره شده است: «معمولا آمارهای ازدواج و طلاق و نسبت‌های مربوط به آنها متاثر از وضعيت اقتصادی، اشتغال و بيکاری، امنيت شغلی، سنت‌ها و جرايم و.. است که همه با يکديگر در ارتباط هستند. و تغييرات عوامل بيان شده آمارهای ازدواج و طلاق و نسبت‌های آنها را تحت تاثير قرار می‌دهند»

زنان بیشترین متقاضیان طلاق

مصطفی فروتن، آسیب شناس اجتماعی اخیرا اعلام کرد که بیشتر طلاق‌های موجود در ایران چهار علت اصلی دارند: خشونت خانگی، اعتیاد، فقر و مشکلات اقتصادی. به گفته او بیش از ۹۰ درصد تقاضاهای طلاق در ایران از سوی زنان انجام می‌شود.

این آسیب شناس اجتماعی تاکید کرد که بر طبق آمار ۲۵ درصد طلاق‌ها در ایران به دلیل فقر ومشکلات اقتصادی است، اما فقر ومشکلات اقتصادی خود با دلایل دیگری چون اعتیاد و خشونت خانگی هماهنگ می‌شوند.

محمد باقر مازنی، رئیس دادگاه‌های عمومی و انقلاب کرج نیز پاییز امسال با اشاره به آمار طلاق در سال ۱۳۹۰ در کرج،، ریشه بیشتر مشکلات اقتصادی را اعتیاد به مواد مخدر دانست.

تعبیری دیگر از افزایش آمار طلاق

جالب است که در میان همه ابراز نگرانی‌ها، نگرش‌های دیگری نیز به مسئله ازدواج و طلاق مجال بروز می‌یابند. محمد علی نجفی، عضو شورای شهر تهران مردادماه گذشته با اشاره به افزايش آمار طلاق گفت که این پدیده لزوما منفی نیست «افزایش آمار طلاق نشان می‌دهد زنان ما دیگر نگاه با لباس عروس به خانه شوهر بیایم و با کفن سفید بروم، ندارند و حاضر به تحمل هر ظلمی نیستند. متاسفانه بیشتر مسائل و مشکلات زندگی بر دوش زنان است و این اصلا درست نیست.»

در میان صاحب‌نظران علم روانشناسی در جمهوری اسلام درباره علل طلاق ارزیابی‌های دیگری هم ارائه شده است. از جمله دکتر غلامعلی افروز ، رئیس گروه روانشناسی "طرح مطلع مهر"، به تازه‌گی در این باره که از هر چهار ازدواج در ایران یکی به طلاق منجر می‌شود گفت که ریشه همه طلاق‌ها در سراسر جهان را "دافعه‌های جنسی و روانی" است و "«آرامش‌گرایی" را از "ارکان تحکیم بنیاد خانواده دانست".

این دکتر روانشناسی خصوصیات زن آرامش‌گرا را برشمرد و گفت که زنی آرامش‌گرا است که «همه محبت، ایثار، شجاعت، عدالت، مودت را تقدیم همسرش کند».

بر اساس ارزیابی رئیس گروه روانشناسی «طرح مطلع مهر» علت اصلی افزایش طلاق می‌تواند این باشد که از هر چهار زن ایرانی یک نفر دیگر حاضر نیست «همه محبت، ایثار، شجاعت، عدالت، مودت را تقدیم همسرش کند».
    
کاهش ازدواج، نگرانی مسئولان

در گزارش نظارتی مقايسه‌ای شده میان آمار ازدواج در ایران در سال ۱۳۸۹ که نسبت به سال قبل از آن تنها ۰،۲ درصد رشد را نشان مي‌دهد. «بايد اذعان داشت اين افزايش با توجه به حجم جمعيت واقع در سن ازدواج کشور، کمتر از حد انتظار است و نشانگر بالا رفتن سن ازدواج و ميزان تجرد در کشور است». پدیده‌ای که به کاهش موالید در این سال‌ها منجر شده و این هم یک نکته نگران کننده دیگر از نظر تهیه کنندگان گزارش است.

در گزارش نظارتی آمده است که در دو سال گذشته «بيشترين تعداد ازدواج مردان کشور در گروه‌هاي سني ۲۴-۲۰ و ۲۹-۲۵ ساله و بيشترين تعداد ازدواج زنان کشور به ترتيب در گروه‌هاي سني ۲۴-۲۰ ساله و ۱۹-۱۵ ساله روي داده است».
نکته قابل توجه دیگر در این آمار این است که «بيشترين تعداد ازدواج ثبت شده در بين مردان گروه سني ۲۴-۲۰ ساله با زنان ۱۹-۱۵ ساله بوده که ۱۹ درصد از کل وقايع ازدواج را تشکيل مي‌دهد».

بیشترین درصد ازدواج‌ در میان پسران و دختران هم‌سن بوده است و « در ۴۴ درصد ازدواج‌ها زوج بين يک تا پنج سال از زوجه بزرگ تر بوده است».

نگاهی به این آمار نشان‌می‌دهد که سن ازدواج در ایران هم‌‌‌چنان نسبت به کشورهای توسعه‌یافته بسیار پایین است. ضمن این که بالا رفتن سن ازدواج و کاهش موالید تنها ناشی از مشکلات اقتصادی نیست و می‌تواند علامتی دال بر تمایل نسل جوان، بخصوص دختران به ادامه تحصیل و اشتغال باشد.

"مطالبات و مخاطرات" جوانان شهرنشین

در قسمت دیگری از گزارش نظارتی به آمار نیروی جوان ایران پرداخته شده است: جوانان ۲۹-۲۰ ساله کشور که بخش عمده ای از نيروی کار جديد کشور را شکل می‌‌دهند از ۱۰ ميليون نفر در سال ۱۳۷۵ با يک جهش بی سابقه به ۱۷،۷ ميليون نفر در سال ۱۳۸۹ رسيده است. «در حال حاضر اين گروه سنی مرکز ثقل جمعيت کشور را تشکيل می‌‌دهند و برنامه ريزی جهت تامين نيازهاي اين گروه سنی، اولويت اول از ديدگاه سياست‌های جمعيتی است، همچنين نيازهای اساسی حجم عظيم جمعيت جوان در شرايط کنوني اشتغال، درآمد، مسکن، ازدواج و کسب هويت اجتماعی است».

در گزارش تاکید شده که این جمعيت اغلب شهرنشين، تحصيل‌کرده و دارای آگاهی و مطالبات بالايی است و عدم توجه به نیازهای اين قشر آسيب‌های متعدد اجتماعی را به دنبال خواهد داشت و «ثبات و امنيت سياسی و اجتماعی جامعه را به مخاطره خواهد انداخت».

جهش ارزش سکه طلا و سقوط آمار ازدواج

در این میان به نظر می‌آید که عامل دیگری هم به بالا و پایین رفتن آمار طلاق و ازدواج کمک کرده باشد: افزایش قیمت طلا.

افزایش ۱۱۰ درصدی قیمت سکه طلا در عرض شش ماه در سال گذشته، مانعی شد برای آن‌ها که می‌خواستند ازدواج کنند و معضلی برای آن‌ها که می‌خواستند طلاق دهند.

علی توکلی رئیس دادگستری کرمان زمستان سال گذشته  دلیل افزایش پرونده‌های خانواده را افزایش بی‌رویه قیمت سکه دانسته و گفت: «همین دلیل باعث شده مردها تقاضای تعدیل اقساط مهریه را به دادگاه ارائه کنند».

سایت "خانواده و زنان" نیز در گزارشی، افزایش ۱۱۰ درصدی قیمت سکه طلا را باعث به وجود آمدن نگرانی برای افرادی دانسته که در حال پرداخت مهریه به همسرانشان هستند.

هم‌زمان برخی جامعه شناسان پیش‌بینی کردند که با افزایش قیمت سکه طلا، ایران به زودی با "بحران ازدواج" روبه‌رو خواهد شد.