به نظر می‌رسد که نیروگاه اتمی بوشهر با مشکلات پیچیده‌ای روبرو شده است و این مشکلات کار بهره‌برداری از آن را به گونه‌ای چشمگیر به تعویق می‌اندازد. علی‌اصغر سلطانیه، نماینده‌ی دائم جمهوری اسلامی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گفت‌وگویی با ایسنا تایید کرد که: «سوخت داخل قلب رآکتور برای انجام برخی آزمایش‌ها و اقدامات فنی برای مدتی خارج می‌شود».

روز شنبه (۲۶ فوریه/۷ اسفند) محافل دیپلماتیک نزدیک به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین پایتخت اتریش اعلام کردند که ایران از تخلیه‌ی کامل قلب رآکتور نیروگاه اتمی بوشهر خبر داده است. به گفته‌ی این محافل، چنین امری به معنی تاخیری چشمگیر در بهره‌برداری از این نیروگاه است. قرار بود نیروگاه بوشهر تا پایان این ماه به مدار تولید متصل شود.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی که روز جمعه درباره‌ی ایران برای کشورهای عضو فرستاده، نوشت که مقامات جمهوری اسلامی چهارشنبه‌ی گذشته (۲۳ فوریه) اطلاع داده‌اند که باید کل سوخت را از قلب رآکتور نیروگاه اتمی بوشهر تخلیه کنند. به گفته‌ی محافل دیپلماتیک، ایران با همه‌ی میله‌های سوخت مشکل دارد.

ابعاد بزرگ مشکلات

علی اصغر سلطانیه در اظهارات خود خاطر نشان ساخته که خارج کردن مجدد سوخت از قلب رآکتور نیروگاه بوشهر «بر اساس درخواست روسیه» و «برای انجام برخی آزمایش‌ها و اقدامات فنی» صورت گرفته است. ولی کارشناسان اتمی معتقدند که این ماجرا ابعاد بزرگ‌تری دارد.

یک مقام بلندپایه‌ی اتمی در وین گفت: «این وظیفه‌ی ما نیست که درباره‌ی دلایل تصمیم ایران مبنی بر تخلیه سوخت رآکتور نیروگاه بوشهر گمانه‌زنی کنیم». وی افزود که ایران درباره‌ی علل مشکلات نیروگاه بوشهر توضیحی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نداده است.

با این همه، این مقام تصریح کرد که اگر چه از دید کارشناسان، بروز مشکلات کوچک با میله‌های سوخت به هنگام آغاز بهره‌برداری از یک رآکتور امری عادی است، ولی تخلیه‌ی کامل سوخت قلب رآکتور حاکی از آن است که این مشکلات ابعاد بزرگ‌تری دارد.

دیوید اولبرایت، رئیس انستیتوی دانش و امنیت بین‌المللی (ISIS) در واشنگتن نیز به روزنامه‌ی نیویورک تایمز گفت: «تعویق بهره‌برداری از نیروگاه بوشهر این پرسش ‌را برمی‌انگیزد که آیا ایران اساسا می‌تواند با ایمنی از یک رآکتور اتمی مدرن استفاده کند یا نه». به گفته‌ی این کارشناس، مشکلات پیش آمده می‌تواند ضربه‌ای سنگین به برنامه‌ی اتمی ایران باشد.

استاکس‌نت یا تردید روس‌ها؟

به دلیل ابهاماتی که درباره‌ی علل تعویق فعالیت رآکتور بوشهر وجود دارد، بازار گمانه‌زنی‌ها داغ شده است. این گمانه‌زنی‌ها از مشکلات تکنیکی عادی تا ویروس کامپیوتری «استاکس‌نت» و «خرابکاری آگاهانه‌ی روسیه» را دربرمی‌گیرد. نیروگاه بوشهر با کمک روسیه ساخته شده است.

گفته می‌شود که مناسبات میان ایران و روسیه در ماه‌های اخیر به گونه‌ای فزاینده بدتر شده است. از جمله به این دلیل که روسیه نیز مانند بخش بزرگی از کشورهای جهان، نسبت به هدف‌های صلح‌‌آمیز برنامه‌ی اتمی ایران تردیدهای جدی پیدا کرده است.

افزون بر آن، روزنامه‌ی بریتانیایی دیلی‌تلگراف در تاریخ ۱۷ ژانویه نوشت، مقامات اتمی روسیه پس از حمله‌ی اینترنتی به تاسیسات اتمی ایران به‌وسیله‌ی ویروس «استاکس‌نت»، بیم آن دارند که در نیروگاه بوشهر فاجعه‌ای اتمی مانند چرنوبیل روی دهد.

به گزارش این روزنامه، دانشمندان روسی به کرملین هشدار داده‌اند که اگر نیروگاه اتمی بوشهر به اصرار رهبران ایران تا تابستان ۲۰۱۱ به مدار تولید متصل شود، می‌تواند فاجعه‌ای نظیر چرنوبیل در آن روی دهد، زیرا در پی صدمات ویروس استاکس‌نت، نمی‌توان ایمنی رآکتور را تضمین کرد. به گفته‌ی کارشناسان روس، ترمیم ضایعات وارده دست‌کم یک سال وقت می‌برد.

شدت آسیب‌ها

رالف لانگر، کارشناس امور امنیتی آلمان نیز در گفت‌وگویی در تاریخ ۱۶ دسامبر ۲۰۱۰ به روزنامه‌ی اسرائیلی «جروزالم ‌پست» گفته بود، ویروس استاکس‌نت فعالیت هسته‌ای جمهوری اسلامی را دو سال عقب انداخته است.

این کارشناس آلمانی خاطر نشان ساخته بود که حمله‌ی سایبری به تاسیسات اتمی ایران، فعالیت‌های هسته‌ای در نیروگاه بوشهر و تاسیات نطنز را مختل کرده است. به گفته‌ی لانگر، آسیب‌های وارده آنقدر شدید است که تمیز کردن سیستم بسیار دشوار خواهد بود و بهترین راه برای ایران این است که برخی دستگاه‌ها را عوض کند و احتمالا برای نیروگاه بوشهر توربین‌های تازه بخرد.

مقامات جمهوری اسلامی چند ماه پیش پس از مدت‌ها تعلل سرانجام اعتراف کردند که نیروگاه بوشهر توسط ویروس استاکس‌نت آلوده شده است، ولی همزمان گفتند که کارشناسان ایران توانسته‌اند تاثیرات این ویروس را در روند پیشرفت پروژه‌ی هسته‌ای ایران «در سریع‌ترین زمان ممکن» برطرف کنند و اوضاع را به «حالت عادی» بازگردانند.

BM/MM