با انتقال سوخت به ساختمان اصلی نیروگاه هسته‌ای بوشهر، این تاسیسات پس از سه دهه تعلل و تاخیر سرانجام کار خود را آغاز می‌کند. با عملیاتی شدن راه‌اندازی نیروگاه بوشهر بحث در مورد لزوم یا عدم لزوم ادامه غنی سازی اورانیوم در ایران نیز دوباره بالا گرفته است.

"اعتماد کامل" تهران به روسیه

تا مدتی پیش تکمیل نیروگاه بوشهر که تا کنون بارها و بیش از یک دهه به تاخیر افتاده بود مهمترین مسئله‌ی این تاسیسات به شمار می‌رفت. اکنون موضوع تامین سوخت نیروگاه و ارتباط آن با برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی محور بحث و مناشقشه‌های تازه‌ای شده است.

روسیه متعهد شده سوخت نیروگاه بوشهر را تا ده سال تامین کند. رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، علی‌اکبر صالحی سی‌ام شهریور ماه در نشست خبری مراسم راه‌اندازی نیروگاه گفت «تهران در تامین سوخت رآکتور بوشهر به روسیه اعتماد کامل دارد.» صالحی که همراه با سرگئی کیرینکو همتای روسی خود در این نشست حضور یافته بود، بدون اشاره به بدقولی‌های روسیه در سال‌های گذشته افزود «همراهی روسیه در راه‌اندازی نیروگاه بوشهر موجب ثبت نام این کشور در تاریخ زرین ایران شده و همچنین موجب جاودانه‌شدن روسیه در تاریخ ایران خواهد شد.»

بی‌نیازی از ادامه‌ی غنی‌سازی؟

تامین سوخت نیروگاه بوشهر توسط روسیه که به گفته‌ی صالحی مورد "اعتماد کامل تهران" نیز قرار دارد پیشتر با استقبال آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی روبرو شده است. آمریکا که فعالیت‌های هسته‌ای ایران را "غیرشفاف" و "سوال‌برانگیز" می‌داند معتقد است با تضمین روسیه نیاز ایران به گسترش فعالیت‌های بومی در زمینه‌ی غنی‌سازی اورانیوم توجیهی ندارد. این موضع کاخ سفید را سخنگوی آن رابرت گیبس و برخی دیگر از مقام‌های ارشد ایالات متحده بارها تکرار کرده‌اند.

روز گذشته، اول شهریور ماه، آندریاس پشکه، سخنگوی وزارت خارجه آلمان، با اشاره به راه‌اندازی نیروگاه بوشهر گفت، تامین سوخت این نیروگاه از سوی روسیه نشان داد که ایران برای دسترسی به انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز ناگزیر نیست اورانیوم مورد نیازش را در خاک خود غنی کند. همتای ایرانی پشکه صبح سه شنبه به این اظهارات پاسخ داد.

برنامه ساخت ۲۰ نیروگاه

رامین مهمانپرست، دوم شهریور ماه، در نشست هفتگی خبری خود گفته است «این كه بعضی مقامات غربی اظهار می‌كنند كه راه افتادن نیروگاه اتمی بوشهر به معنای این است كه غنی‌سازی اورانیوم در ایران دیگر هیچ لزومی ندارد بسیار تعجب‌انگیز است.» به گزارش خبرگزاری ایسنا او می‌افزاید «وقتی تاسیسات اتمی در یك كشور فعالیت خود را آغاز می‌كند و قرار است در برنامه بلند مدت این فعالیت هسته‌یی صلح‌آمیز توسعه یابد، به معنای این است كه حتما نیاز به غنی‌سازی سوخت برای این تاسیسات وجود دارد.»

جمهوری اسلامی مدعی است در برنامه‌های بلند مدت ساخت ۲۰ نیروگاه هسته‌ای دیگر را پیش بینی کرده و برای تامین سوخت آنها باید به غنی سازی ادامه دهد. برنامه‌ی احداث این تعداد نیروگاه به دوران محمدرضا پهلوی و آغاز ساخت نیروگاه بوشهر به سال ۱۳۵۵ بازمی‌گردد.

برنامه‌های "غیرعملی"

اغلب مقام‌های غربی برنامه‌های ایران را در شرایط موجود غیرعملی و استدلال‌های تهران برای ادامه‌ی غنی‌سازی را غیرقابل قبول ارزیابی می‌کنند. کشورهای انگشت‌شماری در جهان قادر با ساختن تاسیسات هسته‌ای هستند که اغلب آنها را نمی‌توان از متحدان ایران محسوب کرد. افزون بر این وجود چهار قطعنامه‌ی تحریمی شورای امنیت سازمان ملل متحد که در آن بر توقف غنی‌سازی تصریح شده حتا روسیه را نیز در احداث یک نیروگاه جدید با مشکل روبرو می‌کند.

از سوی دیگر نزدیک به دو دهه تجربه‌ی همکاری با روسیه در بوشهر و به تعویق افتادن چندباره‌ی تکمیل همین نیروگاه نیز نشان می‌دهد تهران با وجود برنامه‌ی پرمناقشه‌ی هسته‌ای خود برای افزایش تعداد نیروگاهایش بخت زیادی ندارد. در صورت حل شدن این مناقشه نیز موضوع تامین سوخت نیروگاه‌ها نیز باید زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام شود.

هزینه‌های غیر منطقی

یکی از دلایل دیگری که ادامه غنی‌سازی در داخل برای تامین سوخت نیروگاه‌ها را باورنکردنی می‌نماید به هزینه‌های این اقدام مربوط می‌شود. هزینه‌ی واقعی و کامل تکمیل نیروگاه بوشهر از سوی مسئولان ایرانی "محرمانه" عنوان شده است. شواهد موجود و گزارش‌های پراکنده نشان می‌دهد این هزینه‌ها چند برابر هزینه‌ی معمول چنین پروژه‌هایی بوده و میلیاردها دلار بیشتر از پیش بینی‌های اولیه است.

به گفته‌ی محمد احمدیان مدیر عامل شرکت ساخت و راه اندازی نیروگاه‌های اتمی، برای راه‌اندازی واحد اول نیروگاه بوشهر به سالانه ۳۰ تن سوخت نیاز است. کل اورانیومی که در چهار سال گذشته در ایران غنی شده حدود دو تن بیشتر نیست که نیاز یک ماه این نیروگاه را نیز تامین نمی‌کند. به جز مخارجی که تامین همین سوخت و حفاظت از تاسیسات مربوطه داشته، تحریم‌هایی که به دلیل برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی به کشور تحمیل شده تا کنون میلیاردها دلار به اقتصاد ایران ضربه زده است.

تناقض‌گویی مسئولان

روسیه متعهد شده در ازای ۵۲ میلیون دلار سوخت نیروگاه بوشهر را، با تقبل مخارج حمل تا مقصد تامین کند. تردید در مورد ادعاهای مسئولان جمهوری اسلامی در مورد انگیزه‌های واقعی اصرار بر ادامه‌ی غنی سازی به وسیله‌ی تناقض گویی‌های آنها نیز تشدید می‌شود.

سخنان صالحی در مورد "اعتماد کامل به روسیه" برای تامین سوخت در حالی بیان شد که یک هفته پیش از آن یکی دیگر از مسئولان ارشد ایران بی‌اعتمادی به این کشور را ضرورت ادامه‌ی غنی سازی اعلام کرده است. به گزارش پایگاه رسمی اطلاع رسانی دولت مدیر عامل شرکت ساخت و راه اندازی نیروگاه های اتمی، ۲۳ مرداد ماه ۸۹ در مورد سوخت مورد نیاز کشور گفته است «هیچ تضمینی وجود ندارد که با بدقولی‌های مشابه [روسیه در] نیروگاه بوشهر مواجه نشویم، به همین علت باید خودمان برای تولید این سوخت به فکر بیفتیم تا سالانه بتوان ۳۰ تن سوخت را برای واحد نخست برنامه ریزی کرد.»

مقام‌های آمریکایی فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی اورانیوم جمهوری اسلامی از این جهت "سوال برانگیز" می‌دانند که ایران نه نیاز به سوخت برای نیروگاه بوشهر، نه ظرفیت تولید آن را دارد. از سوی دیگر کارشناسان سیا معتقدند همین میزان اورانیومی که تا کنون در ایران تولید شده، اگر غنای آن به حد کافی افزایش یابد برای ساختن دو بمب اتمی کافی است. جمهوری اسلامی همواره ادعا کرده در برنامه‌های هسته‌ای خود هیچ هدف نظامی را دنبال نمی‌کند.

BK/FW