در حالی که برخوردهاي خشونت آميز با زنان بالا گرفته و دولت با ارعاب می‌خواهد آنها را از پيگيرى مطالباتشان بازدارد، هاشمى رفسنجانى در حمايت از حقوق زنان سخن گفته است. ميزان جدى بودن اين حمايت موضوع گفتگوی دویچه‌وله با هدایت‌الله آقایی، از اعضای رهبری حزب کارگزاران سازندگی است.

دویچه‌وله: آقای رفسنجانی اخیرا در مورد عدم تطابق برخی قوانین با شرایط زمانی صحبت کرده‌اند. منظور ایشان بطور مشخص کدام قوانین هست؟

هدایت‌الله آقایی: فهرست بلندی از قوانینی که امروز از ناحیه شرع در حقیقت حاکم است بر مسایل اجتماعی‌مان وجود دارد که زنان ایران نسبت به اجرای آنها مطالبات و اعتراضاتی دارند. قوانینی مثل دیه، قصاص، ارث و مسایل مربوط به ازدواج و طلاق و ... موضوعات مختلفی هستند که اینها درهرحال از طریق قوانین شرع امروز حاکم شده‌اند بر جامعه‌ی ما. ولی خب مردم ایران و زنان ایران در حال حاضر نمی‌توانند با اینها به آنصورت کنار بیایند و فکر می‌کنند که باید یک صورت دیگری داشته باشند که البته راه‌حل‌هایی هم برای این کار دیده شده است. ما بعد از انقلاب از طریق احکام ثانویه و احکام حکومتی خیلی از نوع قوانین را توانستیم تحت تاثیر قرار بدهیم و فکر می‌کنیم امروز هم این کار قابل اجرا باشد. آقای هاشمی هم به نظرم منظورشان این نوع قوانین هست که می‌شود با این روش، یعنی از طریق احکام ثانویه و احتمالا متوقف‌کردن احکام اولیه‌ی شرعی بتوانند مشکلات مردم را در حال حاضر کمتر بکنند.

در حال حاضر گروهی از فعالان زن هستند که در کمپین یک میلیون امضا برای تغییر همین قوانینی که احتمالا شما هم به آن اشاره دارید دارند فعالیت می‌کنند. آیا از این کمپین حمایت می‌کنید؟

ما زیاد در جریان این کمپین نیستیم، ولی بهرحال زنان ایران حق دارند مطالبات خودشان را از هر طریقی اعلام بکنند، حالا چه از طریق جمع‌کردن امضا یا از طریق نوشتن نامه و یا طرح‌کردن در رسانه‌ها و از هر طریقی حق دارند و این حقوق طبیعی‌شان هست، مخصوصا از طریق سازمانهای سیاسی هم می‌توانند مسایل‌شان را حل بکنند. چون مطرح‌کردن این نوع مطالبات و خواسته‌ها کمک می‌کند به پیداکردن راه‌حل توسط مسئولین.

در حال حاضر می‌بینیم که مخالفت‌های شدیدی با مطالبات زنان می‌شود و با فعالان زن. حزب کارگزاران تا چه اندازه در حمایت‌اش از مطالبات زنان جدی هست؟

اصولا مخالفت با طرح خواسته‌ها و مطالبات چیز جدیدی نیست. ما از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی هم شاهد بودیم جریاناتی که بطور افراطی راست‌روی و تندروی می‌کنند. اینها اصولا به دلیل اینکه اعتقادی به نظام دموکراتیک در جامعه ندارند، با طرح هرنوع خواسته از طرف مردم، حالا بصورت سازمانیافته باشد یا غیرسازمانیافته، مخالفت می‌کنند و به نظر من پیگیری این خواسته‌ها حالا اگر مربوط به حقوق زنان باشد یا مربوط به اقشار کارگری و یا دانشجویی باشد، در هر زمینه‌ای که باشد اگر پیگیری بکنند، قطعا به نتیجه می‌رسد.

آقای رفسنجانی دو دوره ریاست جمهوری ایران را در دست داشتند و در حال حاضر ایشان می‌گویند که زنها بایستی که مناصب و مسئولیت‌های بالاتر سیاسی و اجتماعی را به‌دست بگیرند. در دوره‌ی ایشان چه اقداماتی شد در مقابل قوانینی که الان به آنها اشاره می‌شود و برای اینکه راه خانمها برای رسیدن به مناصب بالاتر باز بشود؟

در دوره‌ی آقای هاشمی اگر بیاد بیاوریم، دوره‌ی ایشان مصادف بود با پایان جنگ هشت‌ساله‌ی ایران با کشور عراق. خب مسلماَ فضای جنگی هنوز حاکم بود و بنابراین جا برای تصمیم‌گیری‌های مهم و اساسی در زمینه‌ی مطالبات مردم و مطالبات اجتماعی به آن صورت نبود. اما اگر مقایسه کنیم واقعا همان شرایط و همان سختی‌هایی که آن زمان برای تصمیم‌گیری بود، می‌بینیم که اتفاقات نسبتا بزرگی افتاد. بالاخره انتخاب حداقل یک خانم در کابینه‌ی ایشان بعنوان مشاور رییس جمهور و حضور آن خانم، که آنموقع خان شهلا حبیبی بودند، حضور ایشان در هیات دولت بعنوان گام اولیه‌ی برای حضور یک خانم در رده‌های مدیریتی بود. البته در دوران هشت‌ساله‌ی ریاست جمهوری ایشان در رده‌های پایین‌تر مدیریتی زیاد آمدند خانم‌ها جلو. این روندی بود که در آنزمان شروع شد و ایشان هم توجه داشتند و فکر می‌کنم همان مبنایی شد که در دوران دولت اصلاحات رشد بیشتری پیدا کرد حضور خانم‌ها هم در مجلس و هم دولت. ولی خب بهرحال حالا دولت نهم هم صحبت‌اش را می‌کند و حرفش را می‌زند، منتها شاید بیشتر دولت نهم به‌دنبال شکل و ظاهرا کار باشد تا واقعیت کار. اما به نظر من سنگ بنای این کار را در دوران آقای هاشمی کار گذاشته شد.

سهم زنان در حال حاضر در حزب کارگزاران، در رده‌های بالای این حزب منظورم هست، تا چه اندازه است؟

خب شما می‌دانید حزب کارگزاران جزو معدود احزابی بود که بعد از انقلاب اسلامی به‌شکل وسیع و گسترده شروع شد. یعنی در سال ۱۳۷۵ که این حزب پایه‌گذاری شد در آنزمان ما حداقل دونفر از خانمها در شورای مرکزی حضور داشتند، خانم فائزه هاشمی و همسر آقای امراللهی که در آنزمان در شورای مرکزی ما بودند. البته این خانم‌ها به‌دلیل مشغولیت‌هایی که بعدا برایشان پیش آمد از شورای مرکزی کنار رفتند، اما در حال حاضر در بخش‌های مختلف خانم‌ها فعال هستند. بعنوان مثال در شورای حزب ما در شاخه‌ی تهران خانم اعظم نوری که قبلا شهردار منطقه‌ی ۶ تهران بود حضور دارد و خانم‌های دیگری هم هستند. بخش‌های مختلف را الان خانم‌ها اشغال کرده‌اند و جایگاه نسبتا خوبی دارند در حزب کارگزاران.

آقای رفسنجانی در مورد لزوم شرکت زنان در مسایل متنوع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی صحبت کرده‌اند که لازمه‌ی رشد و توسعه‌ی کشور است. شما برای این رشد و توسعه چه برنامه‌ای دارید ؟

ببینید، مهمترین برنامه‌ای که من فکر می‌کنم باید اجرا بشود، قبل از آنکه برنامه‌های اجرایی دیگری را پیگیری بکنیم و پیگیری بشود، باید برنامه‌ی تغییر در دیدگاهها را ما اجرا بکنیم. تغییر در دیدگاهها مهمترین و مبنایی‌ترین کاری‌ست که می‌شود در این رابطه کرد. امروز بافت جامعه‌ی ایران جریانات مختلفی را دربردارد که در همدیگر تنیده شده‌اند و جامعه را خیلی پیچیده کرده‌اند. در این بافت پیچیده ما متاسفانه جریانات خیلی قوی‌یی هست که دیدگاههای منفی نسبت به حضور زنان در جامعه دارند، دیدگاههایی که حتا به عصر حجر گاهی اوقات برمی‌گردند، دیدگاهی دارند که اعتقادی ندارند اصولا خانم‌ها موجودیتی باید داشته باشند در جامعه و در مدیریت جامعه. ما قبل از اینکه برنامه‌ی خاص دیگری را پیگیری بکنیم، باید به‌دنبال این باشیم تا در حقیقت برنامه‌ی تبلیغاتی، برنامه‌ی تغییر تفکرات را پیگیری بکنیم، سرحدات یا سرخطهاي این جریانات را شناسایی کنیم، باهاشان صحبت کنیم، استدلال بکنیم، وضعیت فعلی بین‌المللی را برایشان تشریح کنیم، مطالبات مردم را که اگر تحقق پیدا نکند، وصل می‌شود به مطالبات بین‌المللی و می‌تواند سیل بنیان‌کنی را برای خود آقایون ایجاد بکند، گوشزد کنیم تا بتدریج جامعه‌ی ما خارج از حرکتهای رادیکالی در یک حرکت منطقی و مدنی مردم بتوانند به مطالباتشان برسند و در این راستا قطعا بانوان در راس قضیه قرار دارند و مطالبات آنها هم جزو مهمترین مطالبات جامعه است که در همین راستا می‌شود پیگیری بکنند.

مصاحبه‌گر: مریم انصاری