مناظره‌ی تلویزیونی شنبه‌شب (۱۶ خرداد) میان محمود احمدی‌نژاد و مهدی کروبی، دوباره داستان "هاله‌ی نور" را به یک موضوع روز تبدیل کرد. کروبی داستان ادعای رئیس جمهور در مورد نورانی‌شدنش در سازمان ملل را پیش کشید و احمد‌ی‌نژاد قضیه را شایعه خواند. دوباره در صدها سایت اینترنتی ویدئو ادعای نورانی شدن در حضور جوادی آملی، از روحانیان بلندمرتبه‌ی قم، به نمایش درآمد. هزاران نفر به یوتیوب مراجعه کردند تا ببیند داستان چه بوده یا با بازبینی ویدئوی آن از نو شگفت‌زده شوند.

معجزه‌ی اینترنت

احمد‌ی‌نژاد دیگر نمی‌تواند از این "هاله‌ی نور" بیرون بیاید. این، معجزه‌ی اینترنت است.

اینترنت یک آرشیو زنده‌ی دایمی است. مدام می‌توان به آن رجوع کرد. اینترنت می‌تواند به یک "عذاب جاودانی" تبدیل شود. دیوار حاشا مثل روزگاران قدیم بلند نیست، زیرا ممکن است به سبب آرشیو زنده‌ی اینترنت، انکار، کارساز نباشد. "حق با کسی است که می‌بیند". اینرنت اجازه‌ی دیدن و از نو دیدن را می‌دهد.

سیاسی‌تر شدن اینترنت ایرانی

اینترنت در ایران از ابتدای ظهورش پدیده‌ای سیاسی بود. دنیای وب فورا به جزئی از پهنه‌ی همگانی تبدیل شد، گوشه‌ای که از سانسور در امان بود. فیلترینگ چاره‌ی حکومت برای مقابله با بیان آزاد در اینترنت بود. این فشار نتوانست دنیای گسترش یابنده‌ی وب را محدود کند.

اکنون بخش بزرگی از مبارزه‌ی سیاسی در دنیای به اصطلاح "مجازی" پیش می‌رود. در این دور از مبارزات انتخاباتی در ایران، جهشی دوباره در استفاده‌ی سیاسی از اینترنت پیش آمد. اینترنت ایرانی این روزها به یک بحثگاه بزرگ بدل شده است، به میدانی پر از غوغا. سرسام‌آور است، اما در گوشه‌هایی از آن بحث‌های تفکربرانگیزی نیز جریان دارد.

جست‌وجوگر "گوگل"، شاخص خوبی برای ادراک سیاسی‌تر شدن اینترنت ایرانی در روزهای اخیر است. گوگل امکانی در اختیار می‌گذارد به نام Google Insights for Search که از طریق آن می‌توان پی برد کاربران بیشتر چه واژ‌ه‌هایی را برای جست‌وجو به این جست‌وجوگر می‌دهند. به صفحه‌ی مربوط به این امکان − که لینک آن را در زیر می‌‌‌آوریم − رجوع می‌کنیم تا دریابیم در سی روز گذشته، پرسش از پی چه واژه‌هایی بیشترین رشد را داشته‌ است. پاسخ بسی گویاست:

۱. مناظره (فوق‌العاده(

۲. کروبی (۵۵۰ درصد)

۳. موسوی (۵۰۰ درصد)

۴. موسوي (۵۰۰ درصد)

۵. میر حسین موسوی (۴۵۰ درصد)

۶. احمدی نژاد (۴۵۰ درصد)

۷. میرحسین (۴۰۰ درصد)

۸. انتخابات (۴۰۰ درصد)

۹. میرحسین موسوی (۳۰۰ درصد)

۱۰. ریاست جمهوری (۲۰۰ درصد)

(آمار، مربوط به صبح روز ۹ ژوئن است)

اینترنت و یادآوری وعده‌ها

چندی پیش اریک اشمیت، از سران شرکت "گوگل" این ایده‌ی آرمانی را مطرح کرد که روزی خواهد رسید که اینرنت امکانی برای مچ‌گیری ایجاد کند، یعنی بتوان به آن رجوع کرد و با استفاده از نرم‌افزاری خاص پی برد که فلان سیاستمدار چه وعده‌های انتخاباتی‌ای داده که به آن عمل نکرده است.

آرشیو اینترنت هم اکنون در ترکیب با عقل انتقادی این امکان را به نحو جذابی در اختیار می‌گذارد. مناظره‌ها، سخنرانی‌ها و اعلامیه‌های پر وعده و وعید در آرشیو اینترنت باقی می‌مانند و می‌توان مدام به سادگی به آنها رجوع کرد. می‌توان هم آن گونه که به ویدئوی "هاله‌ی نور" رجوع می‌کنیم، چندی دیگر بنگریم که آیا کسی که می‌خواست ظلمتی را از میان ببرد و نورافشانی کند، به وعده‌ی خود عمل کرده است یا نه.

در دوره‌ی پیش از اینترنت می‌شد به آرشیو‌ها روزنامه‌ها رجوع کرد تا عمل به وعده‌ها را سنجید. چیزی که چه در آن هنگام، چه امروز برانگیزاننده‌ی رجوع و مقایسه است، بینش انتقادی است. اینترنت چیزی از اهمیت تفکر انتقادی نکاسته است.

نویسنده: رضا نیکجو

تحریریه: جمشید فاروقی