هدفمندی یارانه‌ها و خطر یک شوک بزرگ اقتصادی
۱۳۸۹ شهریور ۱۷, چهارشنبه
دولت احمدی‌نژاد، در جریان بررسی لایحه قانونی هدفمندسازی یارانه‌ها، بارها تاکید کرد که اجرای این طرح به معنای اصلاح بنیان‌های اقتصادی ایران، یک ضرورت فوری است. اما در آستانه سومین فصل سال، هنوز موفق به آغاز مرحله اجرائی آن نشده است.
این موضوع، در مجلس و محافل اقتصادی ایران اعتراض‌هائی را برانگیخته است. سردرگمی به آنجا رسیده که مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران، به خبرآنلاین گفته است:«فقط شخص رئیس‌جمهور می‌داند که این کار چه زمانی شروع می‌شود و پس از آن قیمت آرد و نان چه خواهد بود».
اثرات تورمی، امروز و فردا
پس از بحث‌های چندین ماهه و حتی درگیری‌های شدید میان مجلس و دولت، اکنون خبرگزاری مهر می‌نویسد:«پرسش مطرح این است که آیا شرایط فعلی برای اصلاح قیمت‌ها مناسب است، یا نه.»
همین خبرگزاری در پاسخ، می‌نویسد:«برخی اقتصاددانان معتقدند که کشور از هر نظر باید برای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها و اصلاح قیمت‌ها آمادگی داشته باشد. در غیر این‌صورت تبعات منفی اجرای این طرح بزرگ اقتصادی بر آثار مثبت آن غلبه خواهد داشت.»
گرانیگاه اصلی لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها، حذف یارانه دولتی بنزین و گازوئيل و برخی دیگر از کالاهای ضروری است. دولت دهم قرار است همزمان با حذف این یارانه‌ها، کمک‌های نقدی در اختیار مردم قرار دهد تا بتوانند افزایش قیمت‌ها را تحمل کنند. اما در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
توضیحات منابع گوناگون در دولت و مجلس، نشان می‌دهد که سیاست‌های دولت همچنان نامشخص و سردرگم است.
پتروشیمی، قربانی بنزین؟
محمدرضا برزین سخنگوی اقتصادی دولت می‌گوید: «قیمت بنزین، در کارگروه تحول اقتصادی تعیین شده، اما اخبار مربوط به اصلاح قیمت‌ها، در زمان لازم به اطلاع مردم خواهد رسید.» سخنگوی اقتصادی دولت توضیح نداده است که چرا این اطلاعات از مردم پنهان می‌ماند؟
گزارش‌های دیگر نشان می‌دهند که دولت دهم مایل است پس از حل مشکلات فعلی در زمینه تامین سوخت، لایحه هدفمندسازی یارانه‌ها را وارد مرحله اجرائی کند. محسن خجسته‌مهر معاون وزیر نفت، به خبرگزاری مهر می‌گوید که در حال حاضر تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی به روزانه ۱۵ میلیون لیتر رسیده است.»
اظهارات معاون وزیر نفت از این واقعیت پرده برمی‌دارد که دولت، برای مقابله با اثرات تحریم واردات بنزین، بخشی از ظرفیت واحدهای پتروشیمی را که برای اقتصاد امروز و فردای ایران اهمیت بسیار دارند، قربانی تولید بنزین کرده است. خجسته‌مهر می‌گوید که امکان تولید ۶۰ میلیون لیتر فراورده‌های سوختی در کشور وجود دارد. اما توضیح نمی‌دهد که تغییر تولید واحدهای پتروشیمی، چه زیان‌هائی به اقتصاد ایران وارد می‌کند.
نان هم گران می‌شود؟
یکی از موارد مهم دیگر در زمینه اجرای قانون یارانه‌ها، تاثیری است که این کار بر قیمت نان مصرفی مردم خواهد داشت. به گفته محمد علی‌خانی مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران، دولت در حال‌حاضر سالانه ۴ میلیارد دلار صرف یارانه گندم می‌کند. اکنون تصمیم گرفته شده یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار آن برای پشتیبانی از کشاورزان تولید کننده گندم پرداخت شود و ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار آن به صورت مستقیم در اختیار مردم قرار گیرد تا بتوانند تفاوت هزینه نان را بپردازند.
اما کارشناسان، با توجه به فقدان یک سیستم خدمات اجتماعی مدرن و متمرکز در ایران، نگران آن هستند که کمک‌های دولتی به درستی به دست نیازمندان واقعی نرسد و فقط فشار قیمت نان بر گرده‌آنان سنگینی کند.
اجرا یا توقف اجرا؟
خبرگزاری مهر، با استناد به منابع نزدیک به دولت، پیش‌بینی می‌کند که دولت احتمالا زنگ اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها را آبان‌ماه امسال به صدا در خواهد آورد. اما مجید نصیرپور عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید: «از ابتدا روشن بود که این قانون با مشکلات جدی روبرو خواهد شد..... اکنون نیز دولت از توان اجرای این قانون برخوردار نیست و اگر هم اجرا کند دقیق نخواهد بود و فقط سبب توزیع پول در میان مردم خواهد شد.»
به‌نظر این نماینده مجلس، بحث‌های مربوط به هدفمندکردن یارانه‌ها، تاکنون اثرات تورمی شدیدی بر بازار گذاشته و اگر اجرای آن باز هم با تاخیر مواجه شود، این اثرات تورمی بیشتر خواهد شد. نصیرپور، با تاکید بر مشکلات حل نشده طرح هدفمند کردن یارانه‌ها، پشنهاد کرده است که دولت با ارائه یک لایحه اصلاحیه از مجلس بخواهد که اجرای آن را متوقف کند.
همزمان، حسن غفوری‌فرد عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی نیز تهدید می‌کند که اگر دولت قانون هدفمندی یارانه‌ها را از اول مهرماه اجرا نکند، مجلس اقدام دولت را به صورت جدی پی‌گیری خواهد کرد. غفوری‌فرد می‌گوید:«دولت بارها اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها را به تاخیر انداخته و اجرای آن، در مدت زمان کوتاه باقی مانده از سال، شوک اقتصادی جدیدی بر اقتصاد کشور وارد می‌کند.»
جواد طالعی
تحریریه: بهمن مهرداد