سازمان عفو بین‌الملل (Amnesty International) در گزارش سالانه‌ی خود در مورد مجازات‌های خشن در سراسر دنیا، اعلام کرده که در سال ۲۰۰۸ میلادی کشورهای چین، ایران و عربستان به ترتیب مقام‌های اول تا سوم را در اجرای مجازات اعدام به خود اختصاص داده‌اند. بنا بر این گزارش ۳۴۶ نفر در سال گذشته‌ی میلادی در ایران اعدام شده‌اند.

دکتر عبدالکریم لاهیجی، نایب رئیس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر، می‌گوید دنیا به سمت حذف مجازات اعدام پیش می‌رود و جمهوری اسلامی ایران نیز چاره‌ای جز تن دادن به این خواست بین‌المللی ندارد.

دویچه‌وله: آقای دکتر لاهیجی، در گزارش سالانه‌ی عفو بین‌الملل، ایران رتبه‌ی دوم اعدام در جهان را دارد. بعنوان یک حقوقدان و فعال حقوق بشر نظرتان را در مورد این آمار بفرمایید.

دکتر عبدالکریم لاهیجی: این آمار درست است و حتا اگر دقیق‌تر بخواهیم با قضیه برخورد کنیم، متاسفانه ایران مقام اول را دارد. برای این که در این گزارش به درستی آمده است که چین رتبه‌ی اول را دارد، ولی با توجه به این که جمعیت چین ۱۸ برابر جمعیت ایران است و می‌دانیم که خوشبختانه تعداد اعدام در چین ۱۸ برابر ایران نیست، بنابراین ایران رتبه‌ی اول را در این جایگاه ننگ‌آمیز حائز است. از این نظر می‌گوییم ننگ‌آمیز، به لحاظ این که همان طور که ویکتور هوگو در بیش از ۱۵۰ سال پیش خطاب به مجلس مؤسسان فرانسه اعلام کرد و گفت اعدام در یک جامعه، نشانه‌ی توحش و بربریت است. هرچه اعدام در جامعه‌ای کمتر باشد، آن جامعه سریع‌تر به سوی تمدن و انسانیت می‌رود. و متاسفانه ما می‌بینیم که دولتمردان جمهوری اسلامی گوش خودشان را به تمام معنی نسبت به اعتراضاتی که جامعه‌ی بین‌المللی و سازمانهای حقوق بشر می‌کنند، بسته است و روز به روز تعداد اعدام در ایران زیادتر می‌شود، به حدی که می‌توان گفت به طور متوسط هر روز یکنفر در ایران اعدام می‌شود.

ولی آقای لاهیجی، برخلاف این گفته‌ی ویکتور هوگو و برخلاف نظر شما بسیاری از حتا حقوقدانان در داخل ایران نظرشان بر این است که الان شرایط فرهنگی مناسب در ایران برای حذف مجازات اعدام وجود ندارد. نظرتان در این مورد چیست؟

اجازه بدهید بگویم که این حقوقدانان، با همه‌ی احترامی که من برای همکاران خودم قائل هستم، متاسفانه اطلاع دقیقی از نظر اصول جامعه‌شناسی در زمینه‌ی آن چیزی که در سایر اجتماعات گذشته است، ندارند. در کشوری که من زندگی می‌کنم و آنجا هم پناهنده هستم، بیست و پنج سال پیش در نظرخواهی‌های متعددی که می‌شد، اکثریت مردم فرانسه موافق مجازات اعدام بودند. وقتی فرانسوا میتران کاندیدای ریاست جمهوری شد، رقیب او که رییس جمهور فرانسه هم بود، او باز موافق اعدام بود. ولی فرانسوا میتران، چه در مبارزات انتخاباتی‌اش چه بعداز این که به قدرت رسید، با اعدام مخالفت کرد. و بالاخره مجلس ملی فرانسه اعدام را لغو کرد و الان که بیست و پنج‌ـ شش سال از آن روزها می‌گذرد، هشتاد درصد مردم فرانسه مخالف اعدام هستند. بنابراین با این بهانه‌ها نمی‌شود خشونت و اعدام را در هیچ جامعه‌ای توجیه کرد و نتیجه هم متاسفانه یا خوشبختانه نداده است. برای این که اگر قرار بود با بالابردن میزان اعدام، جلوی جرم و جنایت را بگیرند، باید در سالهای گذشته از میزان جرم و جنایت در ایران کاسته می‌شد. ولی وقتی ما می‌بینیم که اعدام روز به روز بیشتر می‌شود، یعنی این عکس‌العملی‌ست در قبال جرم و جنایتی که دائم در ایران رو به افزایش و تزاید است. اینجاست که باید با جرم به عنوان یک پدیده‌ی اجتماعی مبارزه کرد، عوامل فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی‌اش را از بین برد، تا این که جرم در یک جامعه رو به کاهش برود. نه این که ما فکر کنیم با اعمال خشونت بیشتر و با بالابردن میزان اعدام می‌توانیم درجه‌ی جرم و جنایت را در جامعه‌ای کم بکنیم.

در گزارش عفو بین‌الملل همچنین آمده است که هشت مجرم زیر ۱۸ سال در سال گذشته‌ی میلادی در ایران اعدام شدند. با توجه به دستورالعملی که سال گذشته قوه‌ی قضاییه صادر کرد که اعدام نوجوانان متوقف بشود و فقط در صورتی که قصاص باشد این مجازات اجرا بشود ، به نظر شما آیا آمار نسبت به سالهای قبل کمتر شده است یا این که این دستورالعمل تاثیری نداشته است؟

در تابستان گذشته در پی اعدام ۲ نوجوان در ایران، ما در جمعیت دفاع از حقوق بشر در ایران، به همراه عفو بین‌الملل و هفت سازمان حقوق بشر دیگر بیانیه‌ای خطاب به جمهوری اسلامی دادیم که دست از اعدام نوجوانان بردارد. متاسفانه می‌بینید در این مورد هم جمهوری اسلامی برخلاف رویه‌ی اکثر کشورهای عالم عمل کرده است. می‌توانم بگویم فقط ۵ استثنا وجود دارد و متاسفانه جمهوری اسلامی باز در این مورد هم در صدر کشورهایی‌است که جوانهای زیر ۱۸ سال را به اعدام محکوم می‌کند. ولی آنها باز ترتیب اثر ندادند و ما خاطرنشان کردیم که با توجه به این که ایران متعهد کنوانسیون حقوق کودک است و در این کنوانسیون، کودک کسی‌ست که کمتر از ۱۸ سال داشته باشد، ایران نمی‌تواند در مجازات کسانی که در سنین کمتر از ۱۸ سالگی مرتکب جنایت شده‌اند و آدم کشته‌اند، تعهد بین‌المللی خودش را از یاد ببرد. ولی متاسفانه برخلاف قولهایی که داده شده بود، دیدیم که اینجا هم باز بقول خودشان یک نوع کلاه شرعی درست کردند، با این عنوان که فقط در مورد قصاص است که اعدام باید رعایت بشود. بنابراین متاسفانه آن منظور سازمانهای دفاع از حقوق بشر، که لااقل اعدام نوجوانان در ایران متوقف بشود، هم عملی نشد.

آقای دکتر لاهیجی، گزارشگران عفو بین‌الملل معتقد هستند که دنیا دارد به سمت منسوخ شدن مجازات اعدام پیش می‌رود. شما با این نظر موافق‌اید ؟

این هم باز پاسخی‌ست به آن حقوقدانان داخل ایران که باید به آن توجه بکنند. قطعنامه‌ای یکسال و نیم پیش در دسامبر ۲۰۰۷ در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید. در آن قطعنامه از کشورها خواسته شده بود که اگر شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی با همان دستاویزی که آقایان حقوقدانان ایرانی می‌گویند و به آن متوسل می‌شوند، اجازه نمی‌دهد که مجازات اعدام را لغو بکنند، یعنی قانون را عوض بکنند، لااقل بیایند در عمل اعدام نکنند، یعنی حکم را اجرا نکنند. من این را با کمال خوشبختی می‌گویم که بیش از سه چهارم کشورهای دنیا به این قطعنامه رای مثبت دادند و طی یکسال و نیم گذشته به آن پیوسته‌اند و مجازات اعدام الان فقط در ۴۰ کشور یعنی حدود یک چهارم کشورهای عضو سازمان ملل اجرا می‌شود. ما امیدوار هستیم که ایران هم دست از این لجاج و عناد بردارد و به این جامعه‌ی متمدن بین‌المللی بپیوندد، در وهله‌ی اول اعدام نوجوانان منسوخ بشود و در مرتبه‌ی دوم مجازات اعدام لااقل در عمل اجرا نشود، تا آن روزی که شاهد لغو قانونی مجازات اعدام در ایران باشیم.