بامداد روز دوشنبه (۲۱ نوامبر) با قرائت آخرین دادخواست دادستان و مدافعات وکیل مدافع، محاکمه "نوآن چئا" نظریه‌پرداز، "کیو سمفان" رئیس‌جمهور و "اینگ ساری" وزیر خارجه رژیم خمرهای سرخ در دادگاه بین‌المللی پنوم‌پن پایتخت کامبوج وارد مرحله نهائی شد.

دادگاه بین‌المللی با همکاری سازمان ملل و دولت کامبوج از ماه ژوئن امسال محاکمه رهبران خمرهای سرخ را آغاز کرده است. سه متهم دادگاه، در رژیم خمرهای سرخ پس از پل‌پت رهبر این جریان مسئولیت سنگینی به عهده داشتند.  نوآن چئا، معاون پل پت بود و به "برادر دوم" شهرت داشت. اتهام هرسه آن‌ها نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت و جنایات جنگی است.

روز پنجشنبه هفته گذشته اعلام شد که متهم چهارم پرونده به دلیل ابتلای به بیماری آلزایمر توان پاسخ‌‌گوئی به دادگاه را ندارد. او "اینگ تیریت" نام دارد وم همسر اینگ ساری است. اینگ تیریت در حکومت خمرها وزیر اموراجتماعی بود. معافیت این زن از محاکمه، در کامبوج اعتراضات زیادی را برانگیخته است.

دادگاهی در معرض انتقاد

خانم "تری سنگ" یکی از مهمترین شاکیان پرونده است. او که پدر و مادرش قربانی نسل‌کشی خمرها شده‌اند، ریاست انجمن بازماندگان قربانیان کامبوج را به عهده دارد. وی در ماه ژوئن هنگام آغاز محاکمه از آن به عنوان یک شانس بزرگ یاد کرده و گفته بود: « تا به حال امکان برخورد با موضوع وجود نداشت. در مدارس پیرامون دوران پل پت حرفی زده نمی‌شد. محاکمه در اینجا خیلی چیزها را باز کرده است. اما حالا باید دادگاه کار خودش را انجام بدهد. کاری که به شدت مهم است.»

رئیس انجمن بازماندگان قربانیان اما از روندی که تاکنون در جریان محاکمه طی شده راضی نیست. وی روز دوشنبه اندکی پیش از قرائت آخرین دفاع دادستان و وکیل متهمان، گفت: «دادگاه تحت نفوذ دولت کامبوج است و دولت علاقه‌ای به این محاکمه ندارد. تفکیک اتهامات، سبب طولانی شدن محاکمه می‌شود.»

دادگاه با این هدف که اصولا بتواند حکمی صادر کند، به تازگی تصمیم به تفکیک اتهامات و رسیدگی جداگانه به آن‌ها گرفت. اولین اتهامی که مورد بررسی قرار می‌گیرد، کوچ اجباری و دسته‌جمعی مردم کامبوج است که در دوران خمرها برای مجبور کردن کارمندان و شهرنشینان به کار کشاورزی صورت می‌گرفت.

محاکمه‌ای که طولانی خواهد شد

دو اتهام دیگر متهمان، یعنی نسل‌کشی و جنایات جنگی قرار است بعدا مورد رسیدگی قرار گیرد. اما از آنجا که سن متهمان هم اکنون بین ۷۹ و ۸۶ سال است، منتقدان نگران آن هستند که اصولا وقتی برای رسیدگی به این اتهامات باقی نماند. برخی از منتقدان نیز این را که از میان صدها نفر کادرهای اصلی خمرها تنها ۴ نفر محاکمه شوند منصفانه نمی‌دانند. آن‌ها می‌گویند باید همه کسانی که دستشان به خون آلوده است، به دست قانون سپرده شوند.

از حدود هزار نفر به عنوان شاهد ثبت نام شده است. اگر قرار باشد همه این شاهدان در دادگاه حاضر شوند، محاکمه می‌تواند ماه‌ها و شاید سال‌ها طول بکشد.

۲ میلیون قربانی در ۵ سال

خمرهای سرخ تحت رهبری پل پت در سال ۱۹۷۵ رژیم وابسته به آمریکا را در کامبوج سرنگون کردند. آن‌ها پس از به دست گرفتن قدرت می‌خواستند اقتصاد کشاورزی سوسیالیستی را با الگوی چین کمونیست در کامبوج مستقر کنند. پل پت، میلیون ها شهرنشین را مجبور به کار کشنده در مزارعی کرد که در آن زمان به مزارع مرگ شهرت یافتند.

گرسنگی، بیماری‌های مسری و کاراجباری در دوران ۵ ساله رژیم پل‌پت صدها هزار قربانی گرفت. صدها هزار نفر نیز به‌عنوان ضد انقلاب شکنجه و کشته شدند. مجموع تعداد قربانیان به ۲ میلیون نفر رسید که در آن زمان تقریبا یک‌چهارم جمعیت کامبوج را تشکیل می‌داد.

در سال ۱۹۷۹ نیروهای ویتنام خمرهای سرخ را در پنوم پن مجبور به عقب‌نشینی کردند، اما از آن پس کامبوج به توپ بازی قدرت‌های بزرگ تبدیل شد و در نتیجه رهبران خمرها تحت تعقیب قرار نگرفتند. پل پت در سال ۱۹۹۸ به‌صورت ناشناخته در یکی از مناطق روستائی مرد.

JT/FW