حسین باستانی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی، در گفت‌وگو با دویچه‌وله از هزینه‌های غیرقابل پیش‌بینی دستگیری چهره‌های شاخص می‌گوید. به نظر او، در این‌صورت رشته امور از کنترل حاکمیت خارج خواهد شد و شاید کار به تسخیر مراکز دولتی توسط مردم بکشد.

دویچه‌وله: پس از انتخابات، همواره گفته شده که دستگیری آقای موسوی یا آسیب رساندن به ایشان هزینه‌های بسیار بالایی برای حاکمیت دارد. آیا با شرایط بعد از عاشورا، عبور از چنین فرضی تقویت شده است؟

حسین باستانی: در حال حاضر ضرورت‌های مربوط به عبور از چنین مرزی، در داخل جناح حاکم تقویت شده، ولی ترس حکومت از این دستگیری هنوز به قوت خود باقی است. ترس تنها دلیل عدم دستگیری رهبران اصلاح‌طلب تا کنون بوده است. البته در رسانه‌های حاکم، موضوع طور دیگری وانمود می‌شود. عنوان‌می‌کنند که انگار عده‌ای دلرحم و عده‌ای قاطع، دارند سر این موضوع با هم بحث می‌کنند. در حالی که چنین نیست و تنها هراس از واکنش‌های وسیع بوده که مانع از دستگیری رهبران جنبش شده است.

پیامد دستگیری آقای موسوی یا حمله و آسیب رساندن به ایشان چه می‌تواند باشد؟ آیا جامعه و جنبش اعتراضی این را به سادگی تحمل می‌کند؟

نه! ما بعد از انتخابات دیدیم که هرگاه حکومت از خط قرمز خاصی رد می‌شود، جامعه هم به نوبه‌ی خود از خط قرمز دیگری عبور می‌کند. ما قبلا هم شاهد تقلب در انتخابات بودیم، اما حاکمیت با تقلبی به این عجیبی، از خط قرمز خود عبور کرد و جمعیتی که ما در سه دهه انقلاب شاهد حضورش در خیابان‌ها نبودیم، به میدان آمد. ما قبلا اعتراض‌‌ها را در افشاگری و سخنرانی و نوشتن مقاله دیده بودیم و اعتراض خیابانی در صفحه معادلات مردم و اپوزیسیون نبود.

آمدن مردم به خیابان‌ها نیز اول با سکوت یا شعارهای مربوط به انتخابات بود، اما با تشدید فشار و سرکوب، شعارهای مردم تندتر و متوجه آقای خامنه‌ای شد. شدت توحش ماموران در روز عاشورا طوری بود که مردم هم از خطوط قرمز خود، که مقابله به مثل بود، عبور کردند. قطعا اگر حکومت از خط قرمز دستگیری موسوی رد شود، جامعه واکنشی قاطع نشان می‌دهد. واکنشی که شاید اصلا قابل پیش‌بینی نباشد.

با این توضیحات، آیا رادیکالیسم پس از عاشورا و پیشروی نیروهای سرکوب، در تهدید، اتهام زنی و بازداشت پایدار خواهد بود؟

به نظر من، تا جایی که زورشان برسد ادامه می‌دهند. شما در رفتار جناح محافظه کار جمهوری اسلامی هیچوقت راضی شدن به حد وسط ها را ندیده‌اید، مگر آنکه خیلی ترسیده باشند. قاعده کلی در سه دهه اخیر این بوده که حکومت تنها در بدترین شرایط و وقتی که امکان دیگری نداشته باشد، تن به مصالحه می‌دهد.

ما در جریان گروگانگیری، جنگ و پرونده هسته‌ای این نمونه‌‌ها را داشته‌ایم. حاکمیت وقتی می‌تواند کمی آبرومندانه معامله کند، چنین نمی‌کند، تنها وقتی تن به تصمیمات مهم می‌دهد که در بدترین حالت قرارگرفته باشد.

اشاره کردید که اگر حکومت از خطوط قرمز عبور کند، مردم هم از خطوط خود عبور می‌کنند. مردم در صورت دستگیری آقایان موسوی یا کروبی چه خواهند کرد؟

من تعجب نمی‌کنم اگر در صورت دستگیری آقایان کروبی و موسوی و خاتمی، تظاهراتی چند ده برابر عاشورا در تهران داشته باشیم. در روز عاشورا تعدادی از مراکز تهران، مانند میدان ولیعصر، به دست مردم افتاد و اگر جمعیت مردم چند ده برابر شود، شاید کار به تسخیر مراکز دولتی بکشد.

البته در روز عاشورا، در برخی مناطق، مردم فاصله چندانی با این خط قرمز نداشتند. حکومت هم این را می‌داند. امکان کنترل پایتخت در چنین شرایطی خیلی دشوار خواهد بود. از آن‌سو، عده‌ای هستند که می‌گویند در این صورت می‌زنیم و می‌کشیم، ولی نگرانی‌های واضحی هم وجود دارند که در صورت کشتار ممکن است قضیه کاملا از کنترل خارج شود.

یعنی ممکن است که در درون خود حاکمیت ریزش رخ دهد و گروهی از خود آنها به مردم بپیوندند؟

بله، این هم ممکن است. در روز عاشورا ما صحنه‌هایی از تردید نیروی انتظامی در مواجهه با مردم را دیدیم. البته این تردیدها تعیین‌کننده نبودند، بلکه تعدد مراکز اعتراض بود که کنترل را دشوار می‌کرد. به ‌نظر من، اگر قرار بر کشتار و خونریزی باشد، تردیدها گسترش می‌یابند.

دستگاه امنیتی برای سرکوب وسیع‌تر با چه موانعی روبروست؟

دو مشکل وجود دارد: دستگاه امنیتی برای سرکوب مردم مجبور است روی نیروی وظیفه تکیه کند. سرباز وظیفه به فرض اینکه در سرکوب هم مشارکت کند، هرگز نیرویی شش‌دانگ نیست. از طرف دیگر، ما شاهد اختلاف‌های شدیدی در دستگاه امنیتی با مسئولیت آقای احمدی‌نژاد هستیم. تصفیه بی‌سابقه در وزارت اطلاعات در مرداد ماه سال ۸۸، این وزارتخانه را تبدیل به دستگاه زخم‌خورده‌ای از دولت کرده است. این مشکلات در صورت تشدید بحران و کشیده شدن کار به کشتارهای خیابانی، گریبان حاکمیت را می‌گیرد.

و نقش آقای خاتمی در صورت دستگیری آقایان موسوی و کروبی چه خواهد بود؟

البته این‌ها مدام دارند از "سران فتنه" یاد می‌کنند و اشاره‌شان به هر سه نفر است. آقای خاتمی در صورت دستگیری دو نفر دیگر، حتما مواضع تندتری می‌گیرد، کما اینکه پس از انتخابات هم ادبیاتی را به‌کار برده که قبلا نداشت.

اما فراموش نکنید که مردم با فراخوان اصلاح‌طلبان و شخصیت‌ها به خیابان نیامدند. این قضیه در سطح اجتماع، اینترنت و لایه‌های مختلف اجتماعی هماهنگ شد. این نشان می‌دهد که دیگر مناسبت‌های اعتراضی بزرگ، مستقل از رهبران اصلاح‌طلب، دارد شکل می‌گیرد.

مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح
تحریریه: بابک بهمنش