هشتم مارس، روز جهانی زن در کشورهای آسیای مرکزی سنتی دیرینه دارد. در ازبکستان و قرقیزستان روز جهانی زن روزی تعطیل اعلام شده است. در قوانین کشورهای آسیای مرکزی برابری حقوق زن و مرد قید شده، اما در عمل زنان از حقوق برابر با مردان برخوردار نیستند.

درصد بیکاری در میان زنان بسیار بالاست. درهمین حال زنان تلاش کرده‌اند که گروههای مستقل و غیر دولتی خود را تاسیس کنند تا برای کسب حقوق برابر با مردان ، برای حقوق شهروندی و مدنی مبارزه کنند و حتی در این راه جان خود را نیز از دست داده‌اند.

روزنامه‌نگار ترکمن خانم اغول گل صاپاروا در سال گذشته تحت شکنجه و آزار در بازداشتگاههای ترکمنستان درگذشت. تامارا چیکانوا مدافع حقوق بشر در ازبکستان، اکنون شهرتی جهانی دارد. در دیدار آقای فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر امور خارجه آلمان از ازبکستان، تامارا چیکانوا نخستین شخصیت غیر رسمی بود که این مقام آلمانی به دیدار او شتافت.

زنان در آسیای میانه بویژه در سازمان های غیر دولتی فعالیت بیشتری داشته‌اند. به گفته منابع رسمی در تاجیکستان حدود هزار سازمان غیر دولتی فعال هست که رهبری بیش از هفتاد درصد آنها به عهده زنان است.

رئیس جمهور تاجیکستان امامعلی رحمانوف ضمن دیدار با نمایندگان زنان این روز را به زنان تاجیک تبریک می‌گوید. در گوشه و کنار شهر مراسم‌های جشن و سرور ویژه هشتم مارس برگزار می‌گردد. مردان ضمن تبریک این روز به زنان، گل هدیه می‌دهند. هشتم مارس هنوز هم اهمیت خود را در میان تاجیک‌ها حفظ کرده است.

بنظر زرینه خوشوقت، خبرنگار مقیم شهر دوشنبه روز هشتم مارس روز همبستگی زنان نیز هست. وی می‌گوید، رفت و آمد میان زنان تاجیک و ایرانی سبب شده است که تاجیک ها با وضعیت زنان ایرانی بیشتر آشنا گردند:

«زنان ایرانی بیدارتر از زنان تاجیک هستند. شاید این رفت و آمدها برای زنان ایرانی یک درسی شود. یک تجربه‌ای را آنها می‌توانند از زنان تاجیک بگیرند و تجربه‌های زیادی را هم می‌توانند زنان تاجیک مثلا در امور بیداری و یا بیان عقیده از زنان ایرانی بگیرند. در بیان عقیده زنان ایرانی در مقایسه با زنان تاجیک بیدارترند. این چیزها می‌تواند بین آنها تاثیر بگذارد. ولی شکر خدا الآن زنان ایرانی می‌آیند به تاجیکستان و می‌بینند. به هر حال یک ترسی زنان تاجیک دارند که زنهای ایرانی حجابی‌اند ولی با وجود آنکه حجابی هستند زنان ایرانی بیدارترند.»

بیش از ۵۲ درصد از جمعیت تاجیکستان را زنان تشکیل می‌دهند . مقامات تاجیکستان نیز نقش زنان را در پیشرفت جامعه مهم تلقی می‌کنند، ولی همزمان از افزایش روندهای نامطلوبی مثل ارتکاب جرائم مربوط به مواد مخدر و قاچاق زنان و دختران ابراز نگرانی می‌کنند.

در کشور همسایه ایران، ترکمنستان بنا به دستور رئیس جمهور سابق این کشور صفر مراد نیازاف روز هشتم مارس جشن گرفته نمی‌شد. ولی روز زن با جشن نوروز که در بیستم ماه مارس برگزار می‌گردد، همزمان است. زنان کشور در ماه مارس حقوق ماهیانه بیشتری دریافت می‌کنند و مسائل و مشکلات آنها در سطح جامعه طرح می‌گردد.

و اما یک شهروند ترکمنستانی مشکل زنان را اینگونه بیان می‌کند: «مشکل اساسی زنان در ترکمنستان معضلات اجتماعی و بیکاری است. درصد بیکاری نسبت به مردان بسیار زیاد است.»

یک شهروند دیگر نیز اضافه میکند: «در برخی از خانواده ها زنان برای تامین مخارج زندگی مجبورند دست به هر کاری بزنند. از جمله به اعتیاد روی می‌آورند.»

روز جهانی زن در قرقیزستان روز تعطیل اعلام شده است و رئیس جمهور این کشور با نمایندگان زنان دیدار می‌کند. در عرصه سیاسی زنان این کشور نقش چندانی ندارند. حتی یک نماینده مجلس زن در این کشور نیست. مشکل اساسی زنان این کشورهم بی‌کاری است. بنا به گفته رقیه یوسف‌اوا کارشناس امور زنان، بیشتر از هفتاد تا هشتاد درصد از زنان این کشور بی کارند.

در کشور ازبکستان نیز هشتم مارس روزی تعطیل اعلام شده است. به عقیده برخی از کارشناسان آسیای مرکزی دختران روسای جمهور قزاقستان و ازبکستان برخلاف دیگر کشورها در سیاست های کلان و برنامه ریزی اقتصادی کشور نقش مهمی را به عهده دارند. ولی زندگی و معیشت زنان عادی دراین کشور فرق چندانی با دیگر زنان آسیای مرکزی دارند.

طاهر شیرمحمدی