رئیس جمهوری ایالات متحده توافق آمریکا با روسیه بر سر نابودی تسلیحات شیمیایی سوریه را "گامی مشخص و مهم" به پیش توصیف کرد. بنا بر بیانیه‌ای که روز شنبه (۱۴ سپتامبر / ۲۳ شهریور) در واشنگتن منتشر شد، توافق مزبور امکان نابودی تسلیحات شیمیایی را فراهم می‌کند و این فرایند سریع، شفاف و درستی آن قابل آزمودن است: «جامعه جهانی انتظار دارد که رژیم اسد به تعهدات اعلام‌شده خود عمل کند».

وزیران خارجه آمریکا و روسیه روز شنبه در ژنو (سوئیس) به توافق رسیدند که سوریه ظرف یک هفته فهرست کامل تسلیحات شیمیایی خود را ارائه کند؛ بازرسان سازمان ملل نیز تا حداکثر ماه نوامبر راهی این کشور شوند تا بر نابودی زرادخانه شیمیایی سوریه تا نیمه سال ۲۰۱۴ نظارت کنند.

از سوی دیگر سازمان ملل شامگاه شنبه تأیید کرد که سوریه درخواست عضویت در معاهده منع استفاده از تسلیحات شیمیایی را به این سازمان ارائه کرده است. بر این اساس سوریه به احتمال از ۱۴ اکتبر رسما عضوی از این پیمان‌نامه خواهد بود.

بیانیه ریاست جمهوری آمریکا می‌افزاید که با وجود پیشرفت‌های حاصل‌شده در چارچوب این توافق، هنوز راه درازی در پیش است. باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده، تهدید کرده است که اگر رژیم سوریه به تعهدات خود پایبند نباشد، با حمله نظامی آمریکا روبه‌رو خواهد شد.

حمله نظامی؛ آری یا نه؟

بر اساس سخنان باراک اوباما، آمریکا به همکاری خود با روسیه، بریتانیا، فرانسه و سازمان ملل متحد در مورد سوریه ادامه خواهد داد تا بر صحت اجرای تعهدات نظارت شود و «اگر دیپلماسی راه به هدف نبرد، ایالات متحده همچنان آماده اقدام است».

به اعتقاد ناظران، سخنان رئیس جمهوری آمریکا می‌تواند اشاره غیرمستقیم به این موضوع باشد که ایالات متحده در صورت عدم پایبندی دمشق به تعهدات خود، حاضر است به‌تنهایی علیه رژیم سوریه وارد عمل شود. جان کری، وزیر خارجه آمریکا که توافق بر سر نابودی تسلیحات شیمیایی سوریه حاصل رایزنی‌های سه‌روزه او با همتای روسی‌اش بود، پیش‌تر گفته بود: «اگر سوریه این طرح را عملی نکند، پاسخی بر اساس بند هفتم منشور سازمان ملل در کار خواهد بود». این بند مجوز حمله نظامی یا تحریم‌های بین‌المللی را صادر می‌کند.

از سوی دیگر سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، گفته بود که در قطعنامه نهایی سخنی از بند هفتم منشور به میان نخواهد آمد. او در عین حال هشدار داده بود که در صورت سرپیچی سوریه از تعهدات یا بهره‌گیری از تسلیحات شیمیایی "از سوی هر کس"، شورای امنیت سازمان ملل "واکنش نشان خواهد داد".

استقبال در چین، اعتراض در سنای آمریکا

توافق آمریکا و روسیه بر سر نابودی تسلیحات شیمیایی سوریه با واکنش‌های مثبت و منفی کشورها و نهادهای بین‌المللی روبه‌رو شد. بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، آلمان، بریتانیا و فرانسه از این توافق استقبال کردند. ناتو نیز توافق مزبور را "مرحله مهمی" از مسیر دیپلماتیک به سوی حل بحران سوریه دانست و برای همکاری در جهت نابودی تسلیحات شیمیایی این کشور اعلام آمادگی کرد.

توافق مسکو و واشنگتن همچنین با واکنش مثبت چین مواجه شد. وانگ یی، وزیر خارجه این کشور که روز یکشنبه (۱۵ سپتامبر) در پکن میزبان لوران فابیوس همتای فرانسوی خود بود، گفت که این توافق تا حدی از اوضاع در آستانه انفجار در سوریه تنش‌زدایی می‌کند.

وزیر امور خارجه چین بار دیگر تأکید کرد که بحران سوریه باید با روش‌های دیپلماتیک در چارچوب سازمان ملل و شورای امنیت این سازمان حل و فصل شود. چین و روسیه پیش از این تمام قطعنامه‌های الزام‌آور شورای امنیت سازمان ملل علیه رژیم سوریه را وتو کرده‌اند.

از سوی دیگر سلیم ادریس، فرمانده "ارتش آزاد سوریه"، در مورد موافقت مردم سوریه با توافق مسکو-واشنگتن ابراز تردید کرده است. به زعم او، مشخص نیست مردم سوریه بپذیرند «تا نیمه سال آینده صبر کنند، در حالی که هر روز انسان‌هایی قربانی می‌شوند».

این توافق همچنین واکنش منفی جان مک‌کین و لیندسی گراهام، دو سناتور پرنفوذ آمریکایی را در برداشت. این دو بیم آن دارند که دشمنان ایالات متحده این توافق را "به ترس آمریکا" تعبیر کنند. این دو سناتور جمهوری‌خواه هشدار دادند که در پی این توافق اسد فرصت بیشتری به دست خواهد آورد و ایران نیز در نبود گزینه تهدید، به برنامه هسته‌ای خود ادامه خواهد داد.

گستره عملیات نابودسازی

واشنگتن و مسکو برآورد می‌کنند که رژیم سوریه بین ۴۲ تا ۴۵ انبار مواد شیمیایی داشته باشد. خبرگزاری فرانسه به نقل از یک نماینده دولت آمریکا نوشته است که در نهایت باید حدود هزار تن گاز سمی نابود شود. این که مأموریتی چنین حساس در سایه جنگ خونین داخلی در سوریه چگونه تا نیمه سال ۲۰۱۴ به سرانجام خواهد رسید، هنوز مشخص نشده است.

عملیات خطرناک خنثی‌سازی تسلیحات شیمیایی از چنان حساسیتی برخوردار است که کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا برای انجام آن از روبات استفاده می‌کنند.

گذشته از این‌ها، انتظار می‌رود گزارش نهایی بازرسان سازمان ملل در مورد حمله شیمیایی ۲۱ اوت در حومه دمشق روز دوشنبه (۱۶ سپتامبر / ۲۵ شهریور) منتشر شود. این حمله سرآغاز تهدید نظامی واشنگتن علیه رژیم بشار اسد بود؛ تهدیدی که در نهایت به توافق اخیر آمریکا و روسیه در ژنو انجامید.