هشدار تروئیکای اروپایی به ایران: تنش هسته‌ای را متوقف کنید
۱۴۰۱ اسفند ۱۷, چهارشنبه
سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا بیانیه مشترکی را به شورای حکام آژانس درباره اجرای تعهدات هسته‌ای ایران در چارچوب برجام ارائه دادند. آنها می‌گویند ایران هیچ توجیهی برای گسترش غنی‌سازی در تأسیسات فردو ندارد.
عکس: picture alliance/Arco Images GmbH
تبلیغات
سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا (E3)، در بیانیه‌ای که روز سه‌شنبه ۷ مارس (۱۶ اسفند) به شورای حکام آژانس ارائه دادند، در وهله نخست ضمن تشکر از گزارش رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای حکام، از کار حرفه‌ای و بی‌طرفانه آژانس و به ویژه بازرسی از تاسیسات ایران قدردانی کردند.
این سه کشور ابراز امیدواری کردند تا آژانس، شورای حکام را در جریان همه فعالیت‌ها و تحولاتی که نیاز به توضیح از سوی ایران دارد، قرار دهد.
تروئیکای اروپایی در بیانیه خود ضمن اشاره به بیانیه مشترک ایران و آژانس در ۴ مارس که در تهران صادر شد، مبنی بر توافق در مورد گسترش و تشدید نظارت و راستی‌آزمایی آژانس بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران، از مقامات تهران خواستار اجرای سریع و کامل این توافق شدند، زیرا "فعالیت‌های هسته‌ای ایران بسیار فراتر از تعهدات این کشور در چارچوب برجام رفته است".
این بیانیه می‌افزاید، ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۵درصدی، ۲۰درصدی و ۶۰درصدی خود را به شدت گسترش داده است. ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰درصدی که نگرانی شدیدی در زمینه گسترش سلاح‌های هسته‌ای را برانگیخته است، از نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اکنون بیش از دو برابر مقدار مواد هسته‌ای لازم برای انفجار هسته‌ای است و بنابراین امکان ساخت یک پیکره انفجاری هسته‌ای را نمی‌توان منتفی دانست.
بیانیه با اشاره به ادامه نصب آبشارهای سانتریفیوژ جدید توسط ایران، از جمله شمار قابل توجهی از سانتریفیوژهای پیشرفته، می‌گوید: «ما به ویژه نگران اعلامیه‌های ایران مبنی بر نصب سانتریفیوژها و آبشارهای پیشرفته بیشتر در تأسیسات غنی‌سازی سوخت فردو هستیم، به طوری که ظرفیت غنی‌سازی ایران در این تاسیسات مخفی زیرزمینی را به طور قابل توجهی افزایش داده است.»
سه کشور اروپایی می‌گویند: «ایران هیچ توجیه غیرنظامی باورمندی برای اجرای یک برنامه غنی‌سازی در تأسیسات فردو ندارد، آن‌هم با توجه به این واقعیت که این تاسیسات برای اجرای هیچ شکلی از برنامه غنی‌سازی غیرنظامی مناسب نیست.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست شورای حکام آژانس، دوشنبه ۶ مارس ۲۰۲۳عکس: Heinz-Peter Bader/AP/picture alliance
این بیانیه یک بار دیگر به تأکید از ایران خواسته است، "فعالیت دیگری در رابطه با تولید فلز اورانیوم را آغاز نکند" و می‌گوید، علاوه بر این، مسئله جدیدی که ایجاد شده، اختلاف در مقدار اورانیوم طبیعی است که ایران میزان آن را اعلام کرده با مقداری است که آژانس یک سال پیش در راستی‌آزمایی خود تشخیص داد. این بیانیه تاکید کرده: «ایران باید بدون تعلل در این موضوع شفاف‌سازی کند.»
علت تولید اورانیوم با خلوص ۸۴ درصد مشخص نیست
سه کشور اروپایی با اشاره به نمونه‌برداری اخیر در فردو که وجود ذرات اورانیوم غنی‌شده تا ۸۳.۷ درصد را نشان می‌دهد، می‌گویند این امر باعث نگرانی است، زیرا به طور قابل توجهی با سطح غنی‌سازی اعلام شده توسط ایران مغایرت دارد: «و ایران هنوز ما را متقاعد نکرده است که این به دلیل نوسانات ناخواسته ادعایی آن بوده است.»
این بیانیه به تأکید از ایران خواسته است: «به طور کامل با آژانس برای ارائه توضیحات فنی قابل باور در مورد منشاء این ذرات همکاری کند.» زیرا به عقیده آنها این غنی‌سازی بی‌سابقه تا ۸۳.۷درصد "بسیار نگران‌کننده و در راستای تداوم انباشت اورانیوم با غنای بالا تا ۶۰درصد و ادامه گسترش ظرفیت‌های غنی‌سازی ایران است".
تروئیکای اروپایی در بیانیه خود می‌افزاید: «هیچ توجیه غیرنظامی باورمندی برای غنی‌سازی در این مقیاس در ایران وجود ندارد. این گام، در کنار برنامه هسته‌ای گسترده‌تر، ایران را به طور خطرناکی به فعالیت‌های واقعی مرتبط با تسلیحات نزدیک می کند. این امر استدلال‌های ایران مبنی بر این‌که برنامه هسته‌ای آن فقط برای اهداف صلح آمیز است را بی‌اعتبار می‌سازد.»
تغییرات اعلام‌نشده در پیکربندی سانتریفیوژهای فردو
تروئیکای اروپایی همچنین نسبت به تغییرات پیکربندی سانتریفیوژها در تأسیسات غنی‌سازی فردو ابراز نگرانی شدید کرده و می‌گوید ایران این تغییرات را بدون اطلاع قبلی به آژانس بین‌المللی و تنها چند ساعت پس از انجام بازرسی سایت توسط آژانس در ۱۶ ژانویه اجرا کرده است.
بیانیه با استناد به تأییدهای آژانس می‌گوید این اقدامات با تعهدات ایران ذیل توافقنامه پادمان جامع مغایرت دارد و توانایی آژانس برای اجرای اقدامات پادمانی موثر در تاسیسات هسته‌ای ایران را تضعیف می‌کند. ایران با تغییر در پیکربندی سانتریفیوژها غنی‌سازی بالاتر از سطح ۶۰درصد را امکان‌پذیر می‌سازد، چنان که وجود ذرات اورانیوم غنی‌شده تا ۸۳.۷ درصد این را نشان می‌دهد.
تجهیزات نظارتی آژانس باید دوباره نصب شوند
از سوی دیگر بیانیه تروئیکا به تأکید خواستار نصب مجدد دوربین‌های نظارتی آژانس در تأسیسات هسته‌ای و غنی‌سازی ایران است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است، تصمیم ایران در مورد توقف همکاری با آژانس در مورد فعالیت‌های نظارتی و راستی‌آزمایی مبتنی بر برجام، به آن معنا است که حتی در صورت ازسرگیری کامل برجام، آژانس دیگر قادر به تشخیص و تضمین خصلت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران نخواهد بود.
سه کشور اروپایی در بیانیه خود می‌گویند طیف کامل یافته‌هایی که در گزارش مدیرکل آمده، هشداردهنده است: «ایران به گسترش بی‌سابقه و شدید فعالیت هسته‌ای خود ادامه می‌دهد و هیچ توجیه غیرنظامی قابل قبولی برای این فعالیت‌ها که کاملاً با تعهدات برجامی ایران مغایرت دارد، وجود ندارد.»
مذاکرات احیای برجام
بیانیه تروئیکای اروپایی درباره مذاکرات هسته‌ای احیای برجام می‌گوید: «ما عمیقا متأسفیم که ایران توافق عادلانه و متعادلی را که هماهنگ‌کننده برجام در ماه مارس و آگوست سال گذشته ارائه کرد، نپذیرفت و در عوض تصمیم گرفت برنامه خود را تسریع ببخشد. مسئولیت کامل این وضعیت بر عهده ایران است. ما از ایران می‌خواهیم که فوراً تشدید تنش‌های هسته‌ای خود را متوقف کرده و معکوس کند و با اعمال مجدد پروتکل الحاقی، به عنوان گام مهم اعتمادسازی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شفافیت کامل را فراهم کند.»
سه کشور اروپایی گفته‌اند، به رایزنی‌ها با شرکای بین‌المللی درباره بهترین روش برای مقابله با تشدید بی‌وقفه و خطرناک فعالیت هسته‌ای ایران ادامه خواهند داد. آنها از مدیرکل آژانس خواسته‌اند تا پیش از نشست بعدی شورای حکام در ماه ژوئن، پیشاپیش درباره روند کار اطلاع‌رسانی کند.
برنامه هسته‌ای ایران به روایت تصویر
نمایندگان ایران و ۱+۵ دوم آوریل ۲۰۱۵ بر سر چارچوب برنامه‌ای به توفق رسیدند که در صورت نهایی شدن به مناقشه اتمی ۱۲ ساله ایران و غرب پایان می‌بخشد. ابعاد برنامه هسته‌ای ایران چیست و چه مراکزی برای پیشبرد آن احداث شده‌اند؟
عکس: Keyhan
توافق اتمی لوزان
دوم آوریل ۲۰۱۵ و دو روز پس از ضرب‌الاجل تعیین‌شده، سرانجام بیانیه مشترک مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران و نمایندگان گروه موسوم به ۱+۵ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) در لوزان سوئیس منتشر شد. این بیانیه چارچوب توافق نهایی است که قرار است تا پایان ژوئن ۲۰۱۵ تنظیم شود و در صورت تحقق به ۱۲ سال مناقشه هسته‌ای ایران با غرب پایان می‌دهد. ابعاد برنامه هسته‌ای ایران چیست؟
عکس: Getty Images/AFP/F. Coffrini
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی هم‌زمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافت‌وِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی هم‌زمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافت‌وِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران
دانشمندان اتمی زن ایران. بریده‌ای از جراید ایران در دهه ۵۰ خورشیدی. از راست به چپ خانم‌ها دکتر مرآت، رقیه باقرزاده اکبری، دکتر مهین‌دخت رحمانی، ثریه سمیعی، ماهرو اکبرنیا، فرزانه محمدی، دکتر افسر سیار و دکتر زهره عابدین‌زاده
عکس: Creative Commons
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران تا زمان انقلاب ۵۷
دکتر اکبر اعتماد، متولد ۱۳۱۰ در شیراز و فارغ‌التحصیل دانشگاه لوزان سوئیس. وی در سال ۱۳۴۷ به سمت اولین رئیس موسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی منصوب شد و در سال ۱۳۵۳ ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست گرفت. اعتماد به خواست شاه حکم معاونت نخست‌وزیری را برای "تأمین انرژی" دریافت کرد و در این زمینه شخصا به شاه گزارش می‌داد.
عکس: PressTV
نیروگاه اتمی بوشهر
عکس قدیمی از نیروگاه نیم‌ساخته‌ی بوشهر (متعلق به حدود سال ۱۹۷۷). قرارداد ایران با شرکت آلمانی کرافت‌ورک اونیون برای احداث دو واحد نیروگاه اتمی بود. در سال ۱۳۵۷ در حالی که حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بودند، با تغییر نظام سیاسی ایران ساخت هر دو واحد متوقف ماند.
عکس: Creative Commons
نیروگاه اتمی بوشهر
نمایی از نیروگاه اتمی بوشهر
عکس: Fars
نیروگاه اتمی بوشهر
مدل نیروگاه اتمی بوشهر در غرفه ایران در اکسپوی شانگهای
عکس: Creative Commons/Bernd.Brincken
برنامه پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم در ایران
بسیاری از کشورهایی که به لحاظ فنی قادر به تولید سوخت نیروگاه‌های اتمی هستند به دلیل با صرفه‌تر بودن ترجیح می‌دهند آن را از خارج تهیه کنند. این کشورها نیازی مشخص و برنامه‌هایی شفاف مبتنی بر محاسبات اقتصادی دقیق و مرسوم دارند که هدف آن در نظر گرفتن منافع ملی است. صرف ده‌ها میلیارد دلار برای تولید داخلی سوخت یک نیروگاه که با ۵۰ میلیون دلار قابل خریداری است نمی‌تواند گامی در جهت رشد و شکوفایی باشد.
تأسیسات نظامی پارچین
یکی از مراکز مهمی که با فعالیت‌های هسته‌ای ایران مرتبط است پایگاه نظامی پارچین واقع در جنوب شرقی تهران است. این مرکز یک پادگان نظامی و در اختیار سپاه پاسداران جمهوری اسلامی است، اما آژانس احتمال می‌دهد که ایران در این مکان دست به آزمایش انفجار هسته‌ای زده باشد.
عکس: DigitalGlobe/ISIS via dapd
تأسیسات نظامی پارچین
در نیمه نخست سال ۲۰۱۲ آژانس بین‌المللی از انجام عملیات گسترده خاکبرداری و پاکسازی احتمالی در پارچین خبر داد که مستند به تحلیل عکس‌های هوایی بود. اما ایران دیگر اجازه بازدید از پارچین را به بازرسان آژانس نداد.
تأسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم
تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز. ایران در بهمن ۱۳۸۵ رسما خبر راه‌اندازی دو آبشار ۱۶۴ تایی در تاسیسات زیرزمینی نطنز را اعلام کرد. در سال‌های بعد تعداد سانتریفوژهای این مرکز به چند هزار افزایش داده شد. راه‌اندازی و نگهداری تاسیسات این بخش، به دلیل ویژگی دستگاه‌ها و پیچیدگی ساخت آنها یکی از پرهزینه‌ترین قسمت‌های چرخه‌ی سوخت هسته‌ای است. ده‌ها میلیارد دلار هزینه برنامه غنی‌سازی شده است.
عکس: Fars
تأسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم
در فروردین سال ۱۳۸۶ محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور ایران برای نخستین‌بار از نصب و راه‌اندازی سه هزار دستگاه سانتریفوژ در نطنز خبر داد. رسانه‌های ایران نوشتند که این دستگاه‌ها از نوع نسل جدید سانتریفوژهاست که توسط خود ایران ساخته شده‌اند. در آخرین گزارش‌های رسانه‌ها، تعداد سانتریفوژ نصب شده در نظنز تا ۶ هزار نیز قید شده است.
عکس: AP
تأسیسات هسته‌ای
تاسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم نطنز در نزدیکی شهر نطنز در شمال اصفهان قرار دارد. زمان آغاز ساخت تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم نطنز روشن نیست. اما بخش اصلی این تاسیسات که محل استقرار سانتریفوژهاست، در زیرزمینی به عمق ۳۰ متر قرار دارد.
عکس: picture-alliance/ dpa
تأسیسات هسته‌ای
مرکز کنترل تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز
عکس: REUTERS
تأسیسات اتمی
میله‌های سوختی
عکس: picture-alliance/dpa
تأسیسات اتمی
در سال ۲۰۱۱ و پس از گذشت ۱۵ سال پیمانکار روسی اعلام کرد که واحد اول نیروگاه بوشهر به مرحله راه‌اندازی آزمایشی رسیده است. مدت زمان ساخت یک نیروگاه مشابه بوشهر در کشورهای پیشرفته صنعتی حداکثر ۷ سال و در کشورهای مشابه ایران حداکثر ۸ سال طول می‌کشد.
عکس: AP
تأسیسات فردو
خبر احداث تأسیسات زیرزمینی غنی‌سازی فردو در اطراف قم در بحبوحه مناقشه هسته‌ای ایران و غرب (۲۰۰۹) منتشر شد. غرب خواستار برچیدن این تأسیسات و جمهوری اسلامی خواستار ادامه فعالیت آن بود. بر اساس بیانیه مشترک لوزان، فردو به مرکز تحقیقات هسته‌ای و فیزیک پیشرفته تبدیل می‌شود و هزار سانتریفوژ در آن فعال خواهند بود؛ اما غنی‌سازی اورانیوم در این تأسیسات متوقف شده و ماده شکاف‌پذیری نیز در آن تولید نمی‌شود.
عکس: picture-alliance/dpa
مذاکرات اتمی میان ایران و غرب
مذاکرات اتمی میان نمایندگان ایران و کشورهای شش‌گانه‌ی آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین به انضمام آلمان به سرپرستی کاترین اشتون، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا در استانبول، آوریل ۲۰۱۲. پیش از روی کار آمدن دولت حسن روحانی، سعید جلیلی (تصویر) سرپرستی تیم مذاکره‌کننده ایران را بر عهده داشت.
عکس: Reuters
تأسیسات هسته‌ای آب سنگین اراک
پروژه‌های آب سنگین در چارچوب قرارداد منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای قرار می‌گیرد و باید زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشند.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات هسته‌ای آب سنگین اراک
آنچه سبب حساسیت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به رآکتورهای آب سنگین شده، تولید پلوتونیوم به عنوان محصول فرعی است. از این پلوتونیوم می‌توان مستقیم و بدون نیاز به غنی‌سازی اورانیوم، سلاح‌های اتمی ساخت. بر اساس توافق اتمی لوزان، رآکتور تحقیقاتی اراک آب سنگین باقی می‌ماند اما با بازطراحی روزآمد می‌شود و از میزان پلوتونیوم تولیدی آن نیز کاسته می‌شود.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان
"تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان" (Uranium Conversion Facility – UCF) مرکزی برای تبدیل کیک زرد به گاز هگزا فلوراید است. این گاز سپس در سانتریفوژها تزریق می‌شود تا اورانیوم قابل استفاده آن افزایش یابد. فکر ایجاد تاسیسات اصفهان به پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران باز میگردد که به عنوان گزینهای برای تکمیل چرخه سوخت نیروگاه اتمی بوشهر پیشنهاد شد.
عکس: aeoi.org.ir
"کیک زرد"
یکی از وظایف مهم تاسیسات UCF اصفهان تولید "گاز هگزا فلوراید اورانیوم" (UF6) است. برای تولید این گاز ابتدا كیك زرد (سنگ اورانیوم پودر شده با درجه خلوص بیشتر) را در اسید نیتریك حل می‌كنند. بر اثر این عمل، ماده‌ای به نام نیترات اورانیوم تولید می‌شود. پس از یک رشته فعل و انفعالات گاز هگزا فلوراید اورانیوم تولید می‌شود. این همان گازی است كه برای غنی‌سازی در دستگاه‌های سانتریفوژ تزریق می‌شود.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور تحقیقاتی تهران
رآکتور تـحقیقاتی آب سبک تهران یکی از انـواع راکـتورهای چند منظوره و در نوع خود از کارآترین انواع راکتورهای دنیا در زمینه علمی و صنعتی است. این رآکتور با ظرفیت ۵ مگاوات در سال ۱۹۶۷ توسط آمریکا در مرکز تحقیقات اتمی تهران وابسته به دانشگاه تهران ساخته شد. آمریکا برای مدت ۲۰ سال سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران را تامین کرد.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور اتمی تهران
در سال ۲۰۱۰ ایران اعلام کرد سوخت رآکتور تهران در حال اتمام است و از طریق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستار تامین سوخت ۲۰ درصد برای این رآکتور شد. اما این درخواست با دیگر مسائل مناقشه‌ی اتمی ایران پیوند خورد و موضوع آن‌طور که ایران مایل بود، حل‌وفصل نشد.
