عفو بین الملل و "عرصه سوم"، به طرحی که اخیرا با موافقت ۱۳۰ نماینده مجلس و بدون طی مراحل قانونی در شرف تصویب است، اعتراض کرده‌اند و از نمایندگان مجلس ایران خواسته‌اند این طرح را به چالش بکشند.

طرح یاد شده «تاسیس و نظارت برفعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی» نام دارد که بر اساس آن، همه سازمان‌های غیردولتی تحت نظارت ساختاری قرار می‌گیرند که اعضای آن وابسته به وزارت اطلاعات و بسیج هستند.

ریاست هئیت عالی «نظارت بر فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی» بر عهده وزارت کشور است و دربرگیرنده نمایندگانی از قوه قضائیه، وزارت اطلاعات، وزارت امور خارجه، سازمان اوقاف و امور مساجد، و بسیج. از سازمان‌‌های غیردولتی تنها یک نماینده برای حضور در این هیات پیش‌بینی شده است.

تاسیس هر سازمان غیردولتی با اجازه این این هیات امکان‌پذیر بوده و ادامه فعالیت آن هم تنها زیر نظر این نهاد ممکن خواهد بود: از ترکیب هئیت مدیره سازمان‌های غیردولتی گرفته تا توزیع منابع مالی و هرگونه ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی.

عفو بین‌الملل و عرصه سوم در بیانیه خود هشدار داده‌اند: «طرح تاسیس و نظارت بر فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی ناقوس مرگ جامعه مدنی را در ایران به صدا در می‌آورد. جامعه مدنی ایران از زمان به قدرت رسیدن احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۴ تحت فشارهای شدیدی قرار گرفته است. از آن زمان تاکنون فعالان جامعه مدنی بخاطر فعالیت‌های مدنی خود با آزار و اذیت، تهدید و بازداشت روبرو شده‌اند و سازمان‌های آن‌ها عموما بدون حکم دادگاه بسته شده‌اند. برخی از این فعالان جامعه مدنی به احکام درازمدت حبس و یا شلاق محکوم شده‌اند، و بسیاری دیگر از ترس جان خود و با بی‌میلی کشور را ترک کرده‌اند.»

دکتر سهراب رزاقی، از بنیان‌گذاران «عرصه سوم» که سازمانی غیردولتی و غیرانتفاعی در هلند است، این طرح را «سیاست جایگزینی و جامعه‌ی مدنی‌سازی دولتی» می‌نامد که یک «قدرت مطلقه» را بر همه امور سازمان‌های غیردولتی حاکم می‌کند و در حقیقت تیر خلاصی است بر فعالیت آن‌ها.

سازمان‌های غیردولتی، نهادهای مردمی تازه‌پایی در ایران هستند که حمایت از آن‌ها در برنامه توسعه سوم و چهارم مورد توجه قرار گرفت. تا نیمه سال ۱۳۸۴ نیز بسیاری از این سازمان‌ها از منابع مالی و امکانات خوبی برخوردار بودند و موفقیت‌های بسیاری در توانمندسازی زنان، کودکان، کمک به معتادان، ایجاد امکانات آموزشی و مددکاری اجتماعی داشتند.

این روند از سال ۱۳۸۵ و با ایجاد محدودیت‌های بی‌شمار از سوی دولت رو به افول گذاشت و موضوع حوزه و چگونگی فعالیت سازمان‌های غیردولتی به بحث دائمی دولت تبدیل شد.

ویژگی این سازمان‌ها و راز موفقیت‌شان در غیردولتی بودن آنهاست. با تصویب طرح جدید چیزی از این ویژگی باقی نخواهد ماند.

NK/BB