به گفته معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی ایران، طرح غربالگری کودکان مبتلا به اوتیسم در این کشور در حال اجراست. یحیی سخنگویی از افزایش شمار مبتلایان به این اختلال اظهار نگرانی کرده است.

خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) روز چهارشنبه (۱۱ تیر/ ۲ ژوئیه) به نقل از وی نوشت: «متاسفانه تعداد کودکان شناسایی‌شده بالاتر از میانگین جهانی است؛ قبلا این آمار بسیار کم بود و به چشم نمی‌آمد، البته هنوز تمامی اطلاعات برای ارائه آمار نهایی جمع‌آوری نشده‌اند».

در طرح کنونی برای تشخیص به‌موقع اوتیسم و تلاش برای هدایت مبتلایان به مدارس معمولی، کودکان ۲ تا ۵ سال غربال می‌شوند. در حالی که، به گفته معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی، پیش از این تنها کودکان بالای ۶ سال بررسی می‌شدند: «تشخیص دیرهنگام منجر به عقب‌ماندگی ذهنی و حضور آنها [مبتلایان] در مدارس استثنایی خواهد شد».

عواقب تلخ ناآگاهی خانواده‌ها

یحیی سخنگویی همچنین چندی پیش به خبرگزاری "ایسنا" گفته بود که شمار مبتلایان به اوتیسم هر روز در ایران بالاتر می‌رود، بدون این‌که کسی بداند چه اتفاقی درحال رخ دادن است. او همزمان به نکته قابل تأملی اشاره کرده بود: «اوتیسم را به دلیل ناشناخته بودن، در کنار بیماری ام اس قرار می‌دهند».

اوتیسم (Autism) که در فارسی "درخودماندگی" ترجمه شده، نوعی اختلال رشدی است که علت بروز آن روشن نیست؛ درمان مشخصی هم برای آن وجود ندارد. در اوتیسم از جمله کار بخش‌هایی از مغز مختل می‌شود که مسئول تعاملات اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی هستند. این اختلال عموما از ۱۲ تا ۱۸ ماهگی قابل تشخیص است و بازه سنی یک تا سه سالگی، سنین طلایی تشخیص آن برشمرده می‌شود.

بیشتر بخوانید: صوت‌درمانی برای درخودماندگان؛ نمایشگاه توانخواهان در دوسلدورف

مداخله‌ی به‌هنگام در روند اوتیسم – توانبخشی – موجب کاهش چشم‌گیر پیامدهای آن و پیشگیری از معلولیت شدید می‌شود. اما با تشخیص دیرهنگام، هر چه سن بالاتر می‌رود، قدرت فرد مبتلا برای برقراری ارتباط با اطرافیان بیشتر کاهش می‌یابد. به‌عنوان نمونه کودک اوتیستیک دست و پاچلفتی ظاهر می‌شود یا نوجوان اوتیستیک شیوه‌ی برخورد مناسب با پیرامون یا ابراز علایق، هیجانات یا احساسات خود را بلد نیست.

در ایران به دلیل ضعف سیستم غربالگری و مهمتر از آن ناآگاهی خانواده‌های درگیر، این اختلال زمانی در کودکان تشخیص داده می‌شود که شکل معلولیت به خود گرفته است. بسیاری از خانواده‌ها به همین دلیل توان نگهداری از کودکان اوتیستیک خود را ندارند و آنان را به بهزیستی می‌سپارند. به گفته یحیی سخنگویی، «[...] پیرو درخواست‌های مکرر خانواده‌های دارای فرزند بیمار اوتیسم و به‌رغم میل سازمان، مجبور شدیم نخستین مرکز شبانه‌روزی نگهداری از بیماران اوتیسم را در مشهد راه‌اندازی کنیم.»

آمار مبتلایان

آمار دقیقی از شمار مبتلایان به اوتیسم وجود ندارد. بر اساس اعداد و ارقام موجود، از میان هر ۱۰‌هزار کودک زیر ۱۲ سال در جهان، ۲ تا ۵ کودک مبتلا به این اختلال هستند. اما یک نکته روشن است و آن این‌که پسرها (بر اساس آمار موجود ۳ تا ۵ برابر) بیشتر از دختران قربانی اوتیسم می‌شوند؛ همچنین گفته می‌شود از هر ۱۰ مبتلا به اوتیسم ۷ نفر دچار کُندذهنی و مشکلات مربوط به عملکرد و واکنش‌های مغز است و ۳۰‌ درصد از کودکان اوتیستیک دچار تشنج می‌شوند.

بارزترین نشانه ناهنجاری اوتیسم، غیراجتماعی و عموما تنها بودن مبتلایان است. کودکان اوتیستیک همچنین گاه هیچ‌گونه وابستگی عاطفی به اطرافیان نشان نمی‌دهند. برخی از مبتلایان هم دچار بی‌ثباتی رفتاری هستند؛ بی‌دلیل می‌خندند یا گریه می‌کنند؛ گروهی هم پرخاشگر هستند. این پدیده ممکن است در مواردی به خودآزاری هم منجر شود.

به گفته کارشناسان، ممکن است رشد برخی کودکان حتی گاه تا ۲ سالگی عادی باشد، اما پس از آن با اختلالات شدید رشدی روبه‌رو شوند که می‌تواند نشانی از ابتلا به اوتیسم باشد.