وزارت انرژی پاکستان در ماه مه ۲۰۱۰ عقد قرارداد میان تهران و اسلام‌آباد برای ساخت خط لوله مشترک گاز را یک "دستاورد تاریخی" خواند.

در حالی‌که دولت پاکستان مصمم است با پیشبرد ساخت خط لوله گاز گامی بزرگ برای تامین انرژی کشورش بردارد، آمریکا می‌کوشد از تحقق این پروژه به هر قیمتی جلوگیری ‌کند. ایران با این پروژه قصد دارد بخش عمده‌ای از تولیدات گاز خود را به پاکستان بفروشد.

این پروژه برای پاکستان از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا تنگناهای انرژی در کشور ۱۷۰ میلیونی پاکستان بیش از پیش آشکار می‌شود. منصور هاشمی، معاون شرکت ملی خدمات مهندسی پاکستان (NESPAK) درباره اهمیت این پروژه گفت: «هیچ برنامه‌ای مهم‌تر از این پروژه ‌نیست. پاکستان در حال حاضر با کمبود ۵ هزار مگاواتی انرژی مواجه است. گاز ایران می‌تواند دقیقاَ این خلاء انرژی را پر کند. تنها این پروژه پاسخ‌گوی نیازهای پاکستان است.» این شرکت یکی از گردانندگان اصلی این پروژه به شمار می‌‌آید.

همکاری شرکت آلمانی در ساخت خط لوله‌ی گاز

آنچه ساخت این خط لوله‌ی گاز را بحث‌برانگیز می‌کند، مشارکت یک شرکت آلمانی در این پروژه است. منصور هاشمی در گفت‌وگویی با کانال تلویزیون یک آلمان (ARD) نیز همکاری یک شرکت آلمانی در این پروژه را تایید کرد. این همکار آلمانی، "شرکت مهندسان مشاور آی ال اف" (ILF) است که دفتر آن در مونیخ و دارای ۱۸۰۰ کارمند است. این شرکت آلمانی وظیفه مشاورت به طرف پاکستانی را برعهده داشته و حق‌الزحمه خود را نیز از دولت پاکستان دریافت می‌کند.

هاشمی تاکید کرد که شرکت "آی ال اف" نقشی مدیریتی در این پروژه برعهده دارد، زیرا دارای تجربه بین‌المللی فراوانی در ساخت خط لوله است. وی افزود:  «شرکت مهندسی ما فاقد چنین امکاناتی است. شرکت آلمانی به تنهایی مسئول ساخت ایستگاه‌های کمپرسور در این خط لوله گاز است.»

در حالی‌که ساخت خط لوله گاز در خاک ایران پیشرفت‌هایی را نشان می‌دهد، شریک پاکستانی هنوز بطور جدی اقدامی برای شروع این پروژه نکرده است. بزودی قرار است در پاکستان مناقصه‌ای برای این پروژه برگزار شود.

شرکت آلمانی "آی ال اف" خود را برای این مناقصه آماده می‌کند و قرار است در آینده نظارت بر این پروژه را نیز بر عهده گیرد. این موضوع با توجه به تحریم‌ها و فشارهای آمریکا قابل تامل است. زیرا نخستین پرسش این است: "آیا این همکاری ناقض تحریم‌های اتحادیه اروپا به شمار نمی‌آید؟"

سکوت شرکت آلمانی

اداره نظارت بر اقتصاد و صادرات آلمان در نخستین واکنش به این موضوع گفت که ممکن است این همکاری تخطی از توافقات اتحادیه اروپا باشد. اما سیمون هیرش‌برونر وکیل یک دفتر حقوقی در بروکسل اعلام کرد که « فعالیت‌های این شرکت زیرپا نهادن مصوبات اتحادیه اروپا نیست، زیرا تحریم‌ها متوجه ارسال محمولات به شرکت‌های ایرانی یا شرکت‌هایی است که در ایران فعالیت دارند. اما در صورتی‌که این شرکت آلمانی تنها با پاکستان همکاری داشته باشد، مشمول مصوبات اتحادیه اروپا نخواهد شد.»

اما برخی کارشناسان حقوقی بر این باورند که مفاد مصوبات اتحادیه اروپا تفاسیر دیگری را نیز امکان‌پذیر می‌سازد. شرکت آلمانی "آی ال اف" درباره فعالیت خود در این پروژه گفت که دفتر این شرکت تنها وظیفه برنامه‌ریزی و مشاورت برای خط لوله گاز در کشور پاکستان را بر عهده دارد. مسئولان این شرکت اعلام کردند که «درباره این پروژه در حال انجام موظف به سکوت هستند.»

هنوز روشن نیست که دولت پاکستان در قبال فشارهای بین‌المللی چه واکنشی نشان خواهد داد. در صورت تغییر نظر پاکستان، فعالیت شرکت آلمانی نیز متوقف خواهد شد. هاشمی گفت: «دولت پاکستان چنین تصمیمی نخواهد گرفت. ما به تازگی شاهد تظاهرات مردم پاکستان به خاطر کمبود انرژی بودیم. در این تظاهرات مردم از وضعیت موجود بسیار خشمگین بودند.»

به نظر کارشناسان سیاسی کشورهای غربی میان دو "گزینه بد و بدتر" قرار گرفته‌اند. یا این خط لوله ساخته می‌شود که در آن صورت به معنای کمک به ایران تلقی خواهد شد یا اینکه این پروژه متوقف می‌شود که به معنای دامن زدن به بی‌ثباتی بیشتر در پاکستان است. به گفته این کارشناسان نباید از نظر دور داشت که «پاکستان، کشوری با قدرت اتمی است که دارای ساختار سیاسی بسیار شکننده‌ است.»

SI/BM