حجاب بی حجاب؛ وزیر کشور: برخی تصاویر مربوط به ایران نبودند
۱۴۰۱ تیر ۲۲, چهارشنبه
یک روز پس از استقبال گسترده از کارزار "حجاب بی حجاب" و انتشار تصاویر زنان و دختران در شهرهای مختلف ایران، وزیر کشور برخی از این تصاویر را مربوط به خارج از ایران دانست. یک مقام ارتش هم حجاب را "خاکریز اول" خواند.
تبلیغات
کارزار "حجاب بی حجاب" که با هشتگی به همین نام روز سهشنبه (۲۱ تیر/ ۱۲ ژوئیه) در شبکههای اجتماعی فارسی زبان داغ شد، واکنش شماری از مسئولان جمهوری اسلامی را به دنبال داشته است.
از جمله آنها احمد وحیدی، وزیر کشور ایران، روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیأت دولت برخی از تصاویر منتشر شده از زنان و دختران بدون حجاب در اماکن عمومی را به خارج از کشور نسبت داد و گفت: «بعضی از این موارد اصلا مربوط به داخل [ایران] نیست و از خارج حمایت و اداره میشود.»
وحیدی با بیان اینکه "عفیفتر و باحجابتر از زنان ایرانی در هیچجا نداریم" از کاربران فضای مجازی خواست تا "تحتتأثیر این القائات سوء قرار نگیرند."
او در عین حال هشدار داد: «عناصر محدودی هم اگر تحت تاثیر قرار گرفتند، طبق وظایف قانونی، دستگاههای مربوطه به آنان تذکراتی میدهند که آنان هم حتماً باید این تذکرات مدنظرشان باشد و به آن عمل کنند.»
وزیر کشور در سخنان خود با اصرار بر اینکه زنان "بدحجاب یا کمحجاب" نیز "با دل و جان به نظام و اسلام اعتقاد دارند"، گفت: «موارد بسیار اندکی پیدا میشود که حتی در برابر تذکرات ناصحانه، مشفقانه و محبتآمیز رعایت نمیکنند، آنوقت تذکرات مقداری جدیتر به آنان داده میشود.»
وحیدی در حالی از "تذکر مشفقانه" سخن گفته که در هفتههای اخیر گزارشهای متعددی از برخوردهای خشونتآمیز مأموران گشت ارشاد با شهروندان در شهرهای مختلف ایران گزارش شده است. حتی در یک مورد نیز تذکر در مورد حجاب با تیراندازی به سمت یک زوج همراه شد که این موضوع واکنشهای بسیاری را برانگیخت.
روز سهشنبه تصاویر زیادی از زنان و دختران در شبکههای اجتماعی بهویژه توییتر منتشر شد که آنها را بدون حجاب در خیابانها، خودروی شخصی یا وسایل حمل و نقل عمومی نشان میداد. برخی از زنان حامی این کارزار همچنین از همراهی مادر، همسر یا اعضای مرد خانوادهشان در مخالفت با حجاب اجباری گفته بودند. در یکی از ویدیوهای منتشر شده دیده میشد که دختری نوجوان با همراهی پدرش مقابل یکی از پایگاههای بسیج در تهران رفته و با برداشتن روسری، مخالفت خود را با حجاب اجباری ابراز میکند.
ترس حکومت از فروریختن "خاکریزها"
در سویی دیگر محمد محسنی، رئیس سازمان عقیدتی سیاسی ارتش، روز سهشنبه حجاب را فراتر از سلیقه شخصی خواند و تأکید کرد: «حجاب و عفاف خاکریز اول جنگ نرم است و در هر جبههای که خاکریز اول از دست برود، خاکریزهای بعدی نیز یکی بعد از دیگری از دست میرود.»
دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان قم نیز شامگاه سهشنبه در جریان مراسم حکومتی موسوم به روز "حجاب و عفاف" از مسئولان خواست "تمام توان" خود را برای حفظ حجاب زنان به کار گیرند و "هر کس قصد تعرض به آن را داشت قلم پایش را خورد کنند."
علی مطهری، عضو پیشین مجلس شورای اسلامی نیز با انتشار یادداشتی در صفحه شخصیاش در اینستاگرام، مخالفان حجاب اجباریرا به سه گروه تقسیم کرد و نوشت: «یک گروه بانوانی که تحت تأثیر سبک زندگی غربی آن را از مقوله آزادی به شمار میآورند. گروه دوم، بانوانی که در اثر محروم بودن از تربیت دینی میخواهند میل ذاتی خود به تبرج و خودنمایی را که دست خلقت برای بقای نسل در او قرار داده است ارضاء کنند. و سوم به تعبیر استاد مطهری، مردان شکارچی که میخواهند بانوان برای کامجویی آنها به آسانی در دسترسشان باشند.»
بسیاری از کاربران به این نوشته مطهری واکنش منفی نشان دادند و با "طالبانی و توهینآمیز" خواندن این افکار، تأکید کردند که حکومت به جای سرکوب نیمی از جمعیت جامعه به بهانه حجاب، باید به دنبال راهحلی برای مبارزه با فسادهای گسترده مالی، سوءمدیریت، اوضاع آشفته اجتماعی و اقتصادی و تورم افسارگسیخته باشد.
در همین حال مینو اصلانی، رئیس "اندیشکده زن و خانواده دانشگاه امام حسین" نیز در گفتوگویی با سایت خبری "گلستان ما" نسبت به ایجاد "خلاء در زمینه حجاب و عفاف" هشدار داد و تأکید کرد: «ما باید دنیا را با زیبایی حجاب آشنا کنیم.»
اصلانی همچنین اضافه کرده که "زنان مسلمان ایرانی باید به زن غربی کمک کنند که پیرامون پوشش مناسب مطالبهگری کند."
جمعی از فعالان حقوق زنان به تازگی در بیانیهای رویکرد عامدانه حکومت در راستای اعمال فشار برای حجاب اجباری را محکوم و تأکید کرده بودند: «امروز اگر میلیونها زن و کسانی که از این مبارزه مستمر حمایت میکنند با سبک زندگی مورد پسندشان به این اجبار، تو دهنی میزنند، پاسخی به تمام سیاستمدارانی است که چنین سرنوشتی را در قانون برای آنها رقم زدهاند.»
مانتو در گذر زمان؛ مقاومت سانتیمتری علیه حجاب اجباری
مانتو قرار بود به عنوان یک یونیفورم اسلامی، جای لباس اختیاری را بگیرد. اما این پوشش غیرانتخابی در گذر زمان هویت جدیدی یافت و زنان را به تودهای متحدالشکل در انظار عمومی مبدل نکرد.
عکس: picture-alliance/AP Photo/E. Noroozi
در سالهای منتهی به انقلاب اسلامی در ایران مانتو پوششی رایج نبود. در آن دوران بیشتر زنان محجبه، چادرهای سیاه یا رنگی به سر داشتند. گروه اندکی از زنان که عمدتا دختران دانشجو بودند، لباس گشاد با روسری را انتخاب میکردند. پس از انقلاب وضع آرام آرام تغییر کرد. اول روسری اجباری شد و سپس مانتو به عنوان لباسی که انحنا و فرم بدن زن را نشان ندهد.
عکس: bornanews.com
در سالهای نخست دهه ۶۰ و دوران جنگ هشت ساله با عراق، تنگناهای شدید اقتصادی و دشواری تأمین مایحتاج زندگی روزمره جایی برای شیک بودن باقی نمیگذاشت. در آن دوران مد نه تنها جنبه تجملی، بلکه جنبهای "طاغوتی" داشت. در آن دهه زنان باید در ادارات و معابر عمومی چادر یا مانتو و روسریهای تیرهرنگ میپوشیدند.
عکس: picture-alliance/dpa/Abedi
در نیمه نخست دهه ۷۰ با پایان گرفتن جنگ و برداشته شدن تدریجی محدودیتهای اقتصادی و سیاسی، تنوعی نیز در پوشش مردم پدید آمد. با عمومیتر شدن دستگاههای ویدئو، آرام آرام رنگها به جامعه بازگشتند، البته رنگهای کرم، خردلی و بادمجانی، اوج رنگهای شاد و زنده در مانتوها بودند.
عکس: picture-alliance/dpa
در دهه ۷۰ مانتوها از بالا تا پایین گشاد بودند و تا قوزک پا میرسیدند. مانتوها در آن دهه که مقارن با دهه ۹۰ میلادی بود، بیشتر به بارانی شباهت داشتند و به اپلهای ضخیم در سرشانه مزین بودند. این مانتوها تا پایین با دکمه بسته میشدند و شلوار از زیرشان پیدا نبود. بودند زنانی که به جای شلوار، زیر مانتو پاچه میپوشیدند.
عکس: picture-alliance/dpa
در سالهای نخست دهه ۱۳۷۰ رنگ روسریها بیشتر تیره بود. آنها محکم زیر چانه گره میخوردند و گردن را میپوشاندند. با افزایش واردات پوشاک خارجی شلوارهای گشاد جین جای خود را به شلوارهای پارچهای دادند. تغییر بزرگ آن دوران مانتوهای خفاشی بود. مانتوهایی غالبا مشکی رنگ که زنان قشر متوسط و رو به بالا در در شهرهای بزرگ بهویژه تهران میپوشیدند.
عکس: picture-alliance/dpa/H. Fahimi
در آن سالها مقنعه، روسری رسمی در مراکز آموزشی و وزارتخانهها بود. حتی دختربچههای شش ساله در سال اول دبستان هم مقنعه سر میکردند. کارمندان زن بهخصوص در ادارات دولتی مقنعههایی چانهدار میپوشیدند تا هیچ بخشی از گردنشان نیز دیده نشود. کسانی که به این محدودیت تن نمیدادند، اخطار میگرفتند یا از کار اخراج میشدند.
عکس: picture-alliance/dpa
اواخر دهه ۷۰ نه تنها در مدل مانتوها بلکه در اندازه و سایز آنها نیز تغییراتی به وجود آمد. "مانتو کوتاه" که اندازه آن تا زیر زانو میرسید، متداول شد. آنها دیگر به گل و گشادی مانتوهای خفاشی نبودند. رنگها هم تنوع بیشتری پیدا کردند. در دهه ۱۳۷۰ این سپاه بود که جلوی زنان و دختران را با برخوردهای خشن و توهینآمیز میگرفت. هنوز پلیس "گشت ارشاد" تشکیل نداده بود.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Taherkenareh
در میانه دهه هشتاد مانتوهای کوتاه، کوتاهتر و تنگتر از قبل شدند و جای روسری را نیز شال رنگی گرفت. آستین این مانتوها شباهتی به مانتوهای قدیمی نداشت و تا بالای مچ دست میرسید. یقهها هم بازتر شدند تا گردن از زیر روسری و شال کمی هوا بخورد. میدان هفتتیر بورس فروش مانتو در تهران شد. بورسی پر از مانتوهایی با رنگهای شاد از جنس کتان.
با فراگیر شدن مانتوهای تنگ و کوتاه، برخوردهای پلیس شروع و تشدید شد. برای دور زدن این سختگیریها، مانتوهایی تنگ در رنگهای شاد تولید شدند که هر چند تا زیر زانو میرسیدند اما دکمههای کمی داشتند. پایین مانتوها به این ترتیب باز میماند.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Taherkenareh
در دهه ۱۳۸۰ گشت ارشاد با هدف کنترل پوشش زنان به خصوص در تهران و در ماههای گرم تابستان سازماندهی شد. در قالب این طرح، مأموران پلیس نه تنها با زنان که با تولیدیها و مانتوفروشیهای نقضکننده "موازین اسلامی" برخورد میکردند. اما بازداشت و انتقال زنان به خیابان وزرا و جریمه و گرفتن تعهد از آنان به دلیل "بدحجابی" باز هم نتوانست تأثیری بر روند مد مانتو و روسری بگذارد.
عکس: Afsoon Yademellat
در نیمه نخست دهه ۱۳۹۰ "ساپورت" خبرساز شد. کاربرد شلوارهای تنگ و کشی به حدی عمومی شد که نمایندگان مجلس در جلسهای جنجالی پدیده "بانوان ساپورتپوش" را بررسی کردند. در این جلسه تصاویری از زنانی که زیر مانتو ساپورت پوشیده بودند از تلویزیونهای مجلس نشان داده شد. این نمایش چنان همهمهای در مجلس برانگیخت که علی مطهری، نماینده تهران گفت: «ظاهرا دوستان به وجد آمدهاند.»
عکس: Khabarde.ir
با گذشت چهاردهه از انقلاب اسلامی، مانتوهای امروزی در ایران هیچ شباهتی به مانتوهای گشاد و تیره و بلند دهه شصت ندارند. آنها بیشتر جنبه زینتی یافتهاند. ردایی که روی بلوز و شلوار پوشیده میشود؛ بدون دگمه، با یقه گشاد، رنگهای شاد و چشمنواز، با نقوشی ایرانی یا خطاطی شعر.
عکس: Instagram
زنان ایرانی با زیرکی و در یک مبارزه مدنی عاری از هیاهو توانستهاند در چند دهه گذشته از پوششی تحمیلی، مد و استیل جدیدی بیافرینند و هویتی تازه به آن ببخشند. تلاش برای برای متحدالشکل کردن آنها با تبلیغ و ترویج "حجاب برتر" راه به جایی نبرده است.