باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده، روز شنبه (۳۱ دسامبر ۲۰۱۱ / ۱۱ دی) قانون بودجه‌ی دفاعی آمریکا را امضا کرد؛ قانونی که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را تحریم می‌کند. بدین ترتیب تمام شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری جهان که مبادلاتی با بانک مرکزی ایران داشته باشند، مشمول تحریم‌های ایالات متحده‌ی آمریکا خواهند شد.

این تصمیم در راستای فشارهای جهانی برای بازگرداندن ایران بر سر میز مذاکره بر سر برنامه‌ی هسته‌ای اتخاذ شده است. تحریم بانک مرکزی عملا تمام مبادلات مالی بین‌المللی ایران، از جمله در مورد فروش نفت، را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مقام‌های اقتصادی ایران اما ظاهرا نگرانی‌ای از این بابت ندارند و معتقدند که "با واکنش‌های هوشمندانه" اثرات منفی این تحریم‌ها را خنثی می‌کنند.

رئیس بانک مرکزی و وزیران حوزه اقتصاد نگران نیستند

رئیس کل بانک مرکزی ایران تحریم مؤسسه‌ی تحت مدیریت‌اش را "مانور سیاسی" خوانده که تأثیری بر اقتصاد جمهوری اسلامی نخواهد داشت. محمود بهمنی بانک‌های مرکزی در تمام دنیا را مستقل از دولت‌ها می‌داند و با این استدلال تحریم بانک مرکزی را "غیر اصولی و غیرمنطقی" برمی‌شمرد. به باور وی، «دنیا به آمریکا به دلیل تحریم بانک مرکزی ایران می‌خندد».

بیشتر بخوانید: آیا اقتصاد ایران با تحریم بانک مرکزی فلج خواهد شد؟

مهدی غضنفری، وزیر صنعت، معدن و تجارت دهمین دولت جمهوری اسلامی، می‌گوید: «عده‌ای فکر می‌کنند تحریم‌ها به نقطه ضربه‌زننده خود رسیده و اگر تحریم‌ها شامل بانک مرکزی شود، کار ایران یکسره می‌شود؛ در حالی که ... این آخرین حربه و آزمون آنها است و بعد از این نیز تحریم معنایی ندارد. به اعتقاد غضنفری، تحریم‌کنندگان نتیجه‌ای نخواهند گرفت، «مگر اینکه بخواهند از حوزه اقتصاد خارج شوند و فعالیت‌های دیگری را صورت دهند». او البته توضیح بیشتری در مورد این بخش از سخنان خود نداده است. "فعالان اقتصادی بخش خصوصی"، به غضنفری، راه مقابله با تحریم‌ها هستند.

در سال‌های اخیر بارها سخن از شرکت‌های پوششی و اشخاص حقیقی و حقوقی به میان آمده که به دلیل مبادلات تجاری با جمهوری اسلامی در حوزه‌های تحت تحریم، با جریمه، تحریم یا پیگرد قانونی مواجه شده‌اند.

به اعتقاد شمس‌الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، نیز تحریم بانک مرکزی برای تحریم‌کنندگان «یک گزینه ناکام است و ایران خود را برای شیطنت‌های آنها آماده کرده است».

این سه مقام جمهوری اسلامی در حالی تحریم‌ها علیه بانک مرکزی را بی‌اثر می‌دانند که محمدرضا بهزادیان، رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران، در یادداشتی در آذر ماه از تحریم سیستم بانکی به شدت ابراز نگرانی کرده بود.

«باید فکری برای حل این مشکل کرد»

محمد نهاوندیان، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی و عضو شورای پول و اعتبار، نیز به تحریم بانک مرکزی واکنش نشان داده است. به نظر او «هرچقدر تحریم‌ها بیشتر و شدیدتر شوند و به منافع ذی‌نفعان بیشتری لطمه وارد شود، امکان تحقق و اعمال و دستیابی به اهداف تحریم کمتر می‌شود».

نهاوندیان اضافه می‌کند: «ملت و فعالان اقتصادی ایران به شکل دیگری نیازهای خود را تامین می‌کنند». رئیس اتاق بازرگانی ایران در عین حال اذعان می‌کند که تحریم‌ها هزینه مبادلات ایران با دیگر کشورها را بالا برده‌اند.

به گفته‌ی این عضو شورای پول و اعتبار جمهوری اسلامی، آمریکا جایگاه خود در مبادلات تجاری و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران را بعد از انقلاب از دست داده و اتحادیه اروپا هم رشد اندکی را تجربه کرده است. از سوی دیگر مبادلات چین و ایران نسبه به گذشته «۱۰ برابر» شده است.

به گفته نهاوندیان، تحریم‌ها علاوه بر حذف طرف‌‌های اروپایی از اقتصاد ایران، گزینه‌های تجاری جمهوری اسلامی را هم کمتر کرده‌اند و باید فکری برای حل این مشکل کرد. نهاوندیان معتقد است که با حل کردن اختلاف نظرهای سیاسی ایران و اروپا از راه گفت‌وگو، می‌توان اقتصاد را از حوزه‌ی سیاست جدا کرد، «تا بدین شکل بتوان شاهد فصل جدیدی از مناسبات میان ایران و اروپا بود».

بیشتر بخوانید: اثر اقتصاد نابسامان ایران بر جهش اقتصادی ترکیه

پدرام سلطانی، نایب رئيس اتاق بازرگانی ایران، نیز آذر ماه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا از زمانی ابراز نگرانی کرد که شریکان تجاری اصلی ایران یعنی چین، امارات متحده عربی، کره‌ی جنوبی و ژاپن، با تحریم بانک مرکزی همراهی کنند.

امارات متحده‌عربی از یک سال پیش مناسبات بانکی و بازرگانی خود با جمهوری اسلامی را محدودتر کرده است. در روزهای اخیر نیز گشایش اعتبار اسنادی (LC) برای واردات کالا از امارات موقتا در ایران متوقف شد. کارشناسان اقتصادی مستقل بارها هشدار داده‌اند که بزرگ‌ترین شریکان تجاری جمهوری اسلامی اگر مجبور به انتخاب شوند، قطعا بازار آمریکای شمالی را به بازار ایران ترجیح خواهند داد.

PB/BB