«وضعیت حقوقی زنان تفاوتی نکرده اما زنان فرق کرده‌اند»
۱۳۸۹ مرداد ۱۵, جمعه
در ادامه سری نشست‌هایی با عنوان "همگرایی زنان"، روز ۱۴ مرداد نشستی به مناسبت سالگرد انقلاب مشروطه با حضور طیف‌های گوناگون فکری فعالان زن برگزار شد.
زهرا رهنورد، مینو مرتاضی لنگرودی، فاطمه گوارایی، نوشین احمدی خراسانی، پروین فهیمی مادر سهراب اعرابی، ژیلا بنی‌یعقوب، پرستو سرمدی، فخرالسادات محتشمی‌پور، زهره تنکابنی، فریده ماشینی و فاطمه راکعی سخنرانان این مراسم بودند.
نقش زنان در جنبش مشروطه و مقایسه آن با جنبش مردمی کنونی محور این بحثها بود.
با شهلا لاهیجی مدیر انتشارات روشنگران و یکی از سخنرانان این مراسم گفت‌وگو کرده‌ایم.
دویچه‌وله: خانم لاهیجی! در سومین نشست همگرایی زنان که به‌مناسبت سالگرد مشروطیت برگزار شده بود، شما سخنرانی کردید و در بخشی از سخنان‌تان از خشونت یکسان بر زن و مرد صحبت کردید. به نظر می‌رسد نوعی "رفع تبعیض در اعمال خشونت" در یکسال گذشته مدنظرتان بوده است. اگر ممکن است در این مورد بیشتر توضیح دهید؟
شهلا لاهیجی: تنها در مورد خشونت بر زن و مرد که به‌هرحال همه با تصاویری که بود شاهد بودیم، هیچ تبعیضی نبود. هر دو به یکسان مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. ولی بیشتر از آن حتی بر عواقبی هم که در این مدت داشته است، مثل بیکاری‌ها که من راجع به آن حرف زدم و خیلی مصائب دیگر هم هیچ تبعیضی وجود نداشته و زنان و مردان به یک اندازه، مورد ظلم واقع شدند. ولی باز فشار بر زنان بیشتر بوده. با این ستم اضافه‌ای که به دلیل زن بودن به آن‌ها می‌شود و این پیشنهادهای عجیب و غریب که هر روز یک خبر تازه می‌شنویم، آن‌ها را هم به سایر مصائب اضافه کنید. مثل قانون خانواده یا "فرزند بیشتر زندگی بهتر" که این‌ها مستقیم به زنان و وضعیت اقتصادی و استقلال آن‌ها صدمه می‌زند.
چه شباهت‌هایی بین جنبش مشروطه و جنبش کنونی مردم ایران از منظر نقش زنان می‌بینید که اصلاً باعث شد فعالان زن نشستی برگزار کنند و در این مورد صحبت کنند؟
زنان در تمام حرکت‌ها، حتی قبل از مشروطیت، قدم‌های اول را برداشتند و حضور داشتند و کسی هم منکر این نیست. دلیل دیگرش این بود که سالهاست امضای فرمان مشروطیت جشن گرفته می‌شود و یکی از روزهای مهم تاریخ زندگی لااقل معاصر ما است. اما شاید یک دلیلش این بود که انقلاب مشروطیت بدون دستمایه برای زنان به پایان رسید به دلیل این که زن‌ها هنوز شاید آن قدر کسری داشتند که نمی‌توانستند برای حقوقی که به آن‌ها داده نشد، مستقیماً وارد کارزار شوند. ولی امروز خب متفاوت است.
فکر می‌کنید در خواست‌های زنان بین دوران مشروطه و الان چه تفاوت‌ها و چه تشابهاتی وجود دارد؟ بالطبع بخشی از آن خواسته‌هایی که در دوران مشروطه بود، متحقق شده است. آیا به نظر شما نوع خواست‌ها عوض شده یا این که همان خواست‌ها است و شکل دیگری به خودش گرفته؟
زنان عوض شده‌اند. زنان دیگر آن زنانی نیستند که در أن زمان ۹۹ درصدشان بی‌سواد بودند و در حقیقت دستاوردشان در انقلاب مشروطیت این بود که درهای آموزش برایشان باز شد. این تنها دستاوردشان بود. برای زنان همین بود. وگرنه در حقوق سیاسی که مشارکت داده نشدند و این عدم مشارکت تا سالیان سال باقی بود. ولی امروز اصلاً زنان دیگر آن زنان نیستند. درست است که حقوق‌شان از نظر حقوق مدنی و بسیاری دیگر خیلی فرق نکرده، ولی خودشان خیلی فرق کرده‌اند. فقط نگاهی به جامعه کنید!
خانم لاهیجی عنوان سخنرانی دیروز شما «امروز، دیروز و فردا» بود. اگر جنبش کنونی مردمی ایران را بر بستر جنبش دیروز مشروطه بدانیم، فردای این جنبش را چه طور می‌بینید؟
من به‌رغم آنکه معمولاً کمی تلخ و تیز صحبت می‌کنم، آینده را خیلی خیلی روشن می‌بینم و فکر می‌کنم که اتفاقاً این حکم تاریخ است که آرزوهای سالیان مردم ایران محقق خواهد شد و همان طور که آنجا هم صحبتم بود نه تنها زنان آنچه را بناست به‌عنوان حقوق انسانی به دست بیاورند، درقالب یک دموکراسی که میزان و گمانه‌اش حقوق زنان است به دست خواهند آورد، بلکه جامعه‌ی ما بالاخره بعد از سالها و شاید بعد از هزاره‌ها تجربه‌ی حکومت‌های خودنگر و خودمحور، به آن مردم سالاری و به آن حقوقی که در غرب به آن دموکراسی گفته می‌شود و زادگاهش اتفاقاً خاورمیانه و بیش از ۵ هزار سال پیش بوده، خواهند رسید.
مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه: بهمن مهرداد