به نظر می‌رسد زمینه‌های تغییر و انتقال دولت در مصر در حال آماده شدن است. تظاهرات مخالفان حسنی مبارک همچنان ادامه دارد، ارتش از رویارویی با معترضان پرهیز می‌کند و مقام‌های ارشد حکومت خود را آماده‌ی گفتگو نشان می‌دهند. آمریکا و اغلب کشورهای پرنفوذ اروپایی نیز بر فشار خود بر دولت مصر را افزوده‌اند.

نقش آمریکا در انتقال قدرت

عصر امروز، جمعه ۱۶ بهمن ماه ۸۹، هزاران نفری که در میدان تحریر گرد آمده بودند با شنیدن شایعه‌ی کناره‌گیری مبارک غرق شادی شدند. این خبر اندکی بعد تکذیب شد. با این وجود معترضان همچنان بر مهمترین خواسته‌ی خود، یعنی استعفای فوری حسنی مبارک پافشاری می‌کنند.

ظاهرا حضور مخالفان در خیابان‌ها که به رغم حمله‌های سازمان‌یافته و خشونت‌آمیز حامیان مبارک در دو روز گذشته، ادامه یافته دولت مصر و حامیانش را قانع کرده است که جز با تحولی واقعی و عمیق در ساختار سیاسی مصر، آرامش به این کشور باز نخواهد گشت. به اعتقاد ناظران، ایالات متحده آمریکا که بزرگترین حامی مبارک محسوب می‌شود اکنون از نفوذ سیاسی و نظامی خود استفاده می‌کند تا انتقال قدرت در این کشور به انجام برسد.

سخنان خامنه‌ای بهانه‌ی حامیان مبارک

عمر سلیمان قائم‌مقام تازه منصوب شده‌ی مبارک روز گذشته رهبران اخوان المسلمین یکی از تشکل‌های مخالف حکومت را دعوت به گفتگو کرد. چنین دعوتی از تعدادی دیگر از گروه‌های اپوزیسیون نیز شده است. مخالفان همچنان استعفای مبارک را پیش شرط هر گونه مذاکره اعلام می‌کنند.

برابر تازه‌ترین گزارش‌های دریافتی از قاهره، گروه‌های میانه‌رو از به خشونت کشیده شدن تظاهرات آرام شهروندان ابراز نگرانی می‌کنند. این گروه‌ها معتقدند خشونتی که به صورت سازمان یافته توسط نیروهای امنیتی و پلیس اعمال شده می‌تواند به کاهش حضور شهروندان قشرهای متوسط و افزایش شمار تندروها و اسلامگرایان در میان معترضان بیانجامد.

برخی از گزارشگران رسانه‌های غربی می‌گویند سخنان امروز رهبر جمهوری اسلامی علی خامنه‌ای که تحولات مصر را دنباله‌ی انقلاب اسلامی در ایران عنوان کرده به حربه‌ای در دست هواداران مبارک تبدیل شده که نسبت به شباهت یافتن آینده‌ی مصر با ایران امروز هشدار می‌دهند.

مذاکره با قائم مقام مبارک

مقام‌های دولت مصر روز جمعه نرمش زیادی از خود نشان داده‌اند. ممنوع‌الخروج کردن چند وزیر سابق، نشان دادن تصاویر مخالفان مبارک در تلویزیون دولتی و وعده‌ی پرداخت غرامت به آسیب‌دیدگان حوادث اخیر را می‌توان بخشی از این تلاش‌ها ارزیابی کرد. با این همه هنوز مشخص نیست که آیا اینها تمهیداتی برای آرام کردن اوضاع و سرد کردن آتش مخالفت‌ها بوده، یا پیام درخواست تغییر مردم به درستی دریافت شده است.

به گزارش شبکه‌ی العربیه شورایی از نخبگان مصری که با آغاز ناآرامی‌ها در این کشور شکل گرفته روز جمعه وارد گفتگو با شخصیت‌های ارشد دولت شده است. بنابراین گزارش این شورا که از افراد مستقل تشکیل شده با ارسال یادداشتی به دفتر عمر سلیمان پیشنهادهایی را برای انتقال قدرت در مصر به او ارائه کرده است. گفته می‌شود دفتر سلیمان نظرات خود را در مورد این پیشنهادها به اعضای شورا ارسال کرده است.

البرادعی و سه دهه دوری از مصر

شورای یادشده پیشنهاد می‌کند مبارک رسما تا زمان انتخابات آینده که ابتدای پاییز برگزار می‌شود در سمت خود باقی بماند اما در عمل دولت توسط قائم مقام او سلیمان اداره شود. ظاهرا این پیشنهاد برای برآوردن درخواست "برکناری آبرومندانه"ی مبارک مطرح شده که مورد حمایت برخی از فرماندهان ارتش نیز قرار دارد. این شورا از جوانان تظاهرکننده نیز خواسته است با معرفی نمایندگانی در مذاکرات انتقال قدرت شرکت کنند.

یکی از دشواری‌های انتقال قدرت فقدان تشکل‌های سیاسی قدرتمند و افراد شناخته شده در میان مخالفان است که از مقبولیتی نسبی میان جناح‌های مختلف برخوردار باشند. یکی از این افراد می‌تواند محمد البرادعی مدیرکل پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و برنده‌ی جایزه صلح نوبل باشد. البرادعی در سطح جهانی چهره‌ای شناخته شده است اما از آنجا که در سه دهه‌ی گذشته فعالیت‌های دیپلماتیک او خارج از مصر بوده برای جوانان این کشور شخصیتی چندان آشنا و درگیر با مسائل امروز مصر محسوب نمی‌شود.

تکذیب و تایید حضور البرادعی در انتخابات

البرادعی که با اوج‌گیری درگیری‌ها در مصر به کشورش بازگشت، اعلام کرده بود در صورتی که از او خواسته شود حاضر است رهبری دوران گذار را بر عهده بگیرد. او یکی از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری محسوب می‌شود. عصر امروز نشریه اتریشی "استاندارد" از قول البرادعی نوشت او در انتخابات ریاست جمهوری شرکت نخواهد کرد. به نوشته‌ی استاندارد البرادعی گفته است «بهترین کاری که من می‌توانم انجام دهم ایفای نقش میانجی در انتقال قدرت است.»

اندکی پس از انتشار این گزارش، شبکه‌ی الجزیره از قول البرادعی نوشت «این خبر واقعیت ندارد.» او گفته است اگر مردم مصر خواهان همراهی او در جریان انتقال قدرت باشد او آنها را ناامید نخواهد کرد. یکی از نخستین شخصیت‌هایی که آمادگی خود را برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرده عمرو موسی رئیس مصری اتحادیه عرب است. او عصر جمعه در یک گفتگوی تلفنی با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان بار دیگر تاکید کرد برای بر عهده گرفتن هر مسئولیتی در دولت آینده آماده است.

مونته‌نگرو اقامتگاه آینده‌ی مبارک؟

در میان خبرهای متفاوتی که از رایزنی‌های مقام‌های آمریکایی با سیاستمداران مصری، و گفتگوها میان موافقان و مخالفان مبارک منتشر شده شایعه‌ی کناره‌گیری و خروج احتمالی رئیس جمهور مصر از کشور نیز جسته و گریخته شنیده می‌شود.

پس از خبر استعفای مبارک که عصر امروز منتشر و سپس تکذیب شد، شامگاه جمعه شبکه الجزیره از احتمال سفر رئیس جمهور مصر به مونته‌نگرو گزارش داده است. الجزیره به نقل از محافل خبری مونته‌نگرو گزارش داد پسر مبارک و دوستان نزدیک او مشغول آماده کردن امکانات اقامت دیکتاتور ۸۲ ساله‌ی مصر در این کشور هستند. این خبر از سوی منابع دیگر تایید نشده است.

BK/MM