پاپ بندیکت شانزدهم خبر این کناره‌گیری را در ساعت ۱۱:۴۶ دقیقه روز دوشنبه (۱۱ فوریه/۲۳ بهمن) طی یک مراسم عبادی در شهر رم اعلام کرد. وی این تصمیم غافلگیرکننده و نامعمول را به زبان لاتین بیان داشت.

این نخستین بار پس از شش قرن است که یک پاپ از مقام خود کناره می‌گیرد. آخرین مورد به پاپ گریگوری دوازدهم باز می‌گردد که در سال ۱۴۱۵ از مقام خود کناره‌گیری کرد.
 
رسانه‌ها این تصمیم پاپ را "تاریخی" خوانده‌اند. کاردینال آنجلو سادانو به خبرنگاران گفت که این خبر مانند صاعقه بود.

برادر پاپ بندیکت شانزدهم به خبرنگاران گفت که این تصمیم ناشی از وضعیت سلامتی پاپ بوده است.  جرج راتسینگر گفته است که پزشکان اخیرا به برادرش توصیه کرده بودند که از انجام سفرهای بین قاره اروپا و امریکا پرهیز کند.

کوتاه پس از اعلام خبر استعفای پاپ، بیانیه‌ای از سوی وی منتشر شد. پاپ دلیل این تصمیم را خستگی، سن زیاد و کسالت عنوان کرده است. او نوشته است: «بارها با خدای خود خلوت کرده و به این نتیجه رسیدم که به دلایل جسمی و سن بالا دیگر قادر نیستم به وظایف خود به طور کامل عمل کنم.»

پاپ ۸۵ سال دارد و به گفته یکی از سخنگویان واتیکان، حتی نزدیک‌ترین دستیارانش نیز از تصمیم او به استعفا اطلاع نداشته‌اند.
ماریو مونتی، نخست وزیر ایتالیا گفته که از شنیدن خبر استعفای پاپ شوکه شده است.

سخنگوی دولت آلمان نیز با ابراز شگفتی از این تصمیم غیرمنتظره  گفته است: « دولت آلمان مراتب احترام خود را به پدر مقدس به خاطر خدمات و کمک‌هابش به کلیسای کاتولیک ابراز می‌دارد.»

شورای مرکزی یهودیان آلمان نیز در واکنش به خبر استعفای پاپ، از نقش وی در آشتی کلیسا با یهودیت قدردانی کرده است. دیتر گراومان، رییس این شورا گفته که پاپ بندیکت شانزدهم، روح تازه‌ای به مناسبات مسیحیان و یهودیان دمید.

گراومان با اشاره به حضور پاپ در کنیسه یهودیان شهر کلن در سال ۲۰۰۵ و ملاقات وی با شخصیت‌های یهودی، ابراز امیدواری کرده که جانشین وی نیز چنین روشی در پیش گیرد  
 
پیش از این خدمتکار مخصوص پاپ به دلیل افشای اطلاعات مربوط به مسائل داخلی واتیکان بازداشت شده بود. رسوایی درز این اطلاعات که به "واتیلیکس" مشهور شد، خشم پاپ را برانگیخته بود.

این مدارک مدعی فساد، سوءمدیریت و بحران‌های داخلی در واتیکان بودند. پاپ بندیکت شانزدهم در دوران رهبری خود بر کلیسای کاتولیک، با بحران سوءاستفاده جنسی کشیشان از کودکان نیز روبرو شد.

یوزف راتسینگر از سال ۲۰۰۵، جانشین پاپ ژان پل دوم شد که در پی بیماری درگذشت.

واتیکان اعلام کرده که پاپ جدید، تا ماه آوریل و پیش از فرا رسیدن عید پاک انتخاب خواهد شد.