باراک اوباما در زمان مبارزه‌ی انتخاباتی خود نیز با سیاست‌های دولت بوش در پاکستان و افغانستان مخالفت داشت. به نظر اوباما، جنگ در عراق، خطر اصلی در منطقه را پنهان ساخته است. فعالیت گروه تروریستی القاعده و اسلام‌گرایان طالبان همچنان تهدیدی بزرگ در منطقه به حساب می‌آید. بدین خاطر باراک اوباما با قدرت‌گیری در کاخ ‌سفید، بخشی از نیروهای نظامی آمریکا را از عراق خارج کرد و برای مبارزه با اسلام‌گرایان در افغانستان مستقر ساخت.

آموزش ارتش پاکستان برای مقابله با شورشیان

گروه‌های افراطی از مناطق پاکستان به افغانستان نفوذ می‌کنند و همزمان شورشیان پیکارجو در افغانستان سبب بی‌ثباتی و هرج‌و‌مرج در پاکستان می‌شوند. بدین دلیل استراتژی جدید آمریکا در منطقه، این مشکلات را در پیوند با یکدیگر ارزیابی می‌کند. هیلاری کلینتون، وزیر امورخارجه‌ی آمریکا، در گزارشی به کمیسیون امور خارجه‌ی پارلمان این کشور، به روشنی اهداف دولت را بیان داشت. در این گزارش آمده است: «سازمان تروریستی القاعده را باید تجزیه و متلاشی کرد و با پیروزی بر آنان مانع از آن شد، که اعضای این گروه بدون تحمل خسارت در مناطق افغانستان یا پاکستان دست به عقب‌نشینی زنند.»

هم‌اکنون توجه کارشناسان، بیش از پیش معطوف به پاکستان است. جان نیجل، سرپرست مرکز امنیت جدید آمریکا (Center for a new American Security) در نشست شورای مناسبات خارجی گفت: «گرچه شرایط در افغانستان دشوار است، اما ما در آنجا به وظایف خود واقفیم و امکان تحرک کافی نیز داریم. شرایط در پاکستان بسیار دشوارتر است. ما باید در کشوری دست به عمل زنیم که مستقل و سربلند است. گرچه پاکستان دارای ساختارهایی باثبات است، اما این ساختارها برای مقابله با تهدیدات موجود در این کشور، مناسب و کارآمد نیستند.»

به نظر جان نیجل، بطور مثال، ارتش پاکستان قادر به بیرون راندن دشمن از یک منطقه است، اما واحدهای نظامی پاکستان قادر به حفظ منطقه و ایجاد زیرساخت‌های لازم نیستند. به نظر نیجل، برای مبارزه‌ای موثر علیه شورشیان باید به این سه توانایی توامان تسلط داشت. نیجل در این‌باره می‌گوید: «ما باید ارتش پاکستان را آموزش دهیم، تا با موفقیت با شورشیان مقابله کند. ارتش آمریکا نیز با این روند آموزشی در سال‌های گذشته مواجه بوده است. حال ارتش پاکستان نیز این روند را پیش روی دارد.»

هند یا طالبان، خطر اصلی در پاکستان کدامست؟

به نظر لیزا کورتیس، از بنیاد "هریتیج" Heritage، مقابله‌ی دولت پاکستان با شورشیان طالبان مماشات‌جویانه است. در همین راستا، توافقاتی شبیه آنچه در دره‌ی سوات رخ داد، بوجود می‌آید. در دره‌ی سوات به خاطر عقد قرارداد صلح، به نیروهای شورشی اجازه داده شد، که قوانین شرع را در منطقه جاری کنند.

به نظر کورتیس مشکل دیگر، این تصور رایج در پاکستان است، که خطر اصلی از جانب هند متوجه این کشور است. کورتیس گفت: «من این رفتار را، "منش پناهگاهی" می‌نامم. دولت پاکستان از هر سو در محاصره‌ی مشکلات قرار گرفته است. عملیات انتحاری در دو سال گذشته نیز شاهد این واقعیت است. اما گرایشی در پاکستان وجود دارد که مایل به جستجوی مقصران در خارج ازکشور، یعنی در هند یا آمریکا است. باید به مسایل درونی نگریست و با تامل، راه‌حلی در داخل برای آنها یافت. این مشکل بزرگی است، که باید از سر راه برداشته شود.»

شکنندگی ساختارهای دولتی در پاکستان

بارک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، در هفته‌ی گذشته در کنفرانس مطبوعاتی نگرانی خود را از وضعیت موجود در پاکستان و دولت این کشوربیان کرد: «من از این بیم ندارم که دولت پاکستان به سرعت از سر راه بر داشته شود و طالبان بر پاکستان تسلط یابد. ترس بیشتر از این بابت است که دولت پاکستان بسیار شکننده است. ظاهراً دولت پاکستان قادر نیست، خدمات لازم، نظیر مدرسه‌ها، نظام درمانی، اجرای موازین حقوقی و سیستم قضایی، را برای اکثریت مردم خود فراهم کند.»

زرادخانه‌ی اتمی پاکستان، این شرایط را دشوارتر ساخته است. اما این مسئله از سوی دولت آمریکا کم‌اهمیت جلوه داده می‌شود. پرزیدنت اوباما در کنفرانس مطبوعاتی در این‌باره گفت: «مطمئنم که تسلیحات اتمی پاکستان به دست شورشیان نخواهد افتاد.»

رونالد ا نویمان، مدیر آکادمی دیپلماسی آمریکا، نیز بر ضرورت گفتگو با دولت و مردم پاکستان تاکید می‌کند: «باید به پاکستانی‌ها اطمینان داد که ما در کنار آنان ایستاده‌‌ایم. مردم پاکستان همچون افغانان از این بیم دارند که ما آنان را به حال خود رها کنیم.»

در این هفته باراک اوباما، در گفتگو با همتایان پاکستانی و افغانی خود در واشنگتن به دو مسئله توجه خواهد داشت. از یکسو اوباما به ‌آصف‌علی زرداری، رئیس جمهور پاکستان، و حامد کرزای، رییس‌جمهور افغانستان، اطمینان خواهد داد، که آمریکا خواهان حمایت نظامی، دیپلماتیک و اقتصادی از این دو کشور است. طبیعتاً آمریکا نیز در قبال کمک‌های اعطا شده، از آنان درخواست‌هایی دارد

از سوی دیگر باراک اوباما در گفتگو با رئیس‌جمهور پاکستان، بر ضرورت حملات موشکی علیه مواضع نیروهای افراطی در خاک پاکستان تاکید خواهد کرد. این حملات به منظور نابودی شورشیان، تا زمانی که پاکستان نمی‌تواند یا نمی‌خواهد، ادامه خواهد یافت. دولت آمریکا کاملاً آگاه است که تحقق سریع این جهت‌گیری جدید امکان‌پذیرنیست. به نظر رابرت گیبس، سخنگوی کاخ سفید، دیدارهای آتی گشایشی برای گفتگوهای آینده است. وی گفته است: « این آغازی برای یک روند طولانی است، از این طریق ما قادر به هماهنگی استراتژی‌مان خواهیم بود.»

Christina Bergmann/SE

تحریریه: فرید وحیدی