در آستانه بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و در بحبوحه تنش‌های فزاینده میان ایران و غرب، مذاکرات میان ایران و قدرت‌های اروپایی (E3) در ژنو برگزار شد. در این گفتگوها که با هدف بررسی راه‌حل‌های دیپلماتیک برای برنامه هسته‌ای ایران و رفع تحریم‌ها انجام شد، مجید تخت روانچی، معاون سیاسی وزارت خارجه ایران هیات این کشور را نمایندگی می‌کرد. مذاکرات تحت تاثیر مصوبه اخیر پارلمان اروپا و نگرانی‌های امنیتی ناشی از روابط ایران و روسیه قرار گرفته است.

پارلمان اروپا؛ فشار بر ایران برای تغییر رویکرد

پارلمان اروپا اخیراً قطعنامه‌ای را تصویب کرد که به شدت از همکاری محدود ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) انتقاد می‌کند. این قطعنامه که با حمایت گسترده اعضا همراه بود، خواستار افزایش فشار بر ایران برای پایبندی به تعهدات خود در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) شد.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

تصویب این قطعنامه در حالی بود که تهران پیش‌تر اعلام کرده بود که قصد دارد تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته خود را افزایش دهد و ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را تقویت کند. این اقدامات از سوی آژانس به عنوان گامی به سوی تولید اورانیوم با غلظت تسلیحاتی تفسیر شده است.

نیکولاس لرنر، رئیس سازمان اطلاعات خارجی فرانسه، در واکنش به این تحولات هشدار داد: «احتمال گسترش تسلیحات هسته‌ای ایران، یکی از بحرانی‌ترین تهدیدات پیش روی ماست. خدمات اطلاعاتی ما به طور جدی در حال کار روی راهبردهایی برای مقابله با این تهدید هستند.»

این موضع‌گیری‌ها، به ویژه پس از افزایش همکاری‌های نظامی ایران با روسیه در جریان جنگ اوکراین، به اختلافات میان ایران و قدرت‌های اروپایی دامن زده است.

چالش بازگشت ترامپ و فشار بر دیپلماسی

یکی از اصلی‌ترین مباحث مطرح‌شده در مذاکرات ژنو، بازگشت قریب‌الوقوع ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا است. ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود با خروج از برجام و اعمال سیاست «فشار حداکثری» تلاش کرد اقتصاد ایران را به شدت تضعیف کند. بازگشت او می‌تواند تلاش‌های دیپلماتیک کنونی را به خطر بیندازد.

یک مقام ارشد اروپایی در این زمینه به رویترز گفت: «هدف اصلی ما در ژنو این است که پیش از آغاز دوره جدید ترامپ، ایران را متقاعد کنیم که در مسیر مذاکرات جدی وارد شود. زمان در حال اتمام است و باید به توافقی برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران دست یابیم.»

در همین حال، کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی وزیر خارجه ایران، پس از این نشست در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس تاکید کرد: «ما قاطعانه به پیگیری منافع مردم خود متعهد هستیم و ترجیح‌مان مسیر گفتگو و تعامل است. توافق شد که در آینده نزدیک مذاکرات ادامه یابد.»

دیپلمات‌های اروپایی از عدم نتیجه محسوس در مذاکرات خبر داده‌اند، ولی آنها هم توافق در باره ادامه گفت‌وگوها را تأیید کرده‌اند.

انریکه مورا، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپاکه ریاست هیات اروپایی را در مذاکرات به عهده داشت ‌پیش از آغاز مذاکرات در پیامی در شکبه ایکس، نوشت که او روز پنج‌شنبه در ژنو با کاظم غریب‌آبادی و یکی دیگر از معاونان وزیر امور خارجه ایران، مجید تخت‌روانچی، گفت‌وگو کرده است. در این گفت‌وگو موضوعات مختلفی از جمله حمایت ایران از روسیه و مسئله هسته‌ای که باید به‌طور دیپلماتیک حل شود، مطرح شده است. مورا  اعلام کرد که همچنین درباره تنش‌های منطقه‌ای که باید از تشدید آن‌ها جلوگیری شود و حقوق بشر نیز با مقام‌های ایرانی صحبت شد.

تهدیدات منطقه‌ای و سایه جنگ بر مذاکرات

در کنار موضوعات هسته‌ای، خطر افزایش تنش‌ها در خاورمیانه نیز بر این مذاکرات سایه افکنده است. با وجود آتش‌بس شکننده میان اسرائیل و حزب‌الله در لبنان، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اعلام کرده که تمرکز اصلی کشورش بر مهار ایران خواهد بود.

ایران در این میان، مصوبه پارلمان اروپا را بخشی از فشارهای سیاسی غرب در حمایت از اسرائیل می‌داند. مقامات ایرانی بارها تاکید کرده‌اند که رویکرد اروپا به ویژه در طرح قطعنامه‌های آژانس، اعتماد متقابل را تضعیف می‌کند.

با این حال، دیپلمات‌های اروپایی امیدوارند پیش از تابستان آینده و پایان محدودیت‌های کلیدی برجام در اکتبر ۲۰۲۵، بتوانند به توافقی دست یابند که هم ایران را به تعهدات هسته‌ای بازگرداند و هم راهی برای رفع بخشی از تحریم‌ها باز کند.

سرنوشت مذاکرات؛ دیپلماسی یا رویارویی؟

مذاکرات ژنو نشان داد که شکاف میان طرفین همچنان عمیق است. ایران به دنبال رفع تحریم‌ها و دستیابی به تضمین‌هایی برای حفظ منافع اقتصادی خود است، در حالی که اروپا بر توقف برنامه هسته‌ای و کاهش تنش‌های منطقه‌ای تاکید دارد.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

آینده این گفتگوها به متغیرهای متعددی بستگی دارد: از تصمیم‌گیری مقامات تهران گرفته تا تغییرات احتمالی در سیاست‌های آمریکا پس از بازگشت ترامپ. در چنین شرایطی، دیپلماسی همچنان تنها گزینه موجود برای جلوگیری از تشدید بحران تلقی می‌شود، هرچند مسیر آن پرچالش و نامطمئن به نظر می‌رسد.